این تست ها از كجا می آیند

آزمون سراسری دانشگاه های كشور یا همان كنكور دولتی, یكی از مهمترین و امنیتی ترین اتفاقاتی است كه هر سال تكرار می شود و بر جمعیت زیادی از مردمان این مملكت تاثیر خوب یا بد می گذارد برای همین است كه داستان ها و افسانه های زیادی از كنكور ساخته شده و بر زبان مردم جاری شده است

بالای برگه های پاسخنامه كنكور یك مستطیل خالی كوچك هست كه روی آن نوشته اند: «داخل این كادر چیزی ننویسید.» داوطلبان آزمون سراسری همیشه این وسوسه را داشته اند كه داخل این كادر چیزی بنویسند و همیشه هم می ترسیده اند كه نكند این وسوسه حواسشان را پرت كند و باعث شود در طول مدت كنكور واقعاً نقطه ای، خطی یا علامتی درون مستطیل بكشند و زحمت یك سال درس خواندن را به باد بدهند. آنها مثل جانشان در طول سه، چهار ساعتی كه روی صندلی دسته دار نشسته اند و به سیاه كردن یكی از چهار گزینه مشغولند، از این كادر سفید و تهی مواظبت می كنند. با این حال، با تردید به خود می گویند كه احتمالاً این كادر هم چیز مهمی نیست و هشدار بالای آن هم بیشتر برای ترساندن داوطلب است. ولی حقیقت این است كه نوشتن علامتی در این مستطیل رازآلود گناهی نابخشیدنی است. هر سال ۳۰۰- ۲۰۰ نفر از داوطلبان داخل این كادر چیزی می نویسند و خود را بدبخت می كنند. رئیس مركز آزمون سازی و روان سنجی سازمان سنجش آموزش كشور می گوید: «این كادر یك بررسی محرمانه است كه امتحان می كند حتماً پاسخنامه اصل و غیرتقلبی باشد. اگر یك نقطه داخل آن بیفتد دیگر پاسخنامه تصحیح نمی شود.»

●افسانه های كنكور

آزمون سراسری دانشگاه های كشور یا همان كنكور دولتی، یكی از مهمترین و امنیتی ترین اتفاقاتی است كه هر سال تكرار می شود و بر جمعیت زیادی از مردمان این مملكت تاثیر خوب یا بد می گذارد. برای همین است كه داستان ها و افسانه های زیادی از كنكور ساخته شده و بر زبان مردم جاری شده است. مثلاً می گویند كه طراحان سئوالات كنكور، از چند ماه قبل از آزمون به نقطه دورافتاده نامعلومی در ایران فرستاده می شوند و سئوالات را در قرنطینه طرح می كنند و تا پایان برگزاری كنكور در همان محل نگه داشته می شوند یا اینكه گفته می شود اگر كسی می خواهد با شانس به سئوالات پاسخ بدهد بهتر است كه همیشه گزینه «ج» را انتخاب كند و اصلاً چه بسا اگر همه گزینه های «ج» یك پاسخنامه را انتخاب كنیم در كنكور قبول هم بشویم و افسانه هایی از این دست. آیا برگزاری كنكور همین گونه است كه تصور می كنیم؟ اسدالله آسرایی به ما پاسخ می دهد. او رئیس مركز آزمون سازی و روان سنجی سازمان سنجش است. مردی است حدود ۵۰ساله، با مو و ریش تقریباً سفید. دفتر كوچك كارش در قلب ساختمان سازمان سنجش در خیابان كریم خان زند تهران واقع شده و سرتاسر میز و صندلی های اتاقش از برگه های بسته بندی شده و دفترچه و كاغذ پوشیده شده است. او می گوید: «سازمان سنجش در طول سال حدود ۶۰ آزمون برگزار می كند كه یكی از آنها آزمون سراسری است.»

● آزمون ورود به دانشگاه ها

آزمون كاردانی به كارشناسی، آزمون كارشناسی ارشد، آزمون سراسری استخدامی، آزمون های سفارشی سازمان ها و همین آزمون سراسری از جمله ۶۰ آزمونی است كه سازمان سنجش در طول سال برگزار می كند. رئیس مركز آزمون سازی و روان سنجی سازمان سنجش می گوید: «این ۶۰ آزمون به دو دسته تقسیم می شوند و هر دسته به شكل خاصی برگزار می شود. یك دسته همین آزمون سراسری است و بقیه ۵۹ آزمون در دسته دیگر قرار دارند.» آزمون سراسری تنها آزمونی در سازمان سنجش است كه سئوال های آن بر اساس منابع طرح می شود. یعنی این سازمان هر سال كتاب هایی- منابعی- را كه از داخل آنها تست ها طرح می شوند با اسم كامل به داوطلبان معرفی می كند. اما برای سایر آزمون ها تنها سرفصل ها معرفی می شوند و داوطلب خود باید منابع و كتاب ها را پیدا كند. مثلاً در آزمون كارشناسی ارشد خود داوطلب باید برود و منابع مربوط به سرفصل حقوق تجارت یا ریاضی مهندسی را بیابد.

●طراحان چه كسانی هستند

«برای طرح سئوال های كنكور سراسری، زمان محدودی مشخص نشده است. طراحان در تمام سال وارد سازمان سنجش می شوند و به جاهایی كه ورود افراد ممنوع است می روند، سئوال طرح می كنند و كاری هم ندارند كه این كنكور چه زمانی برگزار می شود.» آسرایی می گوید كه طراحان هم از دبیران هستند و هم از میان استادان دانشگاه. نهادهای مختلفی چون ادارات آموزش و پرورش و دانشگاه ها طراحان را بر اساس تجربه شان به سازمان سنجش معرفی می كنند. سازمان مدتی به طور آزمایشی با آنان كار می كند و با ارتباط با مراجع ذی صلاح مطمئن می شود كه آنها صلاحیت عمومی طراحی تست های كنكور را دارند. برای اطمینان از شرایط تخصصی نیز خود سازمان سنجش دست به كار می شود. پس از این مقدمات كسانی كه شایستگی لازم را داشته باشند در گروه های مخصوص هر درس، از زیست شناسی و فیزیك گرفته تا ادبیات و عربی وارد می شوند. هر یك از این گروه ها نزدیك به ۲۰ تا ۳۰ نفر عضو دارند. تست های طرح شده توسط یك كمیته با دست كم پنج عضو از پیشكسوتان هر گروه نهایی و به بانك سئوالات افزوده می شوند. رئیس مركز آزمون سازی می گوید: «اگر كوچكترین مشكلی درباره طراحان پیش بیاید آنها را جایگزین می كنیم.» به این ترتیب در تمام طول سال طراحان به تولید تست برای بانك سئوال مشغولند. در این بانك همیشه چند هزار سئوال موجود است. هنگامی كه فصل آزمون سراسری فرا می رسد، تست ها به تعداد لازم از داخل بانك سئوال بیرون كشیده می شود. این سئوال ها باید دوباره بررسی شوند چون هر سال بخش هایی از كتاب های درسی جزء حذفیات كنكور محسوب می شوند و كمیته طراحان باید مطمئن شود كه تست ها مربوط به بخش های حذف شده نیستند. برای این كه امنیت كنكور حفظ شود در چندین دسته، سئوال های موازی به كمیته ای در سازمان سنجش تحویل داده می شود و آن كمیته به طور تصادفی یك دسته از آنها را برای چاپ در دفترچه های كنكور انتخاب می كند. البته دسته های دیگر سئوالات نیز به چاپخانه فرستاده می شوند و تا پایان آزمون در آنجا خواهند ماند.

● قرنطینه

رئیس مركز آزمون سازی سازمان سنجش می گوید: «بانك سئوالات ما در كامپیوتری است كه دستبرد به آن از لحاظ سخت افزاری امكان ندارد. اگر به نحوی این كامپیوتر را كه در قرنطینه است بربایند، طوری برنامه ریزی شده است كه ربایندگان به سئوالات آن دسترسی پیدا نكنند.» بانك سئوالات كنكور در ساختمانی است كه از آن ۲۴ساعته به صورت فیزیكی و الكترونیكی محافظت می شود. آسرایی می گوید: «بهتر است جای ساختمان بانك را نگویم.» و اضافه می كند: «با همه این مراقبت ها مطمئن هستیم كه دست هیچ كس تا چاپخانه به سئوالات نخواهد رسید.» چاپ دفترچه های كنكور سراسری در چاپخانه سازمان سنجش در شهر كرج یك ماه طول می كشد. در این مدت ۵۰ تا ۶۰ كارگر چاپخانه «در جایی كه كوچكترین روزنه ای ندارد» پنج میلیون نسخه دفترچه كنكور را چاپ می كنند. ساختمان چاپخانه نیز توسط نیروهای امنیتی وزارت اطلاعات، نیروی انتظامی و نیروهای حفاظتی سازمان سنجش كنترل می شود.

دفترچه های كنكور پس از چاپ در كیسه های پلمب شده می روند و برای مراكز استان ها فرستاده می شوند و آنجا نیز در قرنطینه ها جای می گیرند. هنگام برگزاری آزمون سراسری كیسه سئوالات باز می شود و پس از آن پاسخنامه ها جمع می شوند و دوباره در بازگشت همین مسیر تا سازمان سنجش طی می شود. پاسخنامه ها برای تصحیح به اداره خدمات ماشینی سازمان سنجش می روند. رئیس مركز آزمون سازی می گوید: «تا چاپخانه هیچ مشكل امنیتی ای نداریم. از چاپخانه به بعد چون دامنه كار گسترده می شود نگرانی ها افزایش می یابد. اما تا به حال اتفاقی نیفتاده است به جز چند سال پیش كه در یكی از دانشكده های محل برگزاری كنكور، سه ساعت قبل از آزمون سئوالات از مخزن در اختیار افرادی گذاشته شد. مسئولان این حادثه حالا در زندان و تحت تعقیب هستند.» او می افزاید: «البته آمادگی داریم اگر موقعی اتفاق عجیب و غریبی بیفتد، با یك ماه تاخیر و با سئوالات جدید آزمون را برگزار كنیم.»

سعید اركان زاده یزدی

---