مهر

مهر که در ابتدا علامت مالکیت شخص بر اشیاء بود از خیلی قدیم در ایران شناخته شده بود و این مهر را بر اشیائی که مالک بودند می‌زدند تا بدین وسیله لعنت خود را بر کسی که آنها را بی‌اجازه …

مهر که در ابتدا علامت مالکیت شخص بر اشیاء بود از خیلی قدیم در ایران شناخته شده بود و این مهر را بر اشیائی که مالک بودند می‌زدند تا بدین وسیله لعنت خود را بر کسی که آنها را بی‌اجازه مالک تصرف کند فرو آورند. جنس مهرها در آغاز از گل رس بود ولی بعدها سنگ جای آنرا گرفته و آنها را معمولا از سنگ می‌ساخته‌اند. مس نیز برای ساختن مهر استعمال می‌شده ولی هرگز نتوانسته جای سنگ را بگیرد. روی این سنگ‌ها با کنده کاری تصاویری که معرف مالک بود به‌عنوا طلسم حک می‌کردند و اغلب اوقات این کار می‌شد و تا همین اواخر بیشتر مهرها را بر سنگ پشم یا عقیق حک می‌کردند.

مهره‌های ماقبل تاریخ

در روزگاران نخستین پیش از اختراع خط، مهر در ایران معمول بود، و آنرا برای نقش بستن بر کوزه و سایر ظروف و اختصاص اشیاء یا اسبابی به صاحبش به کار می‌بردند. مهرهای نخستین مخروطی شکل بود، قاعده مخروط مسطح بود و در سر آن سوراخی برای رد کردن ریسمان کنده شده بود. مهرهای گنبدی شکل نیز به دست آمده که آنها هم سوراخ برای ریسمان دارند.

مهرهای فشاری درین موقع زیاد پیدا شده و غالباً به شکل دکمه‌ای هستند که سورای در وسط آن است یا اینکه دستهٔ کوچکی دارد که جهت ریسمان سوراخ شده است. نقوش اولیه مهرها تنها علامت یا نقشی بود که صاحب آنرا مشخص می‌کرده.

جنس مهرها در آغاز از گل رس بود ولی بعدها سنگ جای آنرا گرفته و آنها را معمولاً از سنگ می‌ساختند. مس نیز برای ساختن زمان‌های بعد تنها چیزی که در مهرسازی بکار می‌رفت، سنگ بود. بیشتر سنگ‌های کم بها حک می‌شد.

مهر در روزگار هخامنشی، در این دوره حکاکی خود هنری به‌شمار می‌رفت که روی سنگ‌های قیمتی حک می‌شد و این هنر را می‌توان مجسمه‌سازی‌های بسیار کوچک نامید با این تفاوت که به‌جای آنکه مانند حجاری‌های بزرگ تصویر را بطور برجسته بکنند، آنرا در سنگ نقش کرده‌اند در این زمان شکل استوانه‌ای بیش از سایر اشکال شایع بود. برای این کار استوانهٔ سنگی کوچک روی لوحی از گل یا مصالح دیگر با فشار غلطانده می‌شد و بدین طریق علامتی از خود به طرز برجسته نقش می‌کرد [۴۷].

۴۷ ـ تاریخ صنایع ایران ـ کریستی ویلسون ـ ترجمه عبدالله فریار