خصوصیات شتران گوشتی , شیری, سواری

همانطور که می دانیم اغلب دامهای اهلی که آدمی از تولیدات آنها بهره مند می گردد همچون گاوها و گوسفندها, در طی سالیان دراز در اثر تغییرات فیزیولوژیک و مورفولوژیک به گونه ای تغییر یافته اند که در یکی از زمینه های تولیدی مانند شیر و یا گوشت تخصص یافته اند و شتر تنها حیوانی است که وارد این عرصه نشده است زیرا که معلومات کافی و لازم جهت تقسیم بندی وی وجود نداشته است و در این مطالعه و بررسی مختصر سعی می شود که به دسته بندی صفات و خصوصیات مختلف شتران بپردازیم

شتر از دیرباز و تا روزگار ما در تمامی زمینه ها ، چه سواری و بارکشی و چه تولیدی به کار گرفته شده است. بدون آنکه هیچگونه بررسی بر روی صفات و خصوصیات این حیوان از لحاظ تولید و یا بارکشی شده باشد و چه بسا بسیاری از گونه های خوب تولید شیر و یا گوشت به علت استفاده از آنها در بارکشی و سواری و یا به سبب تغذیه و مدیریت نامناسب از بین رفته باشند و از دیگر مشکلات در این زمینه یکی این است که شتر معمولاً د رمناطق بیابانی و محروم وجود دارد و اغلب شترداران و دست اندرکاران پرورش شتر را افراد بی سواد و آموزش ندیده تشکیل می دهند که این گونه افراد هیچگونه توجهی به دسته بندی شتران و بررسی خصوصیات نژادهای گوشتی و شیری و غیره ندارند و علاوه بر آن مراکز علمی نیز کمتر به این موضوع پرداخته اند و اینها همه باعث شده است که بحث و بررسی در این زمینه به تأخیر افتاده و راههای بهبود تولید و اصلاح نژاد شتر دیرتر از سایر حیوانات مورد بررسی قرار گیرد. و در طی سالهای ۱۹۸۴ تا ۱۹۹۰ در مرکز مطالعات و بررسیهای شتر در طرابلس، لیبی، اقدام به بررسی در این زمینه شد و با اندازه گیریهای مختلف اندام شتران و مطالعه صفات و خصوصیات ظاهری ، تولیدی شتران در طی وضعیت های مختلف تغذیه و مدیریت و مقایسه آن با مطالعات و بررسیهای مشابه در کشورهای سومالی، سعودی، تونس، سودان و مراکش ، اقدام به تعیین خصوصیات نژادی شتران گردید :

الف ـ خصوصیات شتران (( بارکش، شخم زن و کاری ))

این خصوصیات عبارتند از :

۱ـ سر بزرگ و گردن دراز

۲ـ جثه بزرگ ، قوی و سنگین وزن و شانه ها پهن و کشیده

۳ـ دست ها و پاها قوی و کشیده و کوهان مرتفع

۴ـ کف پاها بزرگ و پهن

۵ـ شکم توپر و ضخیم

۶ـ پاها قوی و محکم

۷ـ رفتار آرام

۸ ـ دارای قدرت بارکشی ۲۵۰ ـ ۳۰۰ کیلوگرم بار برای مسافتهای طولانی

۹ـ این شتران جهت حمل و نقل بار، شخم زنی، آسیاب کردن حبوبات و کشیدن آب از چاه ها مورد استفاده قرار می گیرند .

ب ـ خصوصیات شتران سواری

۱ـ بدنشان مثلثی شکل و کم حجم است که معمولاً در ناحیه لگن لاغر است و محیط بدن در ناحیه کوهان ۱۱۰ ـ ۱۳۰ سانتیمتر است.

۲ـ فاصله میان کوهان تا شانه بیشتر از فاصله کوهان تا لگن است.

۳ـ پاها باریک و کشیده است که ارتفاع آنها مابین ۱۷۰ ـ ۱۹۰ سانتیمتر است.

۴ـ کف پاهای جلوئی متوسط و یا پهن است اما کف پاهای عقبی کوچک است.

۵ـ سر کوچک و گردن بلند و دراز و باریک است.

۶ـ چشم ها بزرگ و ابروها بلند است.

۷ـ گوش ها نوک تیز و ایستاده اند.

۸ ـ پستان ها بسیار کوچک و تولید شیر شتر ماده فقط برای دیلاق ها کافی است.

۹ـ عضلات پاهای عقبی و شانه بسیار قوی هستند.

۱۰ـ دم کوتاه

۱۱ـ کوهان نوک تیز بوده و پهن می باشد.

۱۲ـ پینه جناغ سینه واضح و بزرگ و آشکار است.

۱۳ـ سرعت شتران خوبست و می توانند مسافت ۹۰ ـ ۱۲۰ کیلومتر در روز را بپیمایند.

ج ـ خصوصیات شتران شیری

خصوصیات این گونه شتران عبارتند از :

۱ـ شکم بزرگ و برآمده است.

۲ـ بدن بزرگ که عرض آن مابین ۱۵۰ ـ ۱۷۰ سانتیمتر است.

۳ـ گردن دراز و سر نیز کشیده است.

۴ـ دنده ها بطور منظم در کنار هم قرار گرفته و فاصله بین آنها واضح است.

۵ـ پاها دارای بلندی و ارتفاع متوسط بوده و کف پاها بزرگ است.

۶ـ کوهان دائره ای شکل بوده و اندکی به سوی چپ متمایل است.

۷ـ معمولاً لب پایینی تا حدودی به طرف پائین آویزان است.

۸ ـ پستان بزرگ بوده و دارای خصوصیات زیر است :

الف ـ عمق پستان مابین ۵/۱۳ ـ ۱۶ سم

ب ـ عرض پستان مابین ۱۷ ـ ۲۰ سم

ج ـ طول تیت های جلوئی در حالت خشکی ۲ـ۳ سم و طول تیت های عقبی در حالت خشکی ۳ ـ ۵/۳ سانتیمتر است.

د ـ طول تیت ها در حالت شیردهی ۵ـ۶ سانتیمتر

هـ ـ فاصله میان تیت های جلوئی ۱۵ـ ۱۸ سانتیمتر و محیط تیت عقبی در حالت شیردهی ۸ـ۹ سانتیمتر

۹ـ میزان شیردهی روزانه مابین ۶ـ۱۲ لیتر است.

د ـ خصوصیات شتران گوشتی

۱ـ بدن آنها دایره ای و گرد است و عرض آن مابین ۱۲۰ ـ ۱۴۰ سانتیمتر است.

۲ـ دنده ها منظم است و تا حدودی به هم فشرده یعنی این که مسافت و فاصله بین آنها کوچک و غیر واضح است.

۳ـ محیط بدن در ناحیه کوهان مابین ۲۵۰ ـ ۲۷۰ سانتیمتر است.

۴ـ گردن کوتاه و کلفت است و سر تقریباً مربعی شکل است.

۵ـ طول پاها متوسط بوده و حجم کف پاها هم متوسط است.

۶ـ کوهان بلند و نوک تیز است.

۷ـ پاهای عقبی و ران ها پرگوشت است.

۸ ـ میزان شیردهی آنها مابین ۵/۱ ـ ۳ لیتر در روز است.

۹ـ پستان ها کوچک است و به بدن چسبیده است.

۱۰ـ میزان بازده لاشه مابین ۵۰ـ۵۶% است.

منبع مورد استفاده :

۱ـ نتایج البحوث والدراسات المنفذه بالمرکز (العد) لیبیا ـ اعداد دکتر عاشور شریحه .

ترجمه : دکتر احسان مقدس