پزشکی آینده با معاینه بدن رایانه ای

چگونه پزشکی به یک حرفه عصر دیجیتال بدل می شود

ارزیابی و مرور داده‌های جمع‌آوری شده از مراکز تحقیقات سلامت که در ژورنال‌های پزشکی مختلف منتشر شده و همچنین گزارش‌های سالانه پایگاه‌های منطقه‌ای و کشوری بهداشت جهانی در بخش تأمین سلامت و کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، از اوضاع نامناسب حوزه تندرستی خبر می‌دهد؛ آماری که بر وضعیت اورژانسی و اضطراری در ارتباط با پیشگیری و مدیریت بیماری‌های مزمن دلالت می‌کند. بررسی وضعیت بهداشت و سلامت در کشورهای مختلف طی سال‌های اخیر نشان داده که درصد قابل توجهی از مردم دست‌کم یک عارضه پزشکی مزمن شامل یکی از انواع دیابت‌ها، فشار خون، سرطان و نارسایی قلبی دارند. در این میان درصد افرادی که از بیش از ۳ بیماری مزمن در زمان واحد رنج می‌برند، به مراتب چشمگیرتر است. مرض چاقی که در بروز بسیاری از عارضه‌های مزمن ازجمله دیابت‌ها نقش قابل توجهی دارد طی دهه گذشته حدود ۹۰ درصد افزایش یافته است.

البته حوزه پزشکی و تامین سلامت در کنار آمار مایوس‌کننده تندرستی در چند سال اخیر، شاهد ورود لشکر تازه‌نفسی از دانش و فناورهایی نوین پزشکی و شیوه‌های مدرن درمان نیز بوده است. مجموعه‌ای از مهم‌ترین دستاوردهای دانش پزشکی نظیر نانو داروهای ضدسرطان، لیزرهای ویروس‌کش، میکروداروهای ضدانسداد شریان، نانو ایمپلنت‌های مغناطیسی، ربات‌های شناور در جریان خون و ریزناقل‌های دارویی ابداع شده‌اند که افق روشنی را برای دوران درمان هدفمند نشان می‌دهند و راه و رسم پزشکی آینده را تا حدودی ترسیم می‌کنند، اما وقتی وضعیت نابسامان و لجام‌گسیخته بیماری‌های مزمن را در کنار دستاوردهای فناورانه و جدید پزشکی و درمانی مقایسه می‌کنیم، خیلی زود متوجه می‌شویم که یک جای کار لنگ می‌زند. در عین حالی که فناوری عصر دیجیتال و امکانات شبکه مجازی و کاربردهای متنوع و جذاب فناوری‌های همراه هر روز رابطه پررنگ‌تری با کسب و کار و زندگی روزانه مردم پیدا می‌کند، اما در بخش تامین سلامت شاهد نوعی عقب‌ماندگی مزمن نسبت به مقوله دیجیتال شدن هستیم، اما این بدان معنی نیست که دنیای پزشکی آنقدرها هم از فناوری ارتباطی مدرن عقب‌مانده باشد. این روزها شاهدیم که مفهوم کنترل پزشکی با اتصال به شبکه یا «رایانه‌ای کردن بدن» همزمان با سرعت‌گیری روند توسعه زندگی دیجیتالی بیش از پیش مورد توجه قرار می‌گیرد. این جریان پتانسیل آن را دارد که مسوولیت، ابزار و اطلاعات بیشتری را به بیماران واگذار کند تا آنها خود بهداشت و سلامتشان را به شکلی کارآمدتر کنترل و مدیریت نمایند.

با توجه به تغییرات فوق العاده‌ای که در بخش تامین سلامت در حال روی دادن است و همچنین رویکردهای جدید قانونگذاری برای اعمال تغییر در روند گردش اطلاعات الکترونیک در بیمارستان‌ها، مفهوم رایانه‌ای کردن بدن به موضوع داغ و تازه‌ای تبدیل شده است. روز به روز بر تعداد موسسات پزشکی مشتاق برای ورود به این حوزه افزوده می‌شود.

در حالی که اینترنت، انقلابی در انتشار و اشاعه اطلاعات ایجاد کرده است، عصر اطلاعات هنوز خارج از راهروهای بیمارستان معطل مانده و پرسه می‌زند، اما امروزه فناوری اطلاعاتی و ابزار دیجیتالی مهیای باز کردن راهی بزرگ برای آوردن پزشکی به صحنه فرداست. طیف گسترده و متنوعی از دستگاه‌ها و ادواتی که در بدن انسان کاشته خواهند شد و اطلاعات خود را تحت شبکه بی‌سیم منتقل خواهند کرد، پایشگرهای پوشیدنی و یک حسگر قابل گوارش که تا سال بعد وارد بازار می‌شود، نمونه‌ای از تدارکات عصر اطلاعات برای ورود به قلمرو پزشکی آینده است.

به علاوه، شرکت‌هایی همچون گوگل و مایکروسافت در حال آزادسازی جریان اطلاعات پزشکی هستند و این ابتکار عمل نسلی از انسان را رقم خواهد ‌زد که موضوع تندرستی و تأمین سلامتی را به سبک و شیوه‌ای کاملا متفاوت نگاه می‌کنند. در واقع یک تغییر الگو و چرخش در نگرش به حوزه سلامت و تندرستی در شرف وقوع است که پیامدهای بسیاری برای تأمین سلامت خواهد داشت. در این میان، نقش پروژه رایانه‌ای کردن بدن در حکم یک طرح پیشرو است که در آن پزشکی، مهندسی، ارتباطات و سرگرمی در قالب الگویی نوین با هم ترکیب می‌شوند. پیوستن گروه‌هایی همچون مدیران شرکت‌های عظیم الکترونیکی، برندگان جوایز علمی و سرگرمی، متولیان نهادهای نظارتی دارو و غذا، شرکت‌های عمده تولید لوازم خانگی، سرمایه‌گذاران بین‌المللی، اصحاب رسانه، کارشناسان شبکه‌های اجتماعی، طراحان بین‌المللی، پزشکان، پردیس‌های فناوری و بسیاری دیگر به بحث پزشکی شبکه‌ای از طیف متنوع و پر ابهت این جریان و آینده روشن سلامت خبر می‌دهد.

● مشارکت همه‌جانبه برای حضور در پزشکی فردا

مفهوم رایانه‌ای کردن بدن را می‌توان به مفهوم پوست انداختن دانش پزشکی حاضر و طلیعه عصر آینده علم طبابت تلقی نمود. این طرح، میدان عملی خواهد بود برای فعالیت کلیه رشته‌ها و کار بین رشته‌ای میان پزشکی، داروسازی، مهندسی، هنرهای نمایشی، حقوق و ارتباطات تا سهمی در آینده پزشکی مجازی داشته باشند. رایانه‌ای کردن بدن بستری برای توسعه بالینی، پیش بالینی و همچنین آزمایش فناوری‌ سنسورهای کاشتنی و پوشیدنی قابل اتصال به شبکه است.

نکته: پایشگرهای پوشیدنی و یک حسگر قابل گوارش که تا سال بعد وارد بازار می‌شود نمونه‌ای از تدارکات عصر اطلاعات برای ورود به قلمرو پزشکی آینده است

از سوی دیگر این مفهوم به منزله هدایت جهانی سرمایه، نیروی متخصص و دانش روز برای پدیدآوری و توسعه یک مدل نوین و کم هزینه بالینی است که جمعیت‌های بزرگی از بیماران را شامل می‌شود و داده‌های فیزیولوژیکی و نشانه‌های بیماری را روی شبکه انتقال می‌دهد.

در آینده و به لطف وجود داده‌های تولید شده و جمع‌آوری شده در سیستم پزشکی تحت شبکه، روال‌ها و دستورالعمل‌های نوینی ظهور خواهند کرد که می‌توانند سرنخ بیماری‌های متداولی نظیر بیماری‌های قلبی و سرطان را خیلی زود کشف کرده یا از بروز یک اپیدمی وحشتناک جلوگیری کنند.

● تولد پزشکی نوع دوم

امروز مقوله فناوری تلفن‌های همراه امری رایج و همه‌گیر است. از همین‌رو چگونگی بهره‌برداری از این فناوری برای اصلاح روش‌ها و بهبود سلامت موضوع روز دنیاست که منجر به معرفی مدل‌ پزشکی نوع دوم شده است.

به طور نمونه پروژه‌ای به نام Medic Mobile از زیرساخت گوشی‌های تلفن همراه و سرویس ارسال پیام نوشتاری استفاده می‌کند و به این ترتیب برای شاغلان بخش تامین سلامت امکان ارائه خدمات مراقبت اورژانسی را به سبکی مناسب و به موقع فراهم می‌آورد. این سرویس پزشکی سیار را می‌توان مشابه یک خط تماس مرکز فوریت‌های پلیس برای مناطق حومه و روستایی تلقی کرد.

یک نمونه مورد بحث دیگر پروژه m-maji است. برنامه‌ای که از تلفن‌های همراه برای آموزش و تعلیم جوامع روستایی درباره اهمیت به آب تمیز و بهبود روش‌های دسترسی به آن استفاده می‌کند. زیرساخت‌ دیجیتالی دیگری که در پزشکی نوین به آن توجه می‌شود، اینترنت و رسانه‌های اجتماعی است که به نظر می‌رسد در استمرار آموزش اصول پزشکی و بهداشتی بسیار موثر است. در حالی که این روزها از تاثیر وب‌سایت‌های اجتماعی به عنوان ابزاری قدرتمند در تغییر و شکل‌گیری موضوعات مختلف جهانی خبرهای زیادی می‌شنویم، اما گویا هنوز بسیاری از پزشکان در مورد ارزش و اهمیت این رسانه بر حوزه حرفه‌ای کارشان نظر و برداشت‌ مثبتی ندارند. بسیاری از پزشکان تصور می‌کنند که رسانه‌های اجتماعی هنوز در نظر عامه مردم به چشم ابزاری شخصی دیده می‌شوند و از همین رو برای به کارگیری آن در زندگی حرفه‌ای‌شان مردد هستند.

به نظر می‌رسد آینده پزشکی و تامین سلامت موضوعی است که ظاهرا به پیشرفت و توسعه متدهای نوین درمانی خلاصه نمی‌شود و توجه آن بیشتر به گذار از تعاریف سنتی و موجود پزشک ـ بیمار و بخش تامین سلامت به مرحله مدرنی از پزشکی همسو با دانش و فناوری عصر اطلاعات است. پزشکی دیجیتال یا پزشکی نسل دوم در حقیقت جریان و روندی است که هدف آن آماده‌سازی حوزه درمان و تامین سلامت برای حضور شایسته در آینده و پاسخگویی به نیازهای پزشکی نسل فرداست.

منابع: Care&apos / Medicine ۲.۰ Congress

مهریار میرنیا