باورهای غلط درباره قد کوتاه

عوامل موثر بر رشد طبیعی به دو گروه پیش از تولد (داخل‌رحمی) و پس از تولد تقسیم می‌شوند.

برخی ازسوال‌ها و باورهای رایج در حوزه بیماری‌های غدد را با دکتر منوچهر جزایری، فوق تخصص بیماری‌های غدد و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی مطرح کردیم. جواب‌های ایشان خواندنی است. بخوانید!

یکی از رایج‌ترین سوال‌هایی که در زمینه بیماری‌های غدد پرسیده می‌شود درباره قد و قامت است. خیلی‌ها می‌گویند قد من کوتاه است پس احتیاج به هورمون رشد دارم! نظر شما چیست؟

کوتاهی قد، همیشه ناشی از کمبود هورمون رشد نیست بلکه یکی از صدها علت کوتاهی قد، کمبود هورمون رشد است که تنها یک درصد از علل را به خود اختصاص می‌دهد. این یک سوءتفاهم است که نمی‌دانم از کجا برای خیلی از بیماران پیدا شده است.

یک سوال دیگر:آقای ۲۸ ساله‌ای نوشته‌اند: «کوتاهی قد در خانواده ما ارثی است! آیا با طب‌سوزنی یا کفش‌ها و صندل‌های مخصوص مغناطیسی یا انرژی‌ درمانی یا بعضی چسب‌ها و داروهای گیاهی، می‌شود آن را درمان کرد؟»

نه! این کارها غیرعلمی و سوءاستفاده از ساده‌اندیشی بعضی بیماران است. علت کوتاهی قد ایشان، همان‌طور که خودشان اشاره کرده‌اند،‌ ژنتیک است. عوامل موثر بر رشد طبیعی به دو گروه پیش از تولد (داخل‌رحمی) و پس از تولد تقسیم می‌شوند. عوامل داخل رحمی (دوران جنینی) شامل هورمون تیرویید، هورمون رشد، انسولین، IGF، سلامت و تغذیه مادر و غیره است و عوامل پس از تولد شامل هورمون رشد، تیرویید، هورمون‌های جنسی، کورتیزول، عوامل ژنتیک، عوامل اقتصادی، روانی، اجتماعی، تغذیه و بیماری‌های مزمن. در اهمیت زندگی داخل رحمی همین بس که از لحظه انعقاد نطفه تا تولد نوزاد، وزن بدن جنینی ۱۰۷×۴۴ برابر می‌شود (میلیاردها برابر)؛ در حالی که از لحظه تولد تا آخر عمر، حداکثر ۲۰ برابر می‌شود. قد جنین نیز طی دوره داخل رحمی، ۳۸۵۰ برابر می‌شود؛ در حالی که از تولد تا مرگ فقط سه تا چهار برابر می‌شود.

بعضی‌ها می‌گویند چون قدم کوتاه است، پس در هر سنی که باشم، باید هورمون رشد تزریق کنم!

اولا که هرکه قدش کوتاه است، معلوم نیست که به علت کمبود هورمون رشد باشد. دلایل متنوعی برای کوتاهی قد وجود دارد که یکی از آنها کمبود هورمون رشد است (کمتر از یک درصد موارد). دوم اینکه ممکن است هورمون رشد به حد کفایت تراوش شود و غلظت آن در خون کافی باشد ولی در سلول‌های هدف، مقاومت وجود داشته باشد (نشانگان لارون). سوم اینکه، هورمون رشد فقط تا زمانی موثر است که صفحات رشد بسته نشده باشد. اگر صفحه رشد بسته باشد و بلوغ استخوان‌ها و سن استخوانی تمام شده باشد، مانند فشار وارد آوردن به در بسته است و هیچ اثری ندارد. صفحات رشد اغلب با پایان دوران بلوغ، بسته می‌شوند و رشد آنها تمام می‌شود. خلاصه این‌که اگر هورمون رشد بدون دلیل علمی استفاده شود نه تنها موثر نیست بلکه با عوارض و اثرات جانبی جبران‌ناپذیری همراه خواهد بود.

چند روز پیش آقایی ۲۵ ساله از ما سوال کرد که: «قد من ۱۷۸ سانتی‌متر است ولی چون می‌‌خواهم دروازه‌بان شوم، باید به ۱۹۰ برسم. آیا با هورمون رشد ممکن است؟»

شما باید به ایشان می‌گفتید که قد شما طبیعی است و در صدک‌های بالا قرار دارد و احتیاج به هورمون رشد ندارید. شما به واقع‌بینی و واقع‌گرایی و اعتدال فکری نیاز دارید.

و یک سوال دیگر اینکه: «من خیلی چاقم؛ وزنم ۹۸ کیلو و قدم ۱۶۰ سانتی‌متر است. مادر و خواهرم هم چاقند و رژیم غذایی جواب نمی‌دهد. آیا کم‌کاری تیرویید دارم؟»

چاقی‌های قدیمی و مفرط که از کودکی شروع شده، معمولا مربوط به کم‌کاری غدد تیرویید نیست بلکه جنبه ژنتیک و خانوادگی دارد و با مصرف قرص‌ لووتیروکسین قابل درمان نیست. درمان صحیح این چاقی‌ها عبارت است از: اصلاح شیوه زندگی،تغذیه صحیح، ورزش، رژیم غذایی، رفع استرس و ...در واقع، کم‌کاری تیرویید فقط چند کیلو اضافه‌وزن می‌دهد (حداکثر ۷تا ۸ کیلو) که آن هم بعد از ۶ هفته مصرف لووتیروکسین سدیم، اصلاح می‌شود و بیمار به وزن سابق برمی‌گردد.