دستاوردی بزرگ اما مهجور

نگاهی کوتاه به فیلم سینمایی «راه آبی ابریشم» ساخته «محمد بزرگ نیا»

فرهنگ‌وهنر- بالاخره پس از سال‌ها فیلمی به اکران سینماهای کشور راه یافته که جلوه حقیقی از تاریخ و فرهنگ ایران است. فیلم سینمایی «راه آبی ابریشم» ساخته «محمد بزرگ‌نیا» از شش سال تلاش بی‌وقفه و با هنرمندی جمعی از بهترین‌های سینمای کشور این روزها در حالی بر پرده نقره‌ای می‌درخشد که افسوس که حتی به اندازه فیلم‌های به ظاهر اجتماعی که بیلبوردهایشان در سطح شهر بی‌شمارند، دیده نمی‌شود. فیلم‌هایی که نه بار مفهومی دارند نه صحنه‌های ویژه و نه هنرنمایی‌های چشمگیر و سرشارند از بدآموزی اما بسیار قدردیده‌تر از چنین سوپر پروداکتی هستند.

«راه آبی ابریشم»، داستان سفر دریایی ناخدا سلیمان سیرافی (داریوش ارجمند) و شاذان ابن یوسف، کاتب (بهرام رادان) به مقصد چین است و در این سفر با ناخدا ادریس (رضا کیانیان)، مرداس (پیام دهکردی) و ماهورا، شاهزاده ایرانی (پگاه آهنگرانی) همراه می‌شوند، از سرزمین‌های عربی، هند، تایلند و حتی قبایل ناشناخته گذر می‌کنند و در مراسم‌های سنتی و آئینی شرکت می‌جویند. در این سفر پُر فراز و نشیب برای نخستین بار ماجراجویی پُر هیجان و شیرینی را به سبک ایرانی تجربه می‌کنید و در باد، طوفان، باران و حمله دزدان دریایی همراه قهرمانان بومی خود به سفری ناشناخته می‌روید.

«راه آبی ابریشم»، به حق در سطحی بالاتر از سینمای ایران قرار دارد و هزینه، وقت و زحمات فراوانی برای آن صرف شده است. آماده‌سازی فیلمنامه‌ای جامع و کامل براساس کتب و منابع موثق، ساخت لوکیشن، دکور و آکسسوار، تدارک لباس و ملزومات گریم، فیلمبرداری تکنیکی (هلی‌شات)، هدایت سیاهی لشگران متعدد از ملیت‌های گوناگون و....تنها گوشه‌ای از مرارت‌های «محمد بزرگ‌نیا» و گروهش است. او که پیش ازاین آثار موفقی چون «کشتی آنجلیکا» و «جنگ نفت کش‌ها» را در کارنامه‌اش به ثبت رسانده، ۶ سال از عمرش را صرف ساخت اثری کرده که به حق آبرو و اعتبار در خور توجهی برای خلیج فارس خریده و به نحوی نه چندان گل‌درشت تمام مدت نام واقعی و دیرینه دریای پارس را تکرار می‌کند.

در حقیقت «راه آبی ابریشم» مهمترین دستاورد سینمای ایران در زمینه فرهنگ و تاریخ است و به سبب نشان دادن تصویری چشم‌نواز از شکوه و رونق ایران قدیم، قابلیت اکران جهانی دارد.

نقش‌آفرینی‌ها بسیار عالی هستنند و «بزرگ‌نیا» از چند بازیگر قدر تئاتر بهره جسته تا کاراکترها را هرچه باورپذیرتر و به یاد ماندنی‌تر کند. «داریوش ارجمند» در نقش ناخدا سلیمان مردی عدالت محور و درستکار است و با بازی قوی و حس‌گیری‌های به جا حضوری درخشان در این فیلم داشته و فیزیک مناسب وی به درآمدن نقش‌اش کمک به سزایی کرده است. این احتمال می‌رود که حضور دوباره او پس از مدت‌ها در هیبت یک دریانورد «ناخدا خورشید» را برای بیننده تداعی کند و «بهرام رادان» که در این سال‌های اخیر به شدت گزیده کار شده و نقش‌هایی به یاد ماندنی انتخاب می‌کند که نقش «شاذان» با بازی او از هر لحاظ قابل تقدیر است.

«رضا کیانیان» نیز بازی دیدنی‌ای ارائه داده و بده بستان‌هایش با سایرین خصوصا «عزت‌اله انتظامی» عالی از کار درآمده است. «بزرگ‌نیا» حتی موفق شده از «پگاه آهنگرانی» نیز بازی قابل قبولی بگیرد و این به نوبه خود موفقیت بزرگی است. «پیام دهکردی» هم پس از تثبیت موفقیت‌آمیز خود در تلویزیون و تئاتر این بار رل مکمل اما تاثیرگذاری را ایفا می‌کند و در نقش «مرداس» خوش می‌درخشد. او با مهارت خاصی حس حسادت، دورویی و عشق را به مخاطب منتقل می‌کند و تسلط زیادی هم بر میمیک صورتش دارد. به نوشته سینماپرس؛ اما به راستی چرا «راه آبی ابریشم» تا این حد مهجور مانده و از افتخارات سایر آثاری که هم زمان با آن اکران شده‌اند بی‌نصیب است؟ واقعا جای سوال دارد که چرا بنیاد سینمایی فارابی بودجه کلانی را صرف ساخت این اثر می‌کند اما برای تبلیغات آن کاری بیش از انتشار یک بولتن انجام نمی‌دهد؟ شاید بهتر بود پخش اثر را به یک شرکت خصوصی می‌سپردند تا شان چنین فیلمی که تنها تلاش ما در راستای حفظ نام اموال تاریخی‌مان است به شایستگی حفظ شود.

حتی بهتر آن بود که به جای دل بستن به پخش سراسری در شهرستان‌ها، امکان اکران جهانی «راه آبی ابریشم» را فراهم می‌کردند تا شاید مردم دنیا جایی برای سینمای ما باز کنند نه آنکه چنین فیلمی در مملکت خود مورد بی‌توجهی قرار گیرد. «راه آبی ابریشم»، اثر چشمگیر و دلنوازی است که بی‌شک در وهله اول به حمایت مخاطبان ایرانی نیاز دارد و فارغ از داستان‌پردازی زیبا و جلوه‌های بصری سطح بالا، حکایت غرور انگیز و پر افتخاری از تاریخ ایران ماست و خلیجی که همیشه «فارس» بوده و «فارس» می‌ماند.