بکش, ولی لاغرم کن

پیامدهای لا غر شدن به روش های غیر علمی

به هر مناسبتی که یک جمع زنانه تشکیل شود، بحث به تناسب اندام و رژیم غذایی ختم می‌شود. آنهایی که چاق‌ترند همیشه روش‌های تازه‌ای برای کم کردن وزن در آستین دارند که یا در حال اجرای آن هستند، یا قصد دارند در روزهای آینده آن روش‌ها را امتحان کنند.

هرچند این روزها دیگر بحث لاغری یک بحث زنانه نیست و همه افراد جامعه درگیر آن هستند، اما زن‌ها به خاطر ویژگی‌های جسمی‌شان ، ممکن است دچار چاقی‌های ناخواسته‌ای شوند که معمولا به دنبال افزایش سن و پس از بارداری و زایمان ایجاد می‌شود و از آنجا که حفظ زیبایی برای آنها اهمیت ویژه‌ای دارد، به هر روشی دست می‌زنند که تناسب و زیبایی اولیه را به اندامشان برگردانند؛ روش‌هایی که ممکن است خطرشان بیشتر از منفعتشان باشد.

چاق کسی است که وزنش با قدش هماهنگ نیست. چاقی در مقادیر بیوشیمیایی مایعات بدن تغییرات قابل توجهی ایجاد می‌کند و زمینه‌ساز اغلب بیماری‌ها و ناتوانی‌ها در فرد می‌شود. بسیاری از افراد فکر می‌کنند پرخوری علت چاقی است و تنها راه‌حل لاغر شدن را کنترل تغذیه و کم‌خوری می‌دانند، اما درست‌تر این است که علت همه چاقی‌ها پرخوری نیست و گاهی زمینه‌های ژنتیکی هم باعث چاقی می‌شوند. گاهی هم وجود بعضی بیماری‌ها و اختلالات در بدن باعث می‌شود فرد دچار چاقی‌های غیرعادی شود.

در کنار همه این عوامل، تغییراتی که در نحوه تغذیه ایجاد شده، گسترش شهرنشینی،‌ کاهش فعالیت بدنی و مشغله زیاد برای تامین معاش، فرصت تهیه و پخت غذاهای سنتی را از مردم گرفته و گرایش آنها به غذاهای آماده افزایش یافته است. گرایش به پشت میز نشینی در محل کار، مصرف بیش از حد خوراکی‌هایی مانند چیپس و پفک، دسترسی نداشتن برخی افراد به سبزیجات، میوه و لبنیات و گرایش به مصرف مواد انرژی‌زا و پرچرب، زمینه افزایش بیماری‌های متعدد را فراهم کرده که چاقی یکی از عوارض آن است. نتیجه این‌که براساس آمار وزارت بهداشت و درمان، بیش از ۲۷ درصد مردان و ۴۰ درصد زنان کشور چاق هستند. در این میان، ۷۰ درصد زنان ۱۵ تا ۲۴ ساله و ۱۷ درصد مردان کشور از کم‌تحرکی چاق شده‌اند.

تلاش فراگیر آدم‌ها برای لاغر شدن همه جا نمود دارد. صفحه‌های اینترنت، تلویزیون و مجلات انواع روش‌های لاغری را پیشنهاد می‌کنند و تضمین می‌دهند. صفحه‌های داخلی خیلی از مجله‌ها و روزنامه‌ها هم پر است از مطالبی که رژیم‌های مختلف را با نظر کارشناسان مختلف توصیه و هر روز روش تازه‌ای با معرفی ابزارهای جدید ارائه می‌کنند و گاهی هم از خواص جادویی بعضی از مواد در لاغری حرف می‌زنند. روش‌های لاغر شدن اما تنها به رژیم‌های مختلف محدود نمی‌شود. انواع کرم‌ها و ژل‌های موضعی در کنار کمربندهای لرزاننده و گن‌های حرارتی، با انواع و اقسام قرص‌ها و پودرها‌ ترکیب می‌شوند و وعده می‌دهند که در صورت استفاده از آنها در کمترین زمان ممکن می‌توان لاغر شد. شلوارک، گن، ژل، گوشواره، گیاهان دارویی، چسب، و دستگاه‌های لاغری هم روش‌های دیگری هستند که هر لحظه تبلیغ می‌شوند و عده زیادی را به خود جذب می‌کنند.

● لاغری در موسسه

چند دستگاه‌ تردمیل در کنار اسکی فضایی و وزنه‌های کوچک و بزرگ و دوچرخه‌های ثابت در یک سالن نه‌چندان بزرگ، تمام آن چیزی است که سالن بدنسازی و تناسب اندام در یکی از محله‌های غرب تهران دارد. البته چند خانم جوان هم هستند که خدمات مشاوره‌ای ارائه می‌کنند. آنها به مراجعه‌کنندگان می‌گویند که چند دقیقه می‌توانند از ‌تردمیل استفاده کنند یا چند بار حرکت دراز و نشست و دوچرخه ثابت برایشان لازم است. خانم‌ها لیسانس ‌تربیت بدنی هستند و یک نفر که کارشناس تغذیه است، عصر روزهای فرد به مراجعه‌کنندگان مشاوره تغذیه می‌دهد. بازار شایعات اما در میان مراجعه‌کننده‌ها گرم است. آنها خودشان هم تجربه‌هایی دارند که در اختیار همدیگر می‌گذارند.

در حالی که زن‌ها در سنین‌ مختلف به این موسسه کوچک مراجعه می‌کنند و خیلی‌هایشان بعد از زایمان چند فرزند و مبتلا شدن به انواع بیماری‌ها با چاقی هم دست به گریبانند، روش‌هایی که به آنها توصیه می‌شود خیلی فرقی با هم ندارد، چون پزشکی در کار نیست که سازگاری این روش‌ها یا انجام این حرکت‌ها را با سلامت آنها تایید کند. مهویز، زن ۴۷ ساله‌ای است که تجربه ناخوشایندش را درباره مراجعه به یک موسسه مشابه تعریف می‌کند: «زانوهایم متورم بود و سال‌ها بود آرتروز آزارم می‌داد. دکترم گفته بود باید وزن کم کنم چون کمتر به زانویم فشار می‌آید.

من به فکر کم کردن وزنم افتادم اما با دکترم مشورت نکردم. چند جلسه که در سالن از دستگاه‌ها استفاده کردم، زانویم بدتر شد. دیگر نمی‌توانستم کارهای عادی را هم انجام بدهم.» مربیان نه‌چندان حرفه‌ای در کنار آموزش استفاده از این دستگاه‌ها درباره آب‌درمانی و رژیم میوه و ... هم توصیه‌هایی می‌کنند که ممکن است چندان مناسب مراجعه‌کننده نباشد. برای مراجعه و گرفتن مشاوره از این مراکز باید هر جلسه بین ۱۰ تا ۱۰۰ هزار تومان حق ویزیت و مشاوره پرداخت و برای کاهش وزن، حداقل باید۱۵‌جلسه به این مراکز مراجعه کرد که هزینه این کار در مقایسه با خرید دستگاه‌های لاغری بسیار بالاست. این در حالی است که زنان مراجعه‌کننده ممکن است دچار آرتروز باشند یا فشار خون و قند داشته باشند و استفاده از این وسایل برای آنها خطرناک باشد و از طرف دیگر آنها معمولا علت‌های مختلف اضافه وزن را از یاد می‌برند.

دکتر آتوسا قاسمی، متخصص بیماری‌های زنان و زایمان می‌گوید: «بیماری‌های خاص بانوان، از جمله سندرم تخمدان کیستیک که به پرمویی، نازایی و افزایش وزن منجر می‌شود. یا مثلا بیماری کوشینگ، چاقی مفرط و نازایی را به دنبال دارد. این بیماری‌ها باید اول درمان شوند و قبل از انجام هرگونه روش لاغری، از طریق پزشک متخصص علت اصلی را پیدا کنند، زیرا اگر علت‌یابی نشود نه‌تنها مشکل حل نمی‌شود، بلکه درمان بیماری اصلی هم به تأخیر می‌افتد. عادت غلط دیگری که در مورد زنان وجود دارد، رژیم آب بعد از زایمان است یعنی بعضی به زنان توصیه می‌کنند بعد از زایمان آب نخورند تا شکمشان کوچک شود، در حالی که این کار باعث کم شدن شیرشان می‌شود.»

● لاغری با چاقو

برداشتن چربی‌های اضافی بدن به روش لیپوساکشن، طرفدار زیاد دارد و در هر بار عمل، حداکثر ۷ کیلو چربی خارج می‌‌شود. با این‌که خبر مرگ افرادی که در شرایط نادرست زیر این عمل‌ها قرار گرفته‌اند منتشر می‌شود، هنوز هم هستند کسانی که به خاطر ۲۰ - ۱۰کیلوگرم اضافه‌وزن، به لیپوساکشن رو می‌آورند. این عمل به روش‌های مختلفی از جمله با امواج صوتی انجام می‌‌شود. ورم، سوختگی، صدمه‌‌های مکانیکی به ناحیه عمل، صدمه به عروق لنفاتیک، ایجاد زخم‌‌های طولانی‌مدت و نکروز بافت پوستی از عوارض این عمل هستند. ایجاد تجمع مایع و ایجاد فرورفتگی در بافتی که چربی از آن برداشته شده، از دیگر عوارض آن است. اگر پس از انجام عمل، رژیم غذایی خاصی رعایت نشود، چربی دوباره برمی‌گردد و ایجاد آمبولی‌های چربی از عوارضی است که افراد پس از عمل به آن دچار می‌‌شوند.

گرایش به پشت میزنشینی در محل کار، مصرف بیش از حد خوراکی‌هایی مانند چیپس و پفک، دسترسی نداشتن برخی افراد به سبزیجات، میوه و لبنیات از‌ عوامل‌ چاقی‌ هستندهر چه سن افراد بالاتر برود و فرد دچار بیماری‌‌های همراه از جمله دیابت، فشار خون و بیماری‌‌های قلبی و ریوی باشد، خطر جراحی بیشتر است و همچنین هر چه فرد چاق‌تر باشد عوارض آن نیز بیشتر خواهد بود. افرادی که به علت چاقی دچار دردهای استخوانی و ستون فقرات هستند و در کل، آنهایی که مجبورند این عمل را انجام دهند، حتما قبل از انجام عمل، باید بدنشان را از نظر سیستم‌‌های گوارشی و غدد بررسی کنند چون گاهی افراد به کم‌کاری تیروئید یا دیابت دچار هستند که می‌‌تواند برای عمل ایجاد مشکل کند. قبل از لیپوساکشن، شاید بشود چاقی فرد را با رژیم غذایی در گام اول، گذاشتن بالن داخل معده در گام دوم و گذاشتن حلقه دور معده و کوچک ‌کردن آن از بین برد.

● لاغری با دارو

ونوستات، تینویید، زنیکال و کارویل از پرطرفدارترین داروهای لاغری هستند که خیلی‌‌ها بدون نسخه برای تهیه آنها به داروخانه‌‌ها مراجعه می‌‌کنند. مثل خیلی از چیزهای دیگر، انواع چینی و نامرغوب این محصولات در بازار زیاد است. محصولات لاغری به دو دسته شیمیایی و گیاهی تقسیم می‌‌شوند و نحوه عملکردشان دفع چربی از بدن است و وقتی چربی بدن دفع می‌‌شود، ویتامین‌های محلول در چربی (مانند ویتامین‌های A،D‌‌وE‌) ‌هم از بدن دفع می‌شوند و بدن با کمبود ویتامین و املاح مواجه می‌‌شود. گفته می‌‌شود محصولات گیاهی مانند کارویل، دایت ‌فورمولا یا اسلیم ‌کوئیک هرچند بی‌‌عارضه نیستند، اما کم‌عارضه‌‌تر از انواع داروهای شیمیایی مشابه هستند.

یکی از محصولات پرطرفدار لاغری، پودرهای فیبردار موسوم به فایبر کلیر است که می‌‌گویند مصرف روزانه۲ تا ۳ لیوان از محلول این پودر با آب، باعث حجیم شدن معده و در نتیجه کاهش اشتهای افراد می‌شود. محبوبه نعمتی، کارشناس تغذیه می‌گوید: «چون فیبر خاصیت ملین بودن را هم دارد، باعث افزایش حجم مدفوع می‌شود و در نتیجه آب بدن‌ را کاهش می‌‌دهد و احساس کاذب لاغر شدن به مصرف‌‌کننده دست می‌دهد، اما در صورت مصرف طولانی‌مدت این پودرها، سیستم گوارشی بدن دچار اختلال می‌‌شود. البته قرص لاغری در صورت مصرف صحیح می‌‌تواند به درمان بعضی از انواع چاقی کمک کند، اما در صورت استفاده نادرست منجر به بروز اعتیاد دارویی و ابتلا به عوارض جانبی خواهد شد.» نمونه تجربه استفاده از این داروها را هم آذر ۲۵ ساله برایمان می‌گوید: «من الان ۸ ماه است که از ونوستات استفاده می‌کنم. چند ماه اول وزنم کم شد، اما الان ۵ ماه است که وزنم ثابت مانده‌ است. فکر می‌کنم قبلا چون به تغذیه هم توجه می‌کردم توانستم وزن را کم کنم، اما الان فقط باعث شده وزنم زیاد نشود. دکتر به من توصیه کرده وقتی چربی‌های مفید می‌خورم، دیگر از قرص استفاده نکنم.»

● لاغری با پوشیدنی‌ها

خیلی‌ها که می‌خواهند با زحمت کمتر لاغر شوند،‌ به استفاده از گوشواره‌های لاغری، چسب یا کمربندهای لاغری روی می‌آورند. این در حالی است که این نوع وسیله‌ها وزن را کم نمی‌کند و تنها باعث کم شدن سایز می‌شود. محبوبه نعمتی، متخصص تغذیه و رژیم‌های درمانی می‌گوید: «بسیاری از روش‌های درمان چاقی حالتی روانی ایجاد می‌کنند؛ یعنی فرد تصور می‌کند چون از ژل استفاده می‌کند لاغر شده، اما واقعیت این است که به دلیل تلقین فکر می‌کند لاغر شده است. استفاده از وسایل لاغری که باعث ارتعاش می‌شود یا خاصیت مغناطیسی دارد، تنها باعث چروک و کوچک شدن اندازه سلول‌ها به طور موقت می‌شوند و چون بر اعضای داخلی آثار سوئی دارند، استفاده از آنها به زنان توصیه نمی‌شود.»

یک روش رایج دیگر، استفاده از ماساژ برای لاغری موضعی است که در ناحیه شکم، ران‌ها و ... مورد استفاده قرار می‌گیرد و تبلیغات زیادی در مورد موثر بودن آن انجام می‌شود. این روش هم در واقع از الگوی ورزش استفاده می‌کند و هدفش این است که سلول‌های بی‌حرکت‌مانده را به حرکت وادار کند. برای استفاده از این روش باید هزینه زیادی پرداخت، در حالی که انجام حرکت‌های ورزشی ساده می‌تواند اثر بخشی بهتر و طولانی‌تری داشته باشد. مهناز، زن جوان ۲۷ ساله‌ای که ۲۰ کیلو اضافه‌وزن دارد، تقریبا از همه این روش‌ها استفاده کرده است:«من الان انواع شلوارک‌های لاغری و گوشواره و چسب را در خانه دارم. هر کدام از اینها مدتی برایم جذاب بودند و رویم اثر داشتند، اما در کل تا حالا نتوانسته‌ام بیشتر از ۷ کیلو کم کنم. هزیه خرید این وسایل تا حالا خیلی زیاد شده و گاهی فکر می‌کنم اگر به جای همه این کارها به طور مستمر و طولانی ورزش می‌کردم، تاکنون به وزن دلخواهم رسیده بودم.»

اما داستان لاغری همین جا تمام نمی‌شود؛ سونای خشک و بخار، استفاده از سیستم‌های مدرن مثل رفتاردرمانی و هیپنوتیزم، انواع کتاب‌های آموزشی و دستورهای آشپزی در کنار لیزردرمانی و تکنولوژی‌های جدید، همچنان آدم‌ها را به لاغر شدن تشویق می‌کنند و هر روز میزان زیادی از درآمد افراد را به خود اختصاص می‌دهند.

نعیمه دوستدار