حرکت به سوی اقتصاد اسلامی

امروزه در غالب کشورهای در حال توسعه ، غرب و نظام اقتصادی سرمایه داری به عنوان شاه کلید پیشرفت و توسعه یافتگی محسوب می گردد. شاخصه و ملاک اصلی توسعه یافتگی امروز ، در غرب تعیین …

امروزه در غالب کشورهای در حال توسعه ، غرب و نظام اقتصادی سرمایه داری به عنوان شاه کلید پیشرفت و توسعه یافتگی محسوب می گردد. شاخصه و ملاک اصلی توسعه یافتگی امروز ، در غرب تعیین می شود و به سایر کشورها نیز تسری می یابد. در واقع گفتمان غالب بر جهان امروز گفتمان پیشرفت براساس راه های توصیه ای غرب است.غرب سمبل پیشرفت در تمام زمینه هاست و سایر جوامع نیز باید تمامی تلاش خود را برای رسیدن به این سطح از پیشرفت انجام دهند.بنیان های نظام سرمایه داری در غرب که شالوده توزیع ثروت و قدرت را تعیین می کند بر اساس منفعت گرایی افراد در جوامع شکل گرفته است.اصول اقتصادی این نظام نیز بر پایه ربا ، مشاغل کاذب و ایجاد ذائقه های مصنوعی در جوامع برای کسب هرچه بیشتر درآمد تدوین یافته است.

اما بحث اصلی ما از اینجا آغاز می گردد که آیا سرمایه داری لیبرال پاسخی واقعی به نیاز های اقتصادی جوامع سنتی و علی الخصوص کشورمان هست؟ آیا نظامی که مبتنی بر نفسانیت انسان است در یک جامعه والانگر و اسلامی قابلیت پیاده شدن را داراست؟

غالب اندیشمندان بر این باورند که راه پیشرفت جامعه از درون افکار ، آرمان ها و عقاید همان جامعه نضج می گیرد. در واقع قطار پیشرفت در هر جامعه حرکت اولیه خود را باید از ایستگاه های داخلی آغاز کند. با این حساب پاسخ درست و واقع بینانه ای که به نیاز های اقتصادی جامعه ما داده می شود نمی تواند یک کپی برداری صرف از فرهنگ توسعه اقتصادی درغرب باشد.

جامعه سنتی و اسلامی ما خود دارای یک سری اهداف ، آرمان ها و بن مایه های فکری است که می بایست تمامی فعالیت های توسعه ای آن در چارچوب این مفاهیم انجام بگیرند.البته در داخل پرانتز بگوییم که منظور ما از عدم تقلید از غرب به منزله استفاده نکردن از فنون و تکنیک های روزاقتصاد دنیا نیست بلکه موضوع بر سر فلسفه وجودی و جوهره علم اقتصاد است که می‌بایست در داخل کشور و با استفاده از قابلیتهای بومی تدوین گردد.

شاید یکی از مهمترین وجه تمایزات اقتصاد لیبرال بااقتصاد اسلامی در موضوع عدالت اقتصادی پیش آید. در واقع مفهومی که از عدالت در دین شریف اسلام برگرفته می شود با تعریف عدالت در جامعه لذت گرا و منفعت طلب که اساس بنیان خود رادر تامین فرصت برای کسب هرچه بیشتر سود افراد قرار داده است بسیار متفاوت است .در فرهنگ اقتصادی اسلام پیرامون واژه عدالت مفاهیم گسترده ای مطرح می شود.در واقع در توسعه عدالت اسلامی علی رغم مسائلی مانند ایجاد فرصت های برابر برای رشد اقتصادی افراد مفاهیم والای اخلاقی نیز مطرح می گردد.

نقش یک فرد در سیستم اقتصاد اسلامی همواره باتوجه به موضوعاتی مانند زکات، خمس ، وقف ، اطعام ایتام و حتی ولایت پذیری تعریف می شود.توجه به این تمایزات اساسی ما را به این نکته می رساند که جامعه اسلامی برای تحقق آرمان ها و بایدهای متعالی خویش می بایست از یک نظام اقتصادی پویا که ازدرون مفاهیم ارزشمند اسلامی بالا آمده است بهره گیرد . در واقع توسعه اقتصادی باید همراه بامبانی فرهنگ سیاسی و اجتماعی و دینی هر جامعه باشد.امری که درسالهای اخیر توجه بسیاری ازصاحب نظران را به خود جلب کرده است.تدوین تئوری یک نظام جامع اقتصادی که توانایی پاسخگویی به نیازهای اقتصادی ایران پهناور رابادرنظر گرفتن ظرفیتهای بومی و ملی داشته باشد.

جلال شمس