۲۵ سال پرتلاطم در مروری سریع از جمهوری اسلامی ایران

شگفت انگیزترین انقلاب جهان در قرن گذشته به طور یقین انقلاب اسلامی ایران است كه به رهبری مردی بزرگ با شخصیتی كم نظیر به وقوع پیوست وی آیت الله العظمی حاج سید روح الله خمینی فرزند آیت الله حاج سید مصطفی بود كه از سال ۱۳۴۲ عملا به صحنه مبارزات سیاسی ایران وارد شد

در مقاله‌ای كه پیش رو دارید، نگاهی اجمالی و گذار بر تاریخچه ۲۵ ساله انقلاب اسلامی افكنده شده است و به گونه‌ای موجز و البته مفید تاریخ جمهوری اسلامی ایران وقایع شماری گردیده است. از زمینه‌سازی برای تحقق انقلاب اسلامی تا به امروز كه مردم ایران نمایندگان خود را برای هفتمین دورهٔ مجلس شورای اسلامی روانه صحن مجلس می‌كنند تا از مطالبات بیست و پنج ساله آنها دفاع كنند و ایده‌آلهای نظام را محقق سازند، راهی بس طولانی و پرفراز و نشیب طی شده است كه در تاریخ كمتر سرزمینی ثبت شده است. به امید آنكه مردم و مجلس پا به پای هم با نگاهی ژرف و گامهائی استوار دولت و ملت سربلند و پیروزی را در نمودار سالهای آینده كشور ترسیم كنند.

شگفت انگیزترین انقلاب جهان در قرن گذشته به طور یقین انقلاب اسلامی ایران است كه به رهبری مردی بزرگ با شخصیتی كم نظیر به وقوع پیوست. وی آیت الله العظمی حاج سید روح الله خمینی فرزند آیت الله حاج سید مصطفی بود كه از سال ۱۳۴۲ عملا به صحنه مبارزات سیاسی ایران وارد شد. او كه در مقام مرجعیت شیعه قرار داشت، نیم قرن تدریس علوم اسلامی و ۱۵ سال تبعید در‌تركیه و عراق را پشت سر گذاشته بود. او علاوه بر رهبری ایرانیان در انقلابی برپایه اعتقادات دینی تشیع توانست با ایجاد وحدت بی سابقه در بین ملت ایران از همه موانع و مشكلات عبور كرده و‌در بیرون از سرزمین ایران مسلمانان عمدتا محروم و ستمدیده جهان را در راه مبارزه با استكبار جهانی استوار و هم پیمان سازد. بنابراین در این گفتار سعی داریم به صورت گذرا مروری بر مهمترین حوادث و رخدادهای ایران پس از پیروزی این انقلاب بزرگ و شكوهمند تاكنون داشته باشیم. امام خمینی از ۱۲ بهمن ۵۷ كه با استقبالی بی سابقه از پاریس به میهن اسلامی بازگشت تا ۲۲ بهمن كه دهه فجر نام‌گرفت و پیروزی تحقق یافت از میلیونها ایرانی در مدرسه رفاه دیدار كرده و بیعت‌گرفت. وی شورای انقلاب را پیش از ورود و دولت موقت را پس از آن تشكیل داد. به نظر می رسید حكومت نظامی به عنوان آخرین نمود سلطنت شاه كه توسط سران ارتش و تحت نفوذ آمریكا اداره می‌گردید در تدارك كودتا بر علیه انقلاب باشد كه با فراست امام وحضور و فداكاری ملت این حركت بی اثر ماند و سرانجام رژیم كهن سلطنتی با سرعت غیر قابل تصوری فرو ریخت.

همزمان حوادث لحظه به لحظه انقلاب به وسیله صدها خبرنگاری كه برای گزارش این تحول بزرگ در تهران گرد آمده بودند به دنیا مخابره می شد.در مساجد كمیته‌هایی از مردم شكل گرفت تا امنیت و نظم را برقرار سازند. زندانهای سراسر كشور‌گشوده شد، زندانیان سیاسی وسپس با عفو عمومی بسیاری از زندانیان عادی آزاد شدند. عوامل سازمان امنیت وگارد شاهنشاهی از ترس جان یا انتقام مردم، در‌كمین بودند تا برای مدافعان و نگهبانان انقلاب خطر آفرین باشند و یا به طریقی از كشور خارج شوند. درحالیكه حزب جمهوری اسلامی با شركت بعضی از پیش روان انقلاب شكل می‌گرفت، نمایندگی اسرائیل در‌تهران تعطیل و به جای آن سفارت فلسطین دایر‌گردید. ایران از پیمان نظامی سنتو نیز خارج شد.

رهبر انقلاب از دهم اسفند ۵۷ در قم اقامت‌گزید و مردم را به حمایت از دولت موقت فراخواند اما این توصیه امام كه: (( رئیس دولت موقت می بایست بدون عنوان حزب،گروه و دسته ای خاص وزراء را انتخاب كند)) هرگز رعایت نشد. نوروز سال ۵۸ برای ملت مفهوم پیروزی و آزادی نیز داشت. صمیمیت و دوستی خاصی همه طبقات و سطوح جامعه را در برگرفته بود. اولین رفراندوم انقلاب در ۱۲ فروردین ۱۳۵۸ صورت گرفت و با نظر موافق اكثریت ۲/۹۸ درصد رای دهندگان حكومت جمهوری اسلامی پذیرفته شد. همه ناظرین جهانی می‌دیدند كه انقلاب با شركت توده مردم و با رهبری واحد امام خمینی با سرعت پیش می رود و هیچ گروه، دسته و حزب با سابقه یا بی سابقه‌ای در آن نقش تعیین‌كننده ندارد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی بسیاری از افراد سیاسی و گروهها كه در رژیم پهلوی در خارج متواری بودند و یا احتمالا در زندان بسر می بردند و اثر مبارزاتی چندانی نداشتند در پرتو انقلاب و آزادی بیش آمده، فعالیت سیاسی خود را شروع كردند. انواع روزنامه و مجلات با شكل های‌گوناگون توسط آنان منتشر شد و مجامع، كانونها و انجمن های زیادی را به دلخواه تشكیل دادند و هر كدام خود را چنان‌ مطرح می ساختند ‌كه‌گویا پیروزی انقلاب محصول كار آنها بوده است. در نتیجه فریبكاری این عده حوادثی دركردستان، تركمن صحرا، آذربایجان و حتی‌ تهران به وجود آمد كه ریشه در خارج داشت. این مسایل را می‌توان اولین نبرد در مقابل انقلاب دانست كه درایت رهبر انقلاب و حضور ملت در تمام موارد به ماجراهای پیش آمده با سرعتی‌كه ناشی از ایمان مردان ساخته انقلاب بود خاتمه داد. در ادامه تحولات كشور، مجلس خبرگان با حدود ۸۰ عضو بر اساس انتخابات و آیین نامه مصوب شورای انقلاب در ۲۸ مرداد ۵۸ افتتاح شد تا قانون اساسی حكومت اسلامی را تدوین، تصویب و به ملت ارائه نماید. این مجلس به هنگام افتتاح با دریافت پیام رهبر انقلاب پیش نویس پیشنهادی دولت موقت را كنار گذاشت و با تركیباتی كه خود تصویب نمود، طی سه ماه قانون اساسی را تنظیم كرد. این قانون پس از تائید رهبر در همه‌پرسی۱۲ آذر ۱۳۵۸ از جانب ملت نیز پذیرفته شد.

در قانون اساسی مصوب كه ۱۷۵ اصل داشت ولی فقیه دارای مقام مرجعیت، با پذیرش ملت یا به انتخاب مجلس‌خبرگان در راس هرم حاكمیت قرارگرفته فرماندهی كل قوا را در اختیار داشت و سه قوه مجریه، مقننه و قضائیه می بایست تحت نظر او وظایف خود را انجام می دادند. مجلس خبرگان وظیفه دارد تا رهبر به همان ترتیبی كه قانون اساسی مقرر داشته وظایفش را انجام دهد. در صورت از دست دادن شرایط رهبری یا ناتوانی جسمانی و روانی تعیین جانشین در وضع پیش بینی شده به عهده مجلس خبرگان قرار داده شد. مطابق با قانون اساسی انقلاب فقهای شورای نگهبان، رئیس دیوانعالی كشور و دادستان كل كشور و همچنین فرماندهان نظامی منتخب رهبرند. طبق اصل ۴ قانون اساسی تمام قوانین بدون استثناء باید در چارچوب موازین اسلام باشند كه تشخیص این مساله برعهده شورای نگهبان قرار‌گرفت. در قانون اساسی اصل براین قرار داده شد كه حقوق و آزادیهای افراد ملت در حدود موازین اسلام تضمین‌گردد. با آغاز سال ۵۸ جهت مقابله با انقلاب اسلامی ترفند دیگری از سوی مخالفان شروع شد كه ترور عناصر موثر در انقلاب را دربرداشت. در۱۲ اردیبهشت همان سال آیت ا… مطهری متفكر و فیلسوف اسلامی، چندی بعد دكتر مفتح روحانی پیوسته به دانشگاه، عراقی مبارز با سابقه و قاضی طباطبایی امام جمعه تبریز به شهادت رسیدند اما هاشمی رفسنجانی روحانی برجسته دیگر از برنامه ترورها جان سالم به در برد. قبل از این جمع، سپهبد قرنی‌كه در مقابله با آشوبهای اولیه مخالفان انقلاب ایفای نقش كرده بود هدف قرار گرفت. درگذشت آیت ا… طالقانی ‌كه از جانب رهبر از ۵/۵/۵۸ ماموریت اقامه نماز جمعه در دانشگاه تهران را یافته بود واقعه تلخ بعدی بود. تشكیل كمیته امداد امام كه تاكنون بخش عمده ای از محرومین را زیر پوشش دارد، جهاد سازندگی كه می بایست آبادانی سریع روستاها را به انجام می رساند، سپاه پاسداران به عنوان نگهبان انقلاب، بنیاد مسكن جهت خانه دار كردن محرومین، نهضت سواد آموزی به منظور ریشه‌كن ساختن بیسوادی و بنیاد شهید انقلاب اسلامی برای حمایت از خانواده شهدا از جمله اقدامات اولیه سران انقلاب جهت سامان دادن به امور مردم بود.

جهت تعیین سرنوشت سران رژیم‌گذشته، دادسراها و دادگاههای انقلاب‌كه بلافاصله پس از پیروزی نهضت اسلامی شكل گرفته بود وظایف خود را دنبال می‌كردند. این مركز در چند نوبت عناصر اصلی رژیم ساقط شده را كه متهم به ارتكاب جنایاتی بودند به اعدام محكوم نمودند. اموال وابستگان و اعضای خاندان سلطنتی كه در داخل كشور قابل دسترسی بود مصادره و در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفت. از دیگر اقدامات می توان ملی كردن بانكها و شركتهای بیمه را نام برد. آمریكا كه بیش از دیگر كشورها در جریان انقلاب اسلامی از شاه و سلطنت او حمایت كرده بود و با سوابقی كه دركودتا‌های مختلف از جمله كودتای سال ۱۳۳۲ ایران داشت، به شدت مورد سوء ظن مردم و رهبری انقلاب قرار داشت. ورود شاه مخلوع به آمریكا به بهانه معالجه با اشغال سفارت آمریكا و گروگانگیری اعضای آن بوسیله دانشجویان پیرو خط امام روبرو شد. اسناد به دست آمده از این سفارت خانه حاكی از دشمنی طولانی آمریكا و توطئه آن علیه ایران در سالهای متمادی بود. رهبری انقلاب درحالی این اقدام را مورد حمایت قرار داد‌كه دولت موقت راه دیگری را در پیش‌گرفته بود. مساله تصرف سفارت آمریكا دركنار عدم توانایی در ادامه زمامداری، در نهایت دولت موقت را به استعفاء كشاند. دولت جانشین به سرعت و با تركیبی از اعضای شورای انقلاب و با نخست وزیری آیت ا… مهدوی كنی از روحانیت مبازر تهران ادامه كار را عهده دار شد. اولین انتخابات ریاست جمهوری در ۵ بهمن ۵۸ و انتخابات مجلس شورای اسلامی در ۲۴ اسفند همان سال صورت‌گرفت. در ادامه فقهای شورای نگهبان از جانب رهبر و حقوقدانان با پیشنهاد شورای عالی قضایی و به وسیله مجلس برگزیده شدند. آمریكا كه نمی خواست مراحل شكل گیری حكومت اسلامی تحقق پیدا كند و منافع منطقه ای خود را در خطر می دید جهت تشدید اقدامات خصمانه علیه جمهوری نوپای اسلامی، در فروردین ۱۳۵۹ قطع رابطه سیاسی با ایران را اعلام كرد و متعاقبا دارایی‌های دولت ایران در این كشور با دستور رئیس جمهور آمریكا توقیف گردید.

ابوالحسن بنی صدر،اولین رئیس جمهور ایران كه در انتخاب نخست وزیر با مجلس اختلاف داشت با بعضی گروههای مخالف خط رهبری در قبضه قدرت به توافق رسیده بود. تجاوز نظامی آمریكا به ایران و شكست معجزه آسای آن در صحرای طبس مردم دنیا را به شگفتی واداشت و بعد الهی حكومت اسلامی در این جریان تجسم یافت. قبل از آنكه مسولین ایران از تجاوزآمریكا و نقشه طرح شده اطلاع یابند شكست این عملیات از جانب رئیس جمهور آمریكا اعلام گردید. در ۱/۳/۵۹ محاصره اقتصادی آمریكا علیه ایران آغاز گردید. عقیم ماندن توطئه كودتای نوژه در تیر ماه همان سال شكست دیگری بر سیاست آمریكا تحمیل كرد. مرگ شاه در مصر امید كمرنگ معدود سلطنت طلبان را به یاس مبدل ساخت و در عین حال نشان داد سلطنت در ایران در تمام قرن بیستم با عاقبت وخیمی همراه بوده است. ۱

دانشگاهها و مراكز آموزشی عالی كه با رسوخ افراد نفوذی و فعالیت و تبلیغات آنها به مراكز ضد انقلاب مبدل شده بود با اعلام انقلاب فرهنگی در اردیبهشت ۵۹ تعطیل و ستاد انقلاب فرهنگی مامور تنظیم آموزش عالی گردید.

امواج انقلاب اسلامی‌كه با انواع توطئه‌های طرح شده از سوی دشمنان روبرو بود همچنان راه خود را با قدرت طی می‌كرد به نحویكه برای دیگر ملت ها به شكل الگوی قابل پیروی محسوب می شد. مردم بعضی از كشورهای اسلامی‌كه قطع نفوذ ابرقدرتهای شرق و غرب را مانند ایران طلب می كردند تحت فشار قرارگرفتند. برهمین اساس عراق، كشوری كه اكثریت ساكنان آن شیعه بودند بیشتر خطر آفرین جلوه می‌كرد. با توطئه آمریكا در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ تهاجم سنگین نظامی عراق به بهانه لغو قرارداد مرزی ۱۹۷۵ الجزایر ولی با قصد براندازی انقلاب و تصرف خوزستان شروع شد. این تجاوز در زمانی كه ایران آمادگی جنگی نداشت تمام مسایل را در كشور تحت الشعاع قرار داد اما رهبری بیدار انقلاب اسلامی با تقویت روحیه ملت و امید دادن به جوانان جبهه های جنگ را مستحكم ساخت.

دكتر جلال الدین مدنی

پی نوشت

۱- سرنوشت تلخ شاهان ایران از ناصرالدین شاه تا وقوع انقلاب اسلامی به این شرح است: ناصر الدین شاه به وسیله میرزا رضا كرمانی به قتل رسید، مظفر الدین شاه با انقلاب مشروطیت قدرت را از دست داد، محمد علیشاه با سقوط استبداد صغیر به تبعید رفت، احمد شاه نیز پس از خلع قاجار مانند پدرش در خارج درگذشت. رضا شاه و محمد رضا پهلوی نیز هردو در خارج مردند.

---