گوته

در قرن ۱۶ كتابی به نام وقایعنامه دكتر یوهان نوستن در آلمان منتشر شد كه نویسنده آن معلوم نبود و ۱۷ سال بعد منظومه غمنامه دكتر فاستوس توسط كریستوفر مارلو در انگلستان منتشر شد

در قرن ۱۶ كتابی به نام وقایعنامه دكتر یوهان نوستن در آلمان منتشر شد كه نویسنده آن معلوم نبود و ۱۷ سال بعد منظومه غمنامه دكتر فاستوس توسط كریستوفر مارلو در انگلستان منتشر شد. فاستوس در زبان لاتین به معنی «مرحمت شده» است. پژوهشگری ادعا كرده كه در قرن ۱۵ در شهر ورتمبرگ در خاك آلمان مرد كیمیاگری می زیسته كه نامش گئورگ فاوست بوده و سال های عمر خویش را به ساحری و جادوگری و شعبده بازی می گذارند و عقیده عموم بر این بود كه او با شیاطین در ارتباط است و كارهایش را با نیروهایی كه آنها در اختیارش قرار داده اند انجام می دهد. رواج نام فاوست در ادبیات اروپا بی تردید مدیون نام این شخص است. گوته در هشت سالگی به تماشای خیمه شب بازی دكتر فاستوس رفت. در ۲۲ سالگی و در سال ۱۷۷۱ طرح نمایشنامه فاوست را ریخت. سه سال بعد شروع به سرودن اشعار این كتاب كرد و در مدت ۶۲ سال آن را كامل كرد. در اینكه فاوست تراژدی است بین محققان اختلاف است ولی بیشتر تحقیقات نشان می دهد كه تراژدی است. این اثر ابتدا با « اهداء» كه ۳۲ سطر منظوم است آغاز می شود و با قطعه پیش درآمد ادامه پیدا می كند. شخصیت های اصلی آن دكتر فاوست و مفیستو (ابلیس) هستند. این كتاب به لحاظ موضوع یكی از شاهكارهای جاویدان آلمان است و دایره المعارفی از روحیات و افكار بشر به شمار می رود و در آثار ادبی بین المللی كمتر اثری به پای آن می رسد. این اثر، نبرد بین خیر و شر، خداوند و شیطان است، مسئله ای كه از ابتدا ذهن بشر را به خود مشغول كرده و همه جا در این تراژدی خداوند پیروز است. با شرط بین خدا و شیطان آغاز می شود و خدا مثل همیشه برنده می شود. هر چند فاوست به تباهكاری می افتد اما این سرآغازی برای رستگاری او است و سرانجام بخشوده می شود و به آن خوشبختی كه می خواهد می رسد. فاوست دو بخش كلی دارد كه با فاصله زمانی زیادی نوشته شده است. اولی تراوشی از احساس و دومی تراوشاتی از عقل است. افزودن هلن به بخش دوم و گنجاندن افسانه ها و تخیلات در اثر خود نمایانگر این است كه او می خواهد، واقعیات دنیا را كه از دید بسیاری پوشیده است آشكار كند. شخصیت فاوست و مارگارت در كنار هم تضاد بین پاكی او و ناپاكی است فاوست و هلن در كنار یكدیگر نمودار زشتی و زیبایی است. هلن مظهر زندگی است و نماد مكان و زمان است. كشف راز حیات آسان نیست و تفوق بر زمان و مكان از عهده هر كسی برنمی آید. فاوست به طور خلاصه آینه زندگی انسان است. داستان نارضایی انسان است از حدود و قدرتی كه در اختیار او است و امكاناتی كه در دسترس دارد. این انسان به خاطر فهمش می خواهد از مرزی كه برایش تصور شده پا فراتر بگذارد. مشتاق است بندهای ناتوانی خویش را پاره كند و تجارب خود را در مرزهای ممنوعه به كارگیرد. در این كتاب بسیاری از عقاید خود گوته هم منعكس است. مخصوصاً، انتقاداتی كه گوته به نحو ماهرانه ای از دستگاه كلیسا می كند؛ چرا كه در قرون وسطی و به خاطر قدرت كلیسا كسی جرات اظهارنظر نداشت. پاپ ها در این دوره ظلمت، از هرگونه وسایلی كه برای توجه افكار به حقایق امور به كار می رفته جلوگیری می كردند تا مبادا مردم از زیر بارشان، شانه خالی كنند. از این رو، علما و دانشمندان را جادوگر می نامیدند و می گفتند این دسته از مردم برای رسیدن به مقاصد علمی خود با شیاطین رابطه دارند. گوته هم مانند ولتر نسبت به پاپ ها خشمگین بود و در همه آثار گوته، همه جا عشق به خدا تجلی می كند، اما او برای این عشق واسطه ای نمی پسندد و به این دلیل مذهب را نمی پسندد. گوته به علاوه در این كتاب سعادت را تصمیم، حركت، تلاش و وظیفه می داند و انسان نمی تواند به سرزمین تكامل و نیكبختی پای نهد، مگر اینكه از جای بجنبد و به مبارزه با مشكلات رود. فاوست مولود سه دوره از زندگانی شاعر است: ۱ - دوران جوانی و گرایش به نهضت توفان و طغیان كه طرفدار الهام و وحی و عاطفه و احساس بودند و تلاش و سر زندگی را اساس حیات می دانستند، ۲ _ سال های میانسالی كه بخش دوم را شروع می كند كه توجه به ادبیات و هنر یونان دارد و تجلی آن در بسیاری سروده های او و دوستش شیللر دیده می شود و ۳ _ دوره كلانسالی كه اجتماع و فرد و سعادت افراد مورد نظر او بود و نیكوكاری آرمان او بود.آغاز بخش دوم، شباهت فراوانی به آغاز دو نمایشنامه «رویای شب نیمه تابستان» و «توفان» شكسپیر دارد. این اثر وقتی كامل به دست خوانندگان می رسد كه یك سال از مرگ نویسنده آن می گذرد. فاوست به وسیله ژرار دو نوروال، شاعر و نویسنده فرانسوی معاصر گوته به فرانسه فصیح ترجمه شده است و پس از آنكه نسخه ای فصیح از آن به نظر درام نویس تیزبین آلمانی رسید درباره اش چنین گفت: «سال ها است كه من مایل نیستم فاوست را در زبان آلمانی مطالعه كنم ولی ترجمه ژرار دو نوروال، مرا چنان به شوق انداخت كه مجدداً نسخه آلمانی را مطالعه كردم.» و این می رساند كه ترجمه مزبور كاملاً مورد پسند گوته بوده.

• دوره های شاعری گوته

دوره های شاعری گوته به چهار دوره تقسیم می شود: ۱ _ دوره نخستین از سال ۱۷۴۹ تا ۱۷۷۵ در فرانكفورت و استراسبورگ است كه تحت تاثیر افكار هردر، روسو، ولتر، شكسپیر، لسینك ،گلدشمیت بوده است. گوته در این دوره، نماینده كامل سانتی مانتالیسم است. گوته تا قبل از ورود به استراسبورگ هیچ توجه و علاقه ای به این نهضت نداشت، اما در این شهر با بزرگ ترین رهبر ادبی این نهضت آشنا شد. او یوهان گوتفریدفن هردر، فیلسوف، عالم علوم الهی و منتقد بزرگ بود كه به استراسبورگ آمده بود تا بیماری چشم خود را مداوا كند. دیدار گوته با او سبب شد كه او با سیر تطور فكری آلمان آشنا شود و به ادبیات عبری به ویژه تورات توجه پیدا كند و قرون وسطی را مورد نظر قرار دهد و از همه مهمتر اینكه، هردر عظمت كلام هومر و شكسپیر را به او نمایاند و به شاعر جوان فهماند كه شعر راستین چیست و چگونه باید باشد. ضمناً، در همین دوره بود كه، شاعر متوجه شد كه هنر منظومه سرایی فقط میراث معدودی از مردم خوش قریحه نیست بلكه یك گفتار ملی و عمومی است. در این دوره ، گوته، اصرار به رعایت قواعد ادبی داشت. اما با این حال، تا جایی كه منابع اشعار خود را در روح خویش می یافت، غرابت طبع شعری را نیز آشكار می ساخت. شاعر در آن موقع بر تمام چیزهایی كه باعث سرور یا اندوه او می شده به دیده شاعری می نگریسته. او این نوع اشعار خود را به نام اشعار فی البداهه نام نهاد. از آثار مهم او در این دوران، درام منظوم حالات عشاق و درام سه صحنه ای شركای جرم و منظومه ماه مه و همچنین درام گوتس فون برلیشینگن است و همچنین داستان غم های ورتر جوان كه از آثار مهم او است حاصل این دوران است.دوره دوم از سال ۱۷۵۵ تا ۱۷۹۴ است كه بخشی از آن را در وایمار و بخش دیگری را از سال ۱۷۸۸ در مسافرت ایتالیا گذراند و مخصوصاً سفر ایتالیا، در بسط دامنه افكار این نابغه بزرگ تاثیر مهمی داشت؛ چرا كه در آ نجا با بسیاری از آثار تمدن باستانی و جدید یونان و روم آشنا شد. در این دوره تحت تاثیر آثار وینكلمان به شیوه كلاسیسیسم روی آورد و همین طور تحت تاثیر نوشته های پیندار، اوریپید، سوفوكل، اوسیان (شاعر انگلیسی) و ویرژیل آثاری خلق كرد.دوره سوم از ۱۷۹۴ تا ۱۸۰۵ است كه پس از دوستی با شیللر شاعر دیگر آلمانی آغاز می شود.

---