بهشتی و فرهنگ نقد

شهید بهشتی به ترویج فرهنگ نقد در جامعه معتقد است و آن را جزء جدایی ناپذیر آزادی می داند اما برای نقد نیز ویژگی هایی قایل است و هر نقدی را تجویز نمی کند.او معتقد است:" هر انسانی در …

شهید بهشتی به ترویج فرهنگ نقد در جامعه معتقد است و آن را جزء جدایی ناپذیر آزادی می داند اما برای نقد نیز ویژگی هایی قایل است و هر نقدی را تجویز نمی کند.او معتقد است:" هر انسانی در اظهار نظر نسبت به مسئولان در هر موقعیت و مقام که باشد آزاد است با رعایت دو شرط ۱-اظهار نظر و مطلبی که درباره آنها می کنند و می گویند راست باشد،دروغ پردازی و شایعه سازی پیرامون آنها نکنند،تهمت نزنند،برچسب های باطل نزنند و راست بگویند.۲-با زبان و بیان دلسوزانه و بی غرضانه بگویند،نه با زبان و بیان و عبارت های مغرضانه و کینه توزانه.شما در باره هر مسئولی در هر موقعیتی که باشد آنچه را می دانید می توانید بگویید.

همه زنان و مردان جمهوری اسلامی ایران اعم از مسلمان و غیر مسلمان در اظهار نظر پیرامون شخصیت و طرز کار مدیران و مسئولان جامعه در هر در جه که باشد آزادانه با رعایت این دو شرط که دروغ نگویند و بیانشان بیان نصیحت و دلسوزی و ارشاد باشد.انتقاد اگر دارید بکنید ولی راست بگویید.اگر تو بیایی راست بگویی،انتقاد سالم،سازنده بدون بغض و تهمت و بدون نیش زدن.انتقاد بدون اینها در جمهوری اسلامی آزاد است.من اعلام می کنم هر کس به هر عنوان بخواهد جلو انتقاد سازنده یعنی همان امر به معروف ونهی از منکر عمومی اسامی را در این پدیده جمهوری اسلامی بگیرد از راه اسلام منحرف است و به عنوان مسلمان از او بیزارم".(بهشتی اسطوره ای بر جاودانه تاریخ.دفتر سوم.۱۱۱۶-۱۱۱۸-:۱۳۶۱)

در جامعه اسلامی نه تنها نمی توان به صرف داشتن عقیده ای،معترض صاحبان آن عقیده شد و از آنان سلب امنیت کرد،بلکه هر کس در بیان عقاید و نشر افکار خود نیز آزاد است،مشروط بر آنکه هدفش روشن شدن حقیقت و رفع ابهام علمی و فکری باشد.اما هیچ کس حق ندارد به بهانه آزادی نشر عقاید به تضعیف جامعه اسلامی بپردازد و از آزادی بیان و مطبوعات سوء استفاده کند.اسلام به شدت مخالف نشر مغرضانه و گمراه کننده افکار و عقاید ضد اسلامی و نیز نشر مطالب توهین آمیز به مقدسات اسلامی است".(خطیبی کوشک،محمد.بررسی تطبیقی جامعه اسلامی و جامعه مدنی. زمزم هدایت قم۱۳۸۴ ص۴۵)

انتقاد از حکومت یا شخص رهبر مادامی که موضوع انتقاد حفظ شود محدوده خاصی ندارد.قلمرو انتقاد در اسلام به گونه ای است که حتی معصومان(ع) توهین و اهانت مخالفان و منتقدان را تحمل می کنند و بالاتر از آن اصحاب و پیروان خویش را به بردباری و صبوری تشویق می کردند که نمونه های آن در سیره ائمه(ع) بسیار است.پس به صرف انتقاد که احیانا با توهین همراه می شود نمی توان منتقد را حبس کرد،چرا که موجب سد راه انتقاد می شود.تنها محدودیت انتقاد قلب ماهیت انتقاد یعنی تبدیل آن به توطئه است.احزاب مخالف حق ندارند به بهانه آزادی در صدد تضعیف نظام و براندازی و توطئه بر آیند که چنین آزادی در هیچ حکومتی حتی دموکراسی به مخالفان داده نمی شود.مبنای فقهی این محدودیت وجوب حفظ نظام دینی است که مورد اتفاق فقهاست.نمونه تاریخی این موضوع تخریب مسجد ضرار به دستور پیامبر اسلام(ص) است زیرا این مسجد به محلی برای فتنه انگیزی علیه نظام اسلامی تبدیل شده بود.از نگاه وی مردم از هر طبقه و گروه نسبت به مدیران و کارگزاران نظام در هر رتبه ای که باشند حق پرسش و انتقاد دارند و هیچ نیرو و نهادی نمی تواند آزادی آن ها را سلب یا محدود کند،مگر اینکه مرتکب دروغ و تهمت و فساد انگیزی شوند.(او به تنهائی یک ملت بود.دفتر اول واحد فرهنگی بنیاد شهید۱۳۶۱)

همچنین هشدار می دهد که انتقاد از مسئولین آری اما دروغ بستن و تهمت زدن به مسئولان نظام ممنوع.وی خطاب به مردم می گوید که هرگز اجازه ندهید مسئولینی که روحیه انتقاد پذیری ندارند روی کار بیایند.

عباس فراهانی