ما ۵۰ میلیون نفریم

شیوع, دلیل و درمان مثانه بیش فعال در گفت و گو با دکتر حسین کرمی فوق تخصص کلیه و مجاری ادراری

کافی است فقط یک استکان کوچک چای بنوشد یا کوچک‌ترین استرسی مثلا در شب‌های امتحان به او وارد شود...

اینها سرآغازی است برای رفتن به دستشویی؛ آن هم نه یکبار، بلکه بارها و بارها. همیشه نگران است این اتفاق در مکانی بیفتد که به سرویس بهداشتی دسترسی نداشته باشد و معمولا در حال شناسایی سرویس‌های بهداشتی مسیری است که در آن تردد دارد. طبیعی است که چنین افرادی نمی‌توانند راحت در مکان‌های عمومی حاضر شوند یا به مسافرت‌هایی بروند که به مدت طولانی در راه می‌مانند اما علت این مشکل چیست و مهم‌تر از همه چه راه‌حلی برایشان در نظر گرفته می‌شود؟ در «درمانگاه» این هفته، دکتر حسین کرمی، فوق‌تخصص کلیه و مجاری ادراری و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به پرسش‌هایی در این زمینه پاسخ داده است.

مشکل اصلی در مثانه بیش‌فعال چیست؟

تکرر ادرار مزمن، حمله‌های ناگهانی ادرار یا همان حالت اورژانسی، از علامت‌های شایع مثانه پرکار یا بیش‌فعال است. بیش از ۵۰ میلیون نفر در دنیا به مثانه بیش‌فعال مبتلا هستند. این آمار از آمار مبتلایان به بیماری دیابت هم بالاتر است. شایع‌ترین علتش هم استرس و اضطراب بیش از حد است که لرزش‌هایی را در مثانه به شکل انقباض‌های مهار نشده پدید می‌آورد که باعث بروز ادرار اورژانسی می‌شود. در این موارد علت زمینه‌ای خاصی یافت نمی‌شود. وجود عفونت‌های مزمن، بزرگی پروستات در آقایان، عوامل تحریکی موثر روی عصب مثانه، وجود بیماری‌های زمینه‌ای (البته در این حالت بیماری مثانه عصبی نام می‌گیرد که در بیماران مبتلا به سکته مغزی، دیسک کمر، ام‌اس، تومور نخاع، خونریزی‌های مغزی و عمل‌های جراحی وسیع لگنی) نیز می‌تواند عملکرد مثانه را مختل یا حجم مثانه را کمتر کند و بی‌حسی در آن به وجود آورد. گرچه اینها نیز تکرر ادرار و حمله‌های ناگهانی ادراری را به وجود می‌آورند ولی ماهیت‌شان با مثانه پرکار متفاوت است.

چه کسانی بیشتر به این مشکل دچار می‌شوند؟

بیشتر مبتلایان به این بیماری، آقایان و خانم‌های جوان هستند زیرا این قشر در معرض اضطراب و استرس بیشتری قرار دارند. اضطراب‌های ناشی از امتحان، شرایط کاری و محیطی عملکرد مثانه‌شان را به هم می‌زند. این اختلال باعث می‌شود فکر و ذهن بیمار فقط روی رفتن به دستشویی متمرکز شود و حتی ممکن است دچار وسواس نیز شوند و در روز چند بار لباس‌های زیرشان را عوض کنند. این موضوع نیز استرس را دو چندان می‌کند. در واقع یک مزاحم دائمی به نام تکرر ادرار مزمن در زندگی‌شان وجود دارد.

چطور متوجه شویم که مثانه از نوع بیش‌فعال است؟

در صورت هرگونه تکرر ادرار و احساس ناگهانی دفع ادرار و این حس که بعد از دفع، هنوز مثانه خالی نشده است، به مشورت با پزشک نیاز است. البته تکرر ادراری که به تازگی ایجاد شده باشد، می‌تواند به دلیل عفونت‌های ادراری باشد.

ارزیابی‌ها چیست؟

آزمایش خون و اندازه‌گیری عملکرد کلیه، ارزیابی‌های اولیه هستند که برای رد اختلال‌های مهم دستگاه ادراری لازم هستند. مثلا دیابت بی‌مزه می‌تواند پر ادراری ایجاد کند. سونوگرافی نیز باید انجام شود اما تشخیص نهایی مثانه بیش‌فعال با انجام نوار مثانه یا تست ایرودینامیک است که در آن عملکرد عصبی - عضلانی مثانه اندازه گرفته می‌شود. گرفتن نوار مثانه، سرپایی انجام می‌شود و حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشد. با این عمل می‌توان حس، حجم، کش آمدن عضلات، عملکرد دریچه و قدرت پمپاژ و وجود هرگونه انسداد در مسیر ادرار را سنجید.

درمان مثانه بیش‌فعال

آیا راه درمانی برای این بیماران وجود دارد؟بهترین روش درمان مثانه‌های بیش‌فعال یا پرکار، رفتاردرمانی است. در این بیماری جنگی بین تکرر ادرار و بیمار درمی‌گیرد که در آن، تکرر ادرار پیروز است و بیمار مغلوب؛ زیرا به خواست مثانه گوش می‌دهد و با هر پیام مثانه به دستشویی می‌رود. ادامه این کار به‌تدریج مثانه را کوچک‌تر و مشکل را بیشتر خواهد کرد. برای درمان، باید به تکرر‌های بی‌مورد بی‌توجه بود و برای خود زمان رفتن به دستشویی در نظر گرفت. مثلا بیمار تصمیم بگیرد نسبت به روز قبل یک دقیقه دیرتر به دستشویی برود و هر روز به این زمان اضافه کند. کم‌کم باید در مقابل آن به‌طور کامل ایستادگی کند تا سلول‌هایی که بیش‌فعال شده‌اند، به‌تدریج به حالت اولیه و طبیعی خود برگردند.

درمان دارویی هم دارد؟امروزه داروهای بسیار خوبی وجود دارد که مثانه‌های پرکار را آرام و کمک می‌کند بیمار تحمل بیشتری در مقابل تکرر ادرار از خود نشان دهد. متوسط زمانی که طول می‌کشد بیمار بهبود یابد ۳ تا ۶ماه است زیرا تمام بیماری‌های مزمن بهبود تدریجی دارند.

۵ توصیه برای

درمان مثانه بیش‌فعال

برای درمان مثانه بیش‌فعال، راه‌های درمانی زیادی وجود دارد که با توجه به شرایط بیمار می‌توان از مجموعه‌ای از آنها استفاده کرد:

۱) آموزش کنترل مثانه: به بیمار آموزش داده می‌شود چگونه در مقابل احساس فوریت برای ادرار کردن مقاومت کند.

۲) برنامه برای تخلیه مثانه: مثلا ابتدا به بیمار گفته می‌شود هر ۲ ساعت مثانه خود را تخلیه کند ولی رفته‌رفته این فواصل بیشتر می‌شود.

۳) ورزش عضلات کف لگن: برای این کار می‌توان از فیزیوتراپی کمک گرفت.

۴) دارودرمانی: برای درمان مثانه بیش‌فعال، داروهای بسیار موثری وجود دارد که به بیمار کمک می‌کنند به زندگی طبیعی برگردد.

۵) رفتاردرمانی: توصیه‌های رفتاری خاصی هم وجود دارد که اگر دچار این مشکل هستید، می‌توانید برای بهبود عملکرد مثانه بیش‌فعال در منزل انجام دهید؛ مثلا:

اگر وزن شما زیاد است، آن را کاهش دهید.

از مصرف زیاد کافئین (چای و قهوه) خودداری کنید.

شکلات، غذاهای تند، آجیل و نوشیدنی‌های گازدار کمتر مصرف کنید.