امنیت در احادیث نبوی

امنیت, ضد خوف یعنی در امان بودن, نبود هراس و نگرانی و آسودگی خاطر, الصحاح۵ ۲۰۱۷ و در اصطلاح, فراغت از هرگونه تهدید یا حمله دانشنامه آشوری ۳۸ است که شامل امنیت فردی, اجتماعی, ملی و بین المللی است

امنیت، ضد خوف یعنی در امان بودن، نبود هراس و نگرانی و آسودگی خاطر، (الصحاح۵‌/‌۲۰۱۷) و در اصطلاح، فراغت از هرگونه تهدید یا حمله (دانشنامه آشوری‌/‌۳۸) است که شامل امنیت فردی، اجتماعی، ملی و بین‌المللی است.

اولین رهاورد حضور پیامبر (ص) در مدینه امنیت بود. رسول خدا(ص) فرموده: «کسی که از سلامت و عافیت جسمانی، امنیت و رزق روزانه بهره‌مند باشد، نعمت کامل دنیایی نصیب او شده...» (کافی ۸‌/‌۱۴۸) و هر کس از امنیت، عافیت و غذای روزانه برخوردار باشد، گویا همه دنیا را دارد (امالی طوسی‌/‌۵۸۸) و در تفسیر نعمت‌ها در آیه «لتسئلن یومئذ عن النعیم» (تکاثر ‌/‌۸) امنیت و سلامتی را بیان کردند. (سبل الهدی والرشاد۹‌/‌۱۵۵)

حضرت در دعای ورود ماه مبارک رمضان از خدا امنیت و ایمان طلب می‌کردند. (الکافی۴‌/‌۷۰) و در بحبوحه جنگ احد از خدا امنیت در روز خطر و خوف خواست. (الأدب المفرد‌/‌۱۵۱)

پیامبر(ص) امنیت و سلامتی را دو نعمت الهی شمرده‌اند که اکثر مردم قدرشان را نمی‌دانند(الخصال ‌/‌۳۴) و سرزمینی را که در آن امنیت وجود نداشته باشد، شایسته زندگی و وطن بودن ندانسته است (من‌لایحضر۴‌/‌۳۷۰)

حضرتش امنیت جانی مسلمان را ضروری (منیه المرید۳۲۷) می‌دانند و حتی جان کسانی که با مسلمانان پیمان امضا کرده‌اند به حکم او، در مدت پیمان، باید در امان باشد. (الخلاف ۱۴۷ـ۵‌/‌۱۴۶)

او مراعات امنیت خانه را حتی در مورد مادری که پرستاری غیر از پسرش ندارد لازم شمرده‌ (نورالثقلین۳‌/‌۵۸۶) و کسی را که همسایه‌اش از آزار و اذیت او در امان نباشد، مؤمن ندانسته(کتاب المؤمن۷۱) و فرموده: خدا، خون و مال و آبروی مسلمان را محترم شمرده (منیه المرید۳۲۷) و برای او حریم(امن) قرار داده و گمان بد بردن به مسلمان را حرام کرده (مشکاه الانوار۱۴۹) و از امنیت پرندگان غفلت نکرده: «تا پرنده‌ای در لانه خود است، کسی حق ندارد او را صید کند» (دعائم الاسلام ۲‌/‌۱۶۸) و بر حفظ حریم مومن از نظر آبرو، مال و جان تاکید کرده و لازم دانسته که مؤمن از هر نظر محترم باشد (کتاب المؤمن۷۲)

در مورد امنیت اجتماعی: رسول خدا(ص) ارزش وطن را به وجود امنیت و شادمانی در آن دانسته (من‌لایحضره الفقیه۴‌/‌۳۷۰) که آرمان امت اسلامی و از اهداف بعثت و ظهور امام عصر است. (البرهان۴‌/‌۹۰) روزی که پیامبر(ص) به مردم وعده زمانی را داد که در اجتماعات بدون اسلحه حاضر شوند، آنان بسیار خوشحال شدند (التبیان۷‌/‌۴۵۵) هرچند تحقق کامل این وعده در حکومت قائم آل محمد(ص) خواهد بود (نورالثقلین۶۲۰ - ۳ /‌۶۱۹)

برای تامین امنیت مکه حمل سلاح به این شهر را ممنوع کرد (مستدرک الوسائل۷‌/‌۴۷۱) و در صلح حدیبیه شرط کرد که از آن به بعد کسی با اسلحه وارد حرم نشود (سنن ابی‌داود۱‌/‌۴۱۱) و حکم کرد مکه و حریم آن باید امنیت کامل داشته باشد و حتی جنایتکار اگر وارد حرم شود، تا درون حریم است کسی حق تعرض به او ندارد. فقط در تنگنا قرارش دهند تا از حرم خارج و بعد مجازات شود. (مستدرک الوسائل۹‌/‌۳۳۲) حضرت از خدا برای مدینه درخواست حکم امنیتی مشابه مکه کرد (جامع البیان ۴‌/‌۱۱)

رسول خدا(ص) امنیت فراگیر و جهانی را که در قرآن به آن اشارت رفته (نور ‌/‌۵۵) بعد از ظهور امام زمان(عج) به همه مردم دنیا بشارت داده‌اند. (نورالثقلین۳‌/‌۶۲۰) چنان‌که آیه را در مورد حضرت قائم و ظهورش دانسته‌اند. (همان ۶۲۰ ـ۳‌/‌۶۱۹)

برطبق فرمان‌های پیامبر(ص) وظیفه حاکمیت حمایت از شهروندان و تامین امنیت آنهاست (مکاتیب الرسول۲‌/‌۵۹۱ و ۶۵۸ ـ۵۹۵ و...)

حضرت با بعضی از قبایل غیرمسلمان اطراف مدینه پیمان بست تا امنیت مرکز اسلام حفظ شود (احمدی میانجی ۱‌/‌۲۴۹؛ واقدی ۱‌/‌۱۱ـ۱۳ و ۲‌/‌۷۸۳؛ هیکل ‌/‌۳۸۶) و با تشکیل نیروی کارآزموده رزمی و جنگی در این جهت تلاش کرد. او در آواخر سال اول هجرت، با نیروی کم و ادوات محدود جنگی، هسته اولیه ارتش اسلام را ساخت. (جامع البیان ۱۲۴ـ‏۱۷‌/‌۱۲۳)

در جنگ تبوک که از غزوات مهم پیامبر(ص)، در مقابل دشمن بزرگ خارجی بود، شرایط مدینه بسیار حساس شده بود، برای مقابله با تحریک منافقان داخل مدینه و احتمال توطئه و حمله دشمنان اطراف مدینه، حضرت علی(ع) را جانشین خود در مدینه قرار داد تا در نبود خودشان، فردی نیرومند، مرکز نوبنیاد اسلامی را اداره و از هرگونه توطئه جلوگیری کند. (مغازی۲‌/‌۹۹۵)

حضرتش از فعالیت اطلاعاتی برای تامین امنیت هم استفاده کرد. برای نمونه به عمویش عباس ماموریت داد تا مسلمانی خود را مخفی کند و اخبار مشرکان را به ایشان برساند(التراتیب الاداریه۱‌/‌‏۳۶۳) و به بعضی ماموریت می‌داد کمین کنند و اخبار دشمن را به او برسانند. (تاریخ ابن اثیر ۵‌/‌۷۹). او قبل از غزوه بدرکبری جاسوس فرستاد تا درباره قافله قریش به کسب خبر بپردازند. (الطبقات الکبری ۲‌/‌۱۱)

البته امنیت درونی از هر چیزی مهم‌تر است که راه رسیدن به آن در سخنان پیامبر(ص) عبارتست از: اعتقاد توحیدی (مستدرک الوسائل۵‌/‌۳۶۳)، ایمان به قیامت(روضه الواعظین۹۶)، اعتقاد به ولایت علی(ع) و محبت او و اهل بیت(ع) (امالی صدوق۶۷۹)، علم و دانش (صحیح بخاری۸‌/‌۷۹)، و آموختن قرآن و تلاوت. (مستدرک الوسائل ۴‌/‌۳۲۵)

امنیت در آخرت که مهم‌ترین نیاز انسان است در احادیث حضرت با آموختن قرآن (کنزالعمال۱‌/‌۵۴۵)، پذیرش ولایت اهل‌بیت (ینابیع الموده۱‌/‌۱۴۴)، پاسداری و نگهبانی در شب‌ برای حفظ امنیت مردم (مسند ابن حنبل۵‌/‌۴۴۰)، رفع نیاز دیگران و پناه بودن برای مردم (تحف‌العقول‌/‌۵۲)، انجام وظایف الهی بدون ترس از ملامت مردم، دست کشیدن از حرام، حفظ چشم، (کنزالعمال ۱۵‌/‌۸۱۸)، اعمال ماه رجب (فضائل الأشهرالثلاثه‌/‌۲۵ و ۲۷)، روزه ماه شعبان (مستدرک الوسائل۷‌/‌۵۳۶) فرو نشاندن خشم و غضب (من‌لایحضره الفقیه ۴‌/‌۳۵۲) تامین می‌شود.

فرج‌الله میرعرب

​هیات علمی مرکز فرهنگ و معارف قرآن