محور گسترش علوم و فنون

تربیت نیروی انسانی

اگر نظری به خاطرات دکتر «حسابی» بیندازیم، می‌توان دید که ایشان در سال ۱۳۰۷ به دیدن وزیر تعلیمات عالیه، آقای «اعتمادالسلطنه» می‌رود. دکتر «حسابی» پس از توضیحات درباره اینکه معلم کم است و این دارالمعلمین مرکزی هم دو کلاس بیشتر ندارد و جوابگوی مملکت به این بزرگی نیست، آقای وزیر را راضی می‌کند که دارالمعلمین مرکزی را بزرگ‌تر کرده و دارالمعلمین عالی تاسیس کنند.

در سال ۱۳۳۰ دکتر «حسابی» به عنوان وزیر فرهنگ دولت مصدق راهی کهگیلویه‌ و بویراحمد می‌شود. ایشان روسای طایفه‌های مختلف را جمع کرده و از آنان برای ساخت مدارس در مناطق عشایرنشین طلب کمک و همکاری می‌کند تا فرزندان آنان نیز باسواد شوند چون دکتر «حسابی» به یک چنین موضوعی ایمان داشتند و از این‌رو است که رنج یک چنین سفری را بر خود هموار می‌کنند.

سمت وزارت آموزش و پرورش از آن مقام‌هایی است که چارچوب فکری بسیاری از بزرگان جهان را شکل داده است. به عنوان مثال آقای «ماهاتیر محمد» پیش از نخست‌وزیری مالزی، پست‌های سیاسی مختلفی را تجربه کرده است که وزارت آموزش و پرورش از مقام‌های تاثیرگذار بر افکار این مرد بزرگ است. از تاثیرات این مقام همین بس که «ماهاتیر محمد» تصمیم گرفت که آموزش همگانی و تحقیقات علمی، اولین اولویت و در راس برنامه‌های او از آغاز نخست‌وزیری قرار گیرد و برای این هدف بیشترین بودجه و اعتبار را برای آموزش همگانی و کسب مهارت‌های فنی، ریشه‌کنی بی‌سوادی و از همه مهم‌تر آموزش زبان انگلیسی و تحقیقات علمی اختصاص داد. آقای «ماهاتیر» از همان سال ۱۹۸۱، هزار نفر از دانشجویان را با پرداخت بورسیه به بهترین دانشگاه‌های جهان اعزام کرد.

هدف از نام بردن از اشخاص فوق این است که دو موضوع مهم را یادآور شویم: یکی تربیت معلمان و دبیران باکیفیت و دیگری باسواد کردن دانش‌آموزان مناطق محروم کشور. این موضوعات از آن جهت قابل‌تامل است که اگر می‌خواهیم کشوری داشته باشیم که نیروهای تحصیلکرده آن قادر باشند به صورت مداوم و همیشگی پاسخگوی نیازهای رو به تزاید کشور باشند، باید شرایطی فراهم شود که از تمام پتانسیل‌های کشور استفاده شود و فرزندان این آب و خاک در مناطق محروم نیز در شمار این پتانسیل‌ها به شمار می‌روند. ضمنا این کار نوعی از عدالت اجتماعی نیز هست چرا که تمامی مناطق کشور باید به شکل مساوی از آموزش بهره‌مند شوند.

در وضعیت کنونی، کشورهای پیشرفته به دنبال آن هستند که دانشجویانی محقق را از دوره‌های پایین‌تر از تحصیلات تکمیلی تربیت کنند چون آنان نیاز به تربیت نیروهای باکیفیت را از هم‌اکنون به‌شدت احساس می‌کنند. تربیت چنین نیروهایی علاوه بر فضای آموزشی و دیگر مسایل، نیازمند معلمان و دبیران مجرب نیز هست که جذب و نگهداری یک چنین دبیرانی از دغدغه‌های اصلی مدارس شهرستان‌ها و روستاها به شمار می‌آید و هرچه این مدارس دورافتاده‌تر باشند، این مشکل نیز حادتر می‌شود. در کشور ما سعی می‌شود با پرداخت حق مناطق محروم، سهمیه‌های خاص در کنکور و دیگر آزمون‌ها و منطقه‌بندی در کنکور به نوعی تعادل ایجاد شود ولی همواره اثربخشی این تلاش‌ها نیز باید مورد توجه قرار گیرد. توجه به دروسی مانند ریاضی و علوم پایه و تربیت نیروی انسانی متبحر در تدریس این دروس، از چالش‌های همه کشورها به شمار می‌رود و باید گفت که یک چنین مشکلاتی فقط خاص کشور ما نبوده و نیست و هر یک از کشورها سعی دارند به نوعی به حل این مساله دست یابند.

در کشور آمریکا سعی شده است که با جذب نیروهای تحصیلکرده بومی هر منطقه شرایطی ایجاد شود که مشکلات داخلی این دبیران و معلمان در حداقل مقدار خود باشد. البته موضوع تامین دبیر برای مدارس محروم فقط مختص به شهرها و روستاهای دورافتاده نیست چون مدارس قرار گرفته در حاشیه شهرهای بزرگ نیز از این موضوع مستثنا نیستند.

توانمندسازی نیروی انسانی در آموزش و پرورش از موضوعاتی است که تقریبا تمامی سازمان‌های سیاستگذار به آن معترف هستند که به عنوان مثال می‌توان به مصوبات اخیر مجمع تشخیص مصلحت نظام اشاره داشت که مشتمل بر موارد زیر است:

- توانمندسازی وزارت آموزش و پرورش با رویکرد فرهنگی، تربیتی، آموزشی و پژوهشی و پاسخگو کردن آن در قبال اهداف و ماموریت‌های محوله.

- بهسازی و اعتلای منابع انسانی آموزش و پرورش به عنوان محور تحول در نظام تعلیم و تربیت کشور و بهبود مدیریت منابع انسانی با تاکید بر ارتقای کیفیت نظام تربیت معلم آموزش و پرورش و توسعه مستمر شایستگی‌ها و توانمندی‌های علمی، حرفه‌ای و تربیتی فرهنگیان و روزآمد کردن برنامه‌های درسی مراکز دانشگاهی تربیت معلم و شیوه‌های یاددهی و یادگیری برای پرورش معلمان باانگیزه، کارآمد، اسوه، خلاق و اثربخش.

- بازنگری در شیوه‌های جذب، تربیت، نگهداشت و به‌کارگیری بهینه نیروی انسانی مورد نیاز آموزش و پرورش و بسترسازی برای جذب معلمان کارآمد و دارای شایستگی‌های لازم آموزشی، تربیتی و اخلاقی از تمامی مراکز آموزش کشور.

عبداله مصطفایی