درمان سوختگی

دانستن این موضوع که سوختگی پوست فقط محدود به روز‌های اول نیست و درمان آن بخصوص در نواحی سر، صورت و دست‌ها به لحاظ زیبایی نیازمند پیگیری طولانی‌مدت است، نکته بسیار مهمی است …

دانستن این موضوع که سوختگی پوست فقط محدود به روز‌های اول نیست و درمان آن بخصوص در نواحی سر، صورت و دست‌ها به لحاظ زیبایی نیازمند پیگیری طولانی‌مدت است، نکته بسیار مهمی است که معمولا کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند. از این جهت بسیاری از مصدومان سوختگی سال‌ها بعد از حادثه و با تاخیر در تقلای علاج جوشگاه سوختگی هستند که علاوه بر تحمل هزینه بالا، پاسخ اندکی از این تلاش به دست می‌آورند.

۵ نکته در سوختگی پوست مهم است. شدت سوختگی (درجه یک، دو و سه)، محل سوختگی (سر، صورت، دست، پا و...)، وسعت سوختگی، سن فرد مصدوم و نهایتا قدرت ترمیم‌پذیری پوست مصدوم. شناختن کامل این ۵ عامل در کنار خدمات پزشکی ارائه‌شده می‌تواند آثار و جوشگاه سوختگی را به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد.

به عنوان مثال سوختگی در کودکی با سوختگی درجه ۳ در محل صورت، گردن و... آثار شدیدتری را در مقایسه با سوختگی درجه یک در نواحی ران، کمر و ساعد در یک فرد میانسال به‌جا خواهد گذاشت.

با نگاه ساده‌تر، مراحل درمان سوختگی را می‌توان به ۲ فاز حاد و مزمن تعریف کرد. با این شرح که در مرحله حاد تلاش بر آن است که پوست سوخته یا ورآمده هرچه زودتر ترمیم شده و پوست جدید جایگزین آن شود که با توجه به عوامل ذکر شده (۵ عامل) از یک تا ۲ ماه فرآیند ترمیم اولیه در این مرحله حاد است، اما آنچه همواره بخصوص در کودکان کمتر مورد توجه است همان مرحله مزمن یا تشکیل جوشگاه و گوشت اضافه یا بدشکلی در پوست است که سیر کند و آهسته آن عاملی بر مخفی ماندن از نظر والدین و حتی خود بیمار است.

در اینجا ۲ نکته باید مجدانه مورد توجه باشد:

- اول؛ پوست ترمیم یافته‌ای که رنگ آن همچنان قرمز مانده و بتدریج تمایل به افزایش ضخامت و برآمدگی دارد، به معنای زنگ خطری است که جوشگاه یا گوشت اضافه در حال شکل‌گیری است.

- دوم؛ سوختگی در جاهایی که پوست آن تحت کشش است (سینه، بازو، گردن، دست و پا) حتی بدون رنگ قرمز هم می‌تواند موجب تشکیل جوشگاه شود. اما آنچه می‌تواند شدت جوشگاه را در مرحله حاد کاهش دهد، درمان سریع عفونت‌های موضعی، شستشوی مستمر و درصورت نیاز خارج کردن بافت مرده و ایجاد زخم تمیز (دبریدمان)، مصرف ویتامین ث و...، پرهیز از تماس با محیط آلوده و نور آفتاب، درمان و کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و پرهیز از مصرف سیگار است. البته همه این مراقبت‌ها باید با نظر متخصص ترمیم سوختگی یا متخصص پوست باشد، اما مرحله مزمن سوختگی که زخم یا عفونتی معمولا در آن آشکار نیست، نیازمند دقت و حوصله بیشتری است که با توجه به محل، نوع و شدت قرمزی یا نحوه تشکیل جوشگاه، می‌توان درمان‌های مختلفی مانند پمادها و برچسب‌های موضعی لایه‌بردار و ضد قرمزی، لیزر (پی‌دی‌ال) یا (فراکشنال)، تزریق استروئید و سرمادرمانی (کرایو تراپی)، کرم‌های رتینوئیدی (استحکام‌دهنده پوست)، میکرو درم ابریشن (لایه‌برداری ملایم) یا درم ابریشن (لایه‌برداری عمیق) و درمان‌های دیگر را به کار برد. همه انواع درمان‌های ذکر شده الزاما برای بیماران سوختگی نیست، بلکه پزشک متخصص پوست می‌تواند تعدادی از درمان‌ها را در مراحل و زمان‌های مختلف به بیمار پیشنهاد و اجرا کند. در صورت عدم کارایی درمان‌های ذکر شده که معمولا ناشی از شدت و عمق سوختگی است، درمان جراحی پلاستیک یا پیوند پوست، آخرین اقدام درمانی است.

دکتر بهروز هاشمی

متخصص طب اورژانس