حساسیت دندان از تشخیص تا درمان

هرگونه مشکلی در دندان ها می تواند باعث ناراحتی شود و در زندگی شخص اختلال ایجاد کند یکی از این مشکلات که افراد زیادی به آن مبتلا می شوند, حساسیت دندان هاست

هرگونه مشکلی در دندان‌ها می‌تواند باعث ناراحتی شود و در زندگی شخص اختلال ایجاد کند. یکی از این مشکلات که افراد زیادی به آن مبتلا می‌شوند، حساسیت دندان‌هاست...

حساسیت دندانی زمانی آغاز می‌شود که دندان‌ها به محرک‌های محیطی مانند سرما، گرما، غذاهای ترش یا شیرین واکنشی شدیدتر از حالت طبیعی نشان بدهند و به دنبال آن درد و ناراحتی به وجود آید. بیشتر بیماران از حساسیت به سرما شکایت دارند اما حساسیت و درد ممکن است به وسیله مسواک‌زدن، مصرف مایعات گرم، شیرینی‌ها، غذاهای ترش و... نیز ایجاد شود، البته بیماران نسبت به محرک‌ها واکنش متفاوتی نشان می‌دهند.

● چرا دندان‌ها حساس می‌شوند؟

عاج از ساختار‌های میکروسکوپی به نام توبول‌های عاجی تشکیل شده که در قسمت تاج دندان توسط مینا و در ریشه توسط سمنتوم پوشانده شده است. توبول‌ها از یک سو با پالپ دندان که حاوی اعصاب حسی است در ارتباط هستند و از طرفی با مینا و سمنتوم مرتبط‌اند. زمانی که مینا و سمنتوم در اثر سایش، شکستگی یا پوسیدگی آسیب ببینند، عاج دندانی پوشش خود را از دست می‌دهد. در این شرایط محرک‌ها به‌طور مستقیم با عاج در ارتباط‌اند و باعث جابجایی و حرکت سریع مایع داخل توبول‌ها می‌شوند. این حرکت باعث تحریک پایانه‌های اعصاب دندانی و ایجاد دردی تیز و کوتاه می‌‌شود. از طرفی عامل اصلی سفیدی رنگ دندان‌ها، ضخامت میناست. با کم شدن یا از بین رفتن ضخامت مینا، عاج زیرین که زرد رنگ است نمایان می‌شود. در نتیجه با از دست رفتن مینا در دندان‌ها علاوه بر ایجاد درد و ناراحتی، زیبایی دندان‌ها نیز تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد.

● کدام دندان‌ها حساس‌ترند؟

یکی از مهم‌ترین عوامل در ایجاد حساسیت دندانی، عدم رعایت بهداشت دهان و دندان است که این عادت منجر به تشکیل لایه میکروبی روی دندان‌ها خواهد شد. در اثر فعالیت میکروب‌ها اسیدی تولید می‌شود که روند تخریب مینا را تسریع می‌کند و به دنبال آن پوسیدگی رخ می‌دهد. با گسترش پوسیدگی به عاج، محرک‌های دهانی به طور مستقیم روی عاج تاثیر می‌گذارند و دندان حساس می‌شود که به‌صورت ایجاد درد در برابر سرما و گرما بروز می‌کند. از طرفی تجمع پلاک و جرم بر سطح ریشه دندان می‌تواند باعث تحلیل لثه شود و تحلیل لثه نیز باعث از بین رفتن سمنتوم و نمایان شدن ریشه دندان می‌شود که این روند منجر به ایجاد حساسیت دندانی می‌شود. همچنین مسواک زدن غیراصولی و شدید باعث از بین رفتن مینا و سمنتوم در ناحیه طوق دندانی می‌شود در نتیجه به‌تدریج این ناحیه ظاهری گود و تورفته پیدا خواهد کرد.

● کدام بیماری‌ها دندان را حساس می‌کنند؟

عادت‌های دهانی مانند دندان‌قروچه را نیز نباید نادیده گرفت. دندان‌قروچه عادتی است که باعث ساییدن دندان‌ها روی هم می‌شود. فشار حاصل از سایش دندان‌ها، باعث سایش مینای دندان و در نتیجه از بین رفتن پوشش عاج می‌شود. در نهایت برخی درمان‌های دندان‌پزشکی مانند جرمگیری، جراحی لثه، ترمیم دندان‌ها، قرار دادن روکش و استفاده از سفیدکننده‌های دندانی نیز درجه‌هایی از حساسیت دندان‌ها را به دنبال دارند که البته موقت و گذراست.

● کدام خوراکی‌ها دندان را حساس می‌کنند؟

برخی افراد عادت به مصرف غذا‌های ترش مانند لواشک، آبلیمو و... دارند. اسید موجود در غذاهای ترش باعث از بین رفتن مینای نازک موجود در طوق دندان‌ها و این ساییدگی شیمیایی زمینه‌ساز حساسیت دندانی می‌شود.

● از تشخیص تا درمان

در موارد حساسیت جزئی تا خفیف توصیه‌های آموزشی شامل استفاده از خمیردندان‌های ضدحساسیت (حاوی استرانسیوم‌کلراید، پتاسیم‌کلراید یا نیترات)، مسواک‌هایی با الیاف نرم که از آوردن فشار به لثه حساس و عاج عریان جلوگیری می‌کند و عدم استفاده مکرر از غذا و نوشیدنی‌های اسیدی، دارای فوایدی است. توصیه می‌شود برای پیداکردن علت حساسیت به دندان‌پزشک مراجعه شود. دندان‌پزشک با توجه به علت حساسیت، درمان‌های متفاوتی را پیشنهاد می‌دهد و در صورت وجود حساسیت به علت نمایان?شدن عاج، پوشاندن آن با مواد ترمیمی ‌همرنگ دندان پیشنهاد می‌شود. در شرایطی که تحلیل لثه وجود دارد، درمان شامل جراحی لثه است. در مواردی که حساسیت دندانی همراه با دندان‌قروچه مشاهده شده است، استفاده از نایت‌گارد (محافظ شبانه) به بیماران توصیه می‌شود. در صورت وجود پوسیدگی، درمان سریع‌تر آن الزامی ‌است. اخیرا استفاده از لیزر نیز نتایج موفقیت‌آمیزی به همراه داشته است. لیزر با انعقاد پروتئین‌ها دهانه توبول‌ها را می‌بندد و از طرف دیگر بر فعالیت اعصاب دندانی موجود در پالپ دندان تاثیر می‌گذارد و درنتیجه باعث کاهش حساسیت دندانی می‌شود. درنهایت در صورت وجود حساسیت با شدت بالا، ممکن است با تشخیص اندودنتیست درمان ریشه انجام شود.

دکتر ساینا شمس‌زاده

دندان‌پزشک و پژوهشگر دانشکده دندان‌پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی