دست آب شفاست

دو کلمه درباره آب درمانی

خیلی‌ها وقتی حمام می‌کنند، احساس آرامش پیدا می‌کنند؛ مخصوصا وقتی با آب سرد دوش می‌گیرند. شما هم همین‌طور فکر می‌کنید یا کاملا برعکس؟

سال‌های سال است که از آب برای مقاصد درمانی استفاده می‌شود؛ از هزاران سال قبل تا به امروز....

اما این روش درمانی هم برای خودش آدابی دارد و در کنار این آداب، خطراتی. در «موضوع ویژه» این هفته قصد داریم درباره این موضوع بحث کنیم؛ «آب‌درمانی». تاریخچه این درمان به دوران روم و یونان باستان برمی‌گردد و در حال حاضر نیز آب‌درمانی بخش عمده‌ای از سیستم طب سنتی محسوب می‌شود. با «موضوع ویژه» این هفته همراه شوید.

● آب چگونه درمان می‌کند؟

خواص درمانی آب به ویژگی‌های مکانیکی و دمایی آن بستگی دارد. در این روش درمانی از واکنش بدن به تحریک سرما یا گرمای آب استفاده می‌شود. فشار آب و تحریک حسی آب را هم باید در این بین موثر دانست. اعصاب بدن آنچه را که حس می‌شود، از طریق پوست به اندام‌های بدن می‌برند و این تحریکات با تحریک سیستم ایمنی،‌ تولید هورمون‌های مربوط به استرس، بهبود گردش خون و دستگاه گوارش، کمک به گردش خون و کاهش حساسیت بدن به درد، خصوصیات درمانی خود را بروز می‌دهند.

● دوش آب سرد خطر هم دارد؟

البته باید در نظر گرفت که دوش آب سرد به کودکان و سالمندان توصیه نمی‌شود و سونای سرد هم در افراد مبتلا به بیماری قلبی نباید مورد استفاده قرار بگیرد. افراد با فشارخون بالا نیز اصلا نباید از آب سرد برای مقاصد درمانی مختلف استفاده کنند.

● دوش آب سرد بهتر است؟

معمولا آب سرد باعث تحریک، تقویت و افزایش فعالیت درونی بدن می‌شود؛ به عنوان مثال اگر احساس خستگی یا تنش دارید توصیه می‌شود دوش ولرم و بلافاصله بعد از آن دوش آب سرد بگیرید تا جسم و روحتان طراوت و تازگی پیدا کند. وقتی کل بدن در آب فرو برود احساس سبکی و بی‌وزنی خوشایندی به وجود می‌آید. ضمن اینکه آب اثر هیدروستاتیک مناسبی داشته و احساسی شبیه ماساژ ایجاد می‌کند. آبی که در جریان باشد و به بدن برخورد کند، گیرنده‌های لامسه را تحریک می‌کند، گردش خون را تقویت کرده و سفتی عضلات را نیز از بین می‌برد.

● فواید آب‌درمانی

فواید آب‌‌درمانی را می‌توان با این معیارها در نظر گرفت: افزایش دفع مواد زاید و کمک به سم‌زدایی، ریلکس کردن عضلات سفت و تحت استرس، افزایش میزان متابولیسم و فعالیت گوارشی، هیدراته کردن (آبرسانی) سلول‌ها، بهبود تون پوست و عضله، تقویت سیستم ایمنی و افزایش تاثیر سیستم ایمنی و بهبود عملکرد ارگان‌های داخلی به دلیل تحریک جریان خون.

● خوبی‌های آب سرد چیست؟

آب سرد در تسکین التهاب تاثیر بسزایی دارد. هیچ دارویی نمی‌تواند با سرعت و به خوبی آب سرد، دمای بدن را کاهش داده و تب را تخفیف دهد. آب ‌سرد نبض را تا ۲۰ ضربه در دقیقه کاهش می‌دهد و ظرف چند دقیقه، دمای بدن کاهش چشمگیری پیدا می‌کند. استفاده طولانی‌مدت از آب سرد، باعث تسکین درد می‌شود که در دردهای عضلانی و ناشی از سوختگی تاثیر آن بسیار قابل توجه است. برای قطع خون‌ریزی داخلی (به خصوص در استخوان‌ها و عضلات) نیز یکی از اقدامات، استفاده از آب سرد است. از آب سرد استفاده درمانی خاصی هم می‌شود؛ آن هم در درمان وریدهای واریسی یا جای زخم‌هاست. دوش و حمام با آب سرد تحریک‌کننده و انرژی‌دهنده است، به کاهش جریان خون کمک می‌کند، التهاب و کبودی را تخفیف داده و اگر عروق بیش از حد گشاد شده باشند آنها را منقبض می‌کند.

توجه به این نکته مهم است که برای آب‌درمانی با آب سرد، قوانین و ضوابط خاصی وجود دارد و حتی مدت زمان مواجهه با آب سرد هم مهم است. در غیر این صورت، واکنش‌هایی نامقبول به وجود می‌آید. همین موارد، این هشدار را می‌دهد که آب‌‌درمانی چه نوع سرد و چه نوع گرم آن باید تنها توسط افراد کارشناس انجام شود. در آب‌درمانی با آب سرد بدن باید قبل و بعد از درمان، گرم شود. به همین دلیل محیطی که آب سرد‌درمانی در آن انجام می‌شود باید دمای قابل قبولی داشته باشد.

● تحقیق جدیدی درباره آب سرد

یکی از خبرهایی که اخیرا منتشر شده و بسیار مورد توجه قرار گرفته، استفاده از آب‌سرد در درمان آرتروز و فیبرومیالژی است. آ‌رتریت یا آرتروز به معنای التهاب مفاصل استخوانی است. التهاب باعث تورم منطقه مربوطه می‌شود. این قضیه برای تمام افراد جا افتاده که در محل تورم از یخ استفاده کنند تا ورم کمتر شود. بیماران مبتلا به این دو بیماری معتقدند که کمپرس سرد در محل ابتلا باعث کاهش تورم و درد می‌شود. در این تحقیق مشخص شده فرو بردن کل بدن این بیماران تا گردن در استخر آب سرد نمی‌گذارد مفاصل بدن نسبت به هم حرکات سایشی پیدا کند و تسکین بسیار خوبی برای درد مبتلایان محسوب می‌شود. شناور شدن در آب سرد باعث افزایش متابولیسم (سوخت و ساز) بدن می‌شود.

● خوبی‌های دوش آب سرد

استفاده از دوش آب سرد (چه آب چشمه، چه آب تصفیه‌شده) باعث استحکام عضلات شده و در نتیجه احتمال آسیب عضله، کمتر می‌شود. ضمن اینکه خلق و خوی فرد بسیار بهتر می‌شود. آب سرد باعث ترشح ماده‌ای در بدن به نام اندورفین می‌شود که احساس بهتری در فرد به وجود می‌آورد. در افرادی که مبتلا به التهاب ریه‌ها و مجاری برونش هستند، در صورت استفاده از کمپرس سرد یا دوش سرد چند بار در هفته، التهاب و تورم ریه‌ها کمتر می‌شود. نکته‌ای که بسیار مهم و قابل توجه است، این است که در آب‌درمانی (چه با آب سرد، چه با آب گرم) نباید خودسرانه عمل کرد؛ چون این موضوع به بیماری، سن، وضعیت جسمانی و روحی فرد، مدت زمان مواجهه و نحوه مواجهه با آب بستگی دارد و باید کاملا با توصیه متخصصان و در صورت لزوم توسط کارشناس مربوطه انجام شود در غیر این صورت عواقبی در پی خواهد داشت.

● انواع آب‌درمانی

آب‌درمانی انواع متنوعی دارد. در آب‌درمانی خارجی، بدن در آب فرو می‌رود یا روی بدن از آب سرد یا یخ یا آب گرم استفاده می‌شود و براساس دمای آب، تاثیرات مختلف درمانی حاصل می‌شود. در آب‌درمانی با آب سرد، جریان خون پوست و عضلات زیر آن تحریک می‌شود. کمپرس سرد یا استفاده از کیسه‌های یخ برای پیچ‌خوردگی‌ها، سردرد یا تسکین دندان‌درد کاربرد دارد. استفاده از بسته‌های آب‌سرد در درمان بیماران روان‌پزشکی هم گاهی موثر بوده است.

● دکتری به نام آب سرد طبیعی

در آب‌درمانی با آب سرد معمولا از آب سرد چشمه‌ها و دریاها استفاده می‌شود. این درمان قدمتی ۱۵۰ ساله دارد و امروزه با رو‌ش‌های کنترل شده با استفاده از درمانگرهای ماهر این کار انجام می‌شود. برای آنکه بدانیم آب‌درمانی با آب سرد چگونه عمل می‌کند باید بدانیم واکنش بدن به آسیب‌ها مثل کشیدگی عضلات، پیچ‌خوردگی، بریدگی، کبودی و سایر موارد مشابه چیست. آنزیم‌ها و پروتئین‌های خاصی طی آسیب سلولی در محل آسیب، ترشح و رها می‌شوند که رهایش آنها باعث گشادی عروق خونی می‌شود که همین اتفاق، نفوذپذیری عروق را افزایش می‌دهد.

در مرحله بعد لنفوسیت‌ها (دسته‌ای از سربازان بدن) از طریق منافذ عروقی وارد محل آسیب می‌شوند تا عفونت را از بین ببرند. مایعات اضافی برای حمل اکسیژن و پروتئین‌ها به منظور ترمیم بافت در اطراف محل آسیب جمع می‌شوند. آسیب بافتی ترشح بعضی هورمون‌ها را هم به دنبال دارد که همین موضوع درد را در محل آسیب به وجود می‌آورد. کاربرد آب سرد در درمان، ۳ واکنش اساسی را موجب می‌شود. در سطح سلولی، پاسخ متابولیک سلول‌ها کاهش پیدا می‌کند در نتیجه میزان اکسیژن مورد نیاز سلول‌ها کم شده و کمبود اکسیژن در سلول‌ها، کمتر می‌شود. آب سرد، نفوذپذیری دیواره عروق خونی را کاهش داده و به این طریق میزان مایعات جمع شده در محل آسیب را کمتر می‌کند.

مورد سوم اینکه سرما، محل آسیب را تا حدی بی‌حس می‌کند و حالت مسکن دارد. میزان نمک موجود در آب دریا یا چشمه باعث افزایش فشار اسمزی شده، قابلیت هدایت آن افزایش یافته و تاثیرات درمانی بیشتر می‌شود.

فرشته آل‌علی

سمیه مقصودعلی