ایدز, بلای قرن را بهتر بشناسیم

در صورتی كه تعداد كافی ویروس ایدز وارد بدن فرد شود, در ۷۰ ۵۰ درصد موارد بعد از چند هفته علایم حادی به شكل تب, گلودرد, بزرگی غدد لنفاوی, درد مفاصل و عضلات, سردرد, ضعف و بی حالی, بی اشتهایی, كاهش وزن, تهوع, استفراغ, اسهال و گاهی بثورات جلدی و یا تظاهرات عصبی متنوع ظاهر می گردد این علایم شباهت كاملی با بسیاری از بیماری های عفونی دیگر داشته و چون خود به خود ظرف یك الی دو هفته بهبودی حاصل می گردد, كمتر اتفاق می افتد كه بیماری در این دوره تشخیص داده شود

هنگامی كه دنیا برنامه‏ی «بهداشت‏برای همه تا سال ۲۰۰۰» (HFA/۲۰۰۰) را پیگیری می‏كرد و زمانی كه جهانیان ریشه كنی آبله را جشن گرفتند و غلبه بر بسیاری از بیماری‏های عفونی مانند فلج اطفال، كزاز نوزادان، دیفتری، سرخك و... را نوید می‏دادند، ناگهان در سال ۱۹۸۱ نوعی بیماری عفونی ناشناخته به نام «ایدز» (AIDS) در امریكا، اروپا، استرالیا و افریقا خودنمایی نمود. با گسترش این بیماری به امریكای جنوبی و آسیا، هم اكنون ایدز به عنوان یك بیماری عالم‏گیر در كمین سلامتی بشر می‏باشد، چرا كه با گذشت‏حدود ۲۰ سال و صرف میلیاردها دلار هزینه و علی‏رغم پیشرفت‏های بسیار، هنوز دانشمندان موفق به كشف واكسنی برای پیش‏گیری یا دارویی برای درمان قطعی آن نشده‏اند.

● عامل

عامل بیماری ویروسی است‏به نام «ویروس نقص ایمنی انسان‏» (Human Immuno deficiency Virus) (HIV) كه به سیستم دفاعی بدن حمله كرده و باعث اختلال در فعالیت آن می‏گردد. بیشترین سلول‏هایی كه درگیر می‏شوند، لنفوسیت‏ها هستند كه جزیی از گلبول‏های سفید خون می‏باشند. نام بیماری ایدز از حروف اول كلمات زیر گرفته شده است و به معنای «سندرم نقص ایمنی اكتسابی‏» می‏باشد. (Deficiency Sundrome) (AIDS)

ویروس ایدز به تدریج قدرت دفاعی بدن را كم می‏كند، به طوری كه انسان مبتلا حتی نمی‏تواند در مقابل بیماری‏ها یا عفونت‏های مختصر هم مقاومت كند و در نتیجه از بین خواهد رفت.

طبق آن چه كه در كتاب «ویروس‏شناسی‏» تالیف «آقای دكتر پرویز مالكی نژاد» ذكر شده است، ویروس ایدز در حرارت ۵۶ درجه سانتیگراد به مدت نیم ساعت غیرفعال می‏شود. به طور كلی این ویروس در اثر اتر، فرمالین ۴ درصد، اتانول ۷۰ درصد، هیپوكلریت ۵/ - ۱/ درصد، محیط اسیدی، تبادین ۵/۲ درصد و پراكسید هیدروژن ۱۰ درصد در مدت ۳۰- ۲۰ دقیقه غیرفعال می‏شود. ولی به اشعه‏ی یونیزه‏ی گاما و ماورای بنفش مقاوم است.

● سیر بیماری و علایم بالینی

مرحله‏ی اول عفونت‏حاد: در صورتی كه تعداد كافی ویروس ایدز وارد بدن فرد شود، در ۷۰- ۵۰ درصد موارد بعد از چند هفته علایم حادی به شكل تب، گلودرد، بزرگی غدد لنفاوی، درد مفاصل و عضلات، سردرد، ضعف و بی‏حالی، بی‏اشتهایی، كاهش وزن، تهوع، استفراغ، اسهال و گاهی بثورات جلدی و یا تظاهرات عصبی متنوع ظاهر می‏گردد. این علایم شباهت كاملی با بسیاری از بیماری‏های عفونی دیگر داشته و چون خود به خود ظرف یك الی دو هفته بهبودی حاصل می‏گردد، كمتر اتفاق می‏افتد كه بیماری در این دوره تشخیص داده شود.

مرحله‏ی دوم (بدون علامت) : پس از بهبودی خود به خود از علایم مرحله‏ی حاد (كه در ۵۰- ۳۰ درصد موارد اصلا بروز نمی‏كند)، بیماری وارد مرحله‏ی بدون علامت می‏شود. این دوره به طور متوسط ۱۰ سال طول می‏كشد. در این مدت شخص آلوده هیچ گونه علامتی را بروز نمی‏دهد و ظاهرا كاملا سالم است، ولی برای دیگران آلوده كننده می‏باشد. این مرحله نزد كودكان كوتاه‏تر است.

مرحله‏ی سوم (بزرگی غدد لنفاوی منتشر و پایدار) : در این مرحله غدد لنفاوی بزرگ می‏شوند (به ابعاد نیم تا دو سانتی‏متر) . این تورم به صورت قرینه، بدون درد، با قوام لاستیكی و در بیش از دو نقطه‏ی بدن (به جز ناحیه‏ی مغبنی) ظاهر می‏شود و حداقل ۳ ماه باقی می‏ماند.

مرحله‏ی چهارم (مرحله‏ی قبل از ایدز و مرحله‏ی نهایی ایدز) : قبل از بروز علایم نهایی ایدز، عوارضی ظاهر می‏شود كه اصطلاحا به آن علایم مربوط به ایدز یا كمپلكس ایدز می‏گویند .(AIDS_Related complex) این علایم شامل اسهال به مدت بیشتر از یك ماه، كاهش وزن بیشتر از ۱۰ درصد وزن سابق، تعریق شبانه، خستگی، بی‏حالی و ضعف می‏باشد. این علایم را مقدمه‏ی استقرار كامل ایدز كه پایان طیف بیماری می‏باشد، به حساب می‏آورند.

در نهایت‏به علت كاهش شدید قدرت دفاعی بدن، شخص مستعد، به بسیاری از عفونت‏های فرصت‏طلب و سرطان‏ها مبتلا می‏شود كه علایم بسیار متنوعی دارند و در نهایت فرد را از پای در می‏آورند.

كلمه‏ی ایدز به مرحله‏ی نهایی آلودگی به ویروس ایدز اطلاق می‏شود كه در ۲۵ درصد افراد، حدودا ۵ سال پس از ورود ویروس، در ۲۵ درصد دیگر ۱۰ سال پس از ورود ویروس و در حدود ۲۵ درصد ۱۵ سال پس از ورود ویروس به بدن ظاهر می‏گردد; یعنی در مجموع حدود ۷۵ درصد افراد آلوده، پس از ۱۵ سال به مرحله‏ی ایدز می‏رسند. علل این اختلاف را در نوع ویروس، راه ورود آن، میزان ویروس وارد شده، وضعیت قبلی سیستم ایمنی میزبان، وجود عفونت‏های هم زمان، وضع تغذیه و بهداشت می‏دانند.

در مورد این مساله كه بالاخره ۲۵ درصد باقیمانده چه زمانی وارد مرحله‏ی ایدز می‏شوند، بحث وجود دارد، ولی آن چه مسلم است این است كه فرد آلوده حتی اگر دیرتر وارد مرحله‏ی ایدز شود، همواره برای سایرین آلوده كننده می‏باشد.

پس از رسیدن به مرحله‏ی نهایی، متوسط طول عمر در افراد بالغ حدود ۲ سال است و بیمار در نهایت، به علت‏یكی از عفونت‏های فرصت طلب یا سرطان‏ها، فوت خواهد كرد.