ضروری دین چیست؟

ضروری در مقابل نظری است. همانگونه كه در مسائل عقلی دو نوع مسأله وجود دارد، بدیهی و نظری، در مسائل فقهی هم این دو گونه مسأله مطرح است. (بدیهی به آن بخش از مسائل گفته می‌شود كه مجرّد …

ضروری در مقابل نظری است. همانگونه كه در مسائل عقلی دو نوع مسأله وجود دارد، بدیهی و نظری، در مسائل فقهی هم این دو گونه مسأله مطرح است. (بدیهی به آن بخش از مسائل گفته می‌شود كه مجرّد توجه در شناخت آن كفایت می‌كند و نیازی به استدلال ندارد، در حالی كه مسائل نظری درك و اثبات آن نیاز به استدلال و امعان نظر دارد) در مسائل فقهی و اعتقادی نیز همین دو وجه تحت عنوان «ضروری و غیر ضروری» جریان دارد.

ضروری به آن بخش از مسائل و موضوعات اسلامی گفته می‌شود كه اثبات آن احتیاج به نظر و استدلال نداشته باشد و هر مسلمانی می‌داند كه جزء دین است.

مرحوم بجنوردی در تعریف ضروری دین می‌گوید: «و المراد بثبوته من الدین بالضروره انه لا یحتاج اثبات انه من الدین الی نظر و استدلال، بل یعرف كونه من الدین كل احد الاّ ان یكون جدید الاسلام بحیث لاعلم و لا اطلاع له علی احكام الاسلام و لاعلی عقائده او عاش فی بلد بعید عن بلاد الاسلام، و لاتردد له الی بلاد المسلمین و لا معاشره له معهم.»(۱)

ترجمه: منظور از ضروری دین چیزی است كه جزء دین بودنش نیازی به استدلال و دقت نداشته باشد و جزء دین بودنش را هر مسلمانی می‌داند مگر تازه مسلمانی كه آگاهی و اطلاع به احكام و عقائد اسلامی نداشته یا در منطقه‌ای باشد كه دور از شهرهای اسلامی است و با مسلمانان رفت‌و‌آمد و معاشرت هم ندارد.

(۱) القواعد الفقهیه- حسن بجنوردی – مكتبه الآداب، نجف، ۷ جلدی،۱۳۹۱ ق،ج۵ص۳۱۲