تبدیل وقایع به نماد در بیان هنری

سمینار یك روزه هنر دفاع مقدس در روز ششم مهرماه در سالن اجتماعات سازمان میراث فرهنگی برگزار می شود مطلبی كه در پی می خوانید خلاصه مقالاتی است كه قرار است در این روز متون كامل آن توسط كارشناسان و هنرمندان مختلف ایراد شوند

این سمینار با همكاری سازمان ها و نهادهایی همچون سازمان میراث فرهنگی، سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، صداوسیما، بنیاد شهید انقلاب اسلامی، بنیاد حفظ آثار و ارزش های دفاع مقدس و فرهنگستان هنر برگزار خواهد شد.

دیدگاه های حضرت امام خمینی(ره)

در خصوص نقش هنر و هنرمندان در حفظ

و ترویج فرهنگ دفاع مقدس

امیر سرتیپ حسن جوانمرد

فرمانده دانشكده فرماندهی و ستاد آجا

در طول ۸ سال دفاع مقدس و پس از آن هنرمندان، اندیشه و قلم خود را به هنر مقاومت اختصاص دادند تا از این طریق و با ثبت هنرمندانه ایثارگری ها و دلاوری ها، فرهنگ مقاومت ۸ سال دفاع مقدس را در قالب شعر، داستان، مقاله، نمایش و... به نسل های بعد انتقال دهند.

حضرت امام خمینی(ره) در مورد نقش هنر در دفاع مقدس گفته اند:«هنرمندان ما تنها زمانی می توانند بی دغدغه كوله بار مسئولیت و امانتشان را زمین بگذارند كه مطمئن باشند مردمشان بدون اتكا به غیر، تنها و تنها در چارچوب مكتبشان به حیات جاویدان رسیده اند و هنرمندان ما در جبهه های دفاع مقدس این گونه بودند، تا به ملأ اعلی شتافتند و برای خدا و عزت و سعادت مردمشان جنگیدند و در راه پیروزی اسلام عزیز تمام مدعیان هنر بی درد را رسوا نمودند.»

بنابر این اینك كه سال ها از آن دوران سرنوشت ساز تاریخ ایران اسلامی می گذرد توصیف شقاوت و شرارت دشمنان بداندیش و ترسیم مراتب اخلاص، ایمان، محبت، معرفت و كرامت رزمندگان، جانبازان، آزادگان، شهیدان و فراتر از همه، خلق شاهكارهای ادبی و هنری در معرفی شخصیت والای حضرت امام خمینی(ره) به نظر می رسد فریضه ای باشد برای همه آزاداندیشان و هنرمندان و تلاشگران عرصه فرهنگ و هنر تا نگذارند این خون های پاك و مقدس خدای ناكرده لحظه ای گرد فراموشی بر روی خود بگیرند.

روش شناسی پرداختن به مضامین دفاع مقدس در عرصه فیلم و سینما

محمدعلی حسین نژاد

جنگ تحمیلی ایران و عراق كه منجر به مشاركت عمومی اقشار مختلف مردم به صورت های گوناگون در دفاع از مرزهای ملی، انقلابی و اعتقادی شد در حوزه فرهنگ و هنر و از جمله فیلم و سینما بازتاب های متفاوتی داشته است. در یك جمع بندی كلی شاید بشود گفت كه به جز موارد نادری از تولیدات تصویری و سینمایی، بیشتر آثار تولید شده بر محور مضامین دفاع مقدس از اصالت و قوت چندانی برخوردار نیستند. این در حالی است كه طلب و نیاز داخلی و توقع بین المللی (به ویژه در بین جوامع مسلمان) برای تولید و عرضه آثار فاخر، تأثیرگذار و ماندگار هنری و سینمایی بیش از اینها بوده است و نهادهای رسمی و دولتی نیز ظاهراً آمادگی حمایت و پشتیبانی لازم در تهیه و تولید این گونه آثار را داشته اند. از جمله برخی نهادها و مراكز تخصصی فرهنگی و هنری از جمله با محوریت در بخش فیلم و سینما در طی سالهای جنگ تحمیلی و پس از آن تأسیس شده اند كه بسیاری از آنها همچنان با قدرت، امكانات سرمایه قابل توجه وجود دارند.

حسن جوانمرد: در طول ۸ سال دفاع مقدس و پس از آن هنرمندان اندیشه و قلم خود را به هنر مقاومت اختصاص دادند تا از این طریق و با ثبت هنرمندانه ایثارگری ها و دلاوری ها، فرهنگ مقاومت ۸ سال دفاع مقدس را در قالب شعر، داستان مقاله نمایش و... به نسل های بعد انتقال دهند

مرتضی گودرزی: آنچه كه هنرمندان و هنر جنگ بدان نیازمندند و برای زنده نگهداشتن آن باید بكوشند، ابعاد وجودی و عمق باور مبارزان مسلمان ایرانی منش آنهاست كه البته تجلی آنها در عالم هنر نیز بسیار دشوار می نماید

ضرورت و موانع پژوهش پیرامون

هنر دفاع مقدس

مرتضی گودرزی(دیباج)

آنچه كه هنرمندان و هنر جنگ بدان نیازمندند و برای زنده نگهداشتن آن باید بكوشند، ابعاد وجودی و عمق باور مبارزان مسلمان ایرانی منش آنهاست كه البته تجلی آنها در عالم هنر نیز بسیار دشوار می نماید. زیرا ورود به عالم درونی رزمندگان صادق جز با ادراك ژرف نگر و همدلی كامل و عمیق میسر نمی گردد.

اما آیا به راستی می توان این همه ویژگی ها را با رجوع به تاریخ، نوشته ها و مكتوبات پیرامون جنگ در تاریخ ملت زنده نگاه داشت؟ آیا نسل امروز، فردا برای مطالعه جنگ تاریخ و اسناد آن به منابع و كتابخانه ها و مكتوبات جنگ رجوع می كنند؟ بدون تردید به صورت موردی و استثناء ممكن است چنین اتفاقی بیفتد اما به صورت طبیعی و در شكل گسترده آن هرگز. زیرا تقریباً همه منابع مكتوب به جنبه روایی جنگ می پردازند. اما فقط روایت عاشورا نیست كه عاشورا را زنده نگاه داشته است، بلكه «حقیقت» آن است كه اصولاً با روایتگری محض امكان تجلی نمی یابد، فقط عالم و ساحت زبان و بیان هنری است كه می تواند روایات و وقایع را به نمادها، نشانه ها، استعاره و كنایه هایی مبدل سازد كه جاودانه بمانند.

براین اساس، فرهنگ، رازوارگی و ویژگی های استثنایی ایثارگران عرصه های نبرد را جز به زبان و امكانات هنر در زندگی جاری و محیط زندگی و حتی در لحظات استراحت مردم نمی توان در دل و ذهن نسل های امروز و فردا نشاند.

حقیقتی كه هنر قادر به بیان و تبیین آن است را به هیچ شیوه دیگری نمی توان بیان كرد. هر چند همین هنر در مواجهه با حماسه دفاع مقدس، خود وامدار حقیقتی است كه از ورای تاریخ نه چندان دور برای آن قابل ادراك است، زیرا اثر هنری همواره ارائه حقیقت یك اثر نیست، بلكه سفری به لایه های آن حماسه بزرگ است كه هنرمند با نگاه و زاویه دیگری غیر از مردم عادی درك می كند. هر چند در مورد دفاع مقدس، كسانی كه با زبان و دنیای هنر آشنایی ندارند معمولاً به انگاره اثر هنری- حمایت یا خلق اثر و یا نیت وقایع- به «روایت» دفاع مقدس نظر دارند نه مفهوم و حقیقت دفاع.

پرداختن به جنگ و حماسه های آن در قالب هنر از آن روست كه مخاطب بتواند در تكرار نگاه و تعمق در آثار و یا انس به آنها به لایه های پنهان این واقعه بزرگ دست پیدا كنند.

اما با دور شدن از پایان جنگ در حالی كه نمادهای جامعه در حال تغییر است آثار هنری جنگ كه زمانی برای مردم و مخاطبین آنها قابل درك بود بیگانه جلوه داده می شوند نمادها و سمبل های آنها نیازمند به خوانش مجدد و ترجمه و بازخوانی هستند. در واقع در زمان جنگ و جامعه ای با اتمسفر فرهنگی یكدست، در عالم هنر این جامعه، دلالت نشانه ها آسان و سریع شناخته می شوند و بنیان آنها بر رسیدن به تك معنایی و قطعیت است. اما با دور شدن از جنگ، هم آثاری كه در زمان جنگ خلق شده اند و هم آثاری كه پس از پایان جنگ آفریده شده و می شوند به همراه معانی مورد نظر هنرمند، ناخودآگاه مفاهیم تازه دیگری را نیز در خود جای می دهند. بنابر این زبان هنری او دارای ابهام، معناهای چندگانه، استعاری، مجازی و چند لایه می گردد.

تبدیل وقایع به نماد در بیان هنری

سمینار یك روزه هنر دفاع مقدس در روز ششم مهرماه در سالن اجتماعات سازمان میراث فرهنگی برگزار می شود.مطلبی كه در پی می خوانید خلاصه مقالاتی است كه قرار است در این روز متون كامل آن توسط كارشناسان و هنرمندان مختلف ایراد شوند.این سمینار با همكاری سازمان ها و نهادهایی همچون سازمان میراث فرهنگی، سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، صداوسیما، بنیاد شهید انقلاب اسلامی، بنیاد حفظ آثار و ارزش های دفاع مقدس و فرهنگستان هنر برگزار خواهد شد.

دیدگاه های حضرت امام خمینی(ره)

در خصوص نقش هنر و هنرمندان در حفظ

و ترویج فرهنگ دفاع مقدس

امیر سرتیپ حسن جوانمرد

فرمانده دانشكده فرماندهی و ستاد آجا

در طول ۸ سال دفاع مقدس و پس از آن هنرمندان، اندیشه و قلم خود را به هنر مقاومت اختصاص دادند تا از این طریق و با ثبت هنرمندانه ایثارگری ها و دلاوری ها، فرهنگ مقاومت ۸ سال دفاع مقدس را در قالب شعر، داستان، مقاله، نمایش و... به نسل های بعد انتقال دهند.

حضرت امام خمینی(ره) در مورد نقش هنر در دفاع مقدس گفته اند:«هنرمندان ما تنها زمانی می توانند بی دغدغه كوله بار مسئولیت و امانتشان را زمین بگذارند كه مطمئن باشند مردمشان بدون اتكا به غیر، تنها و تنها در چارچوب مكتبشان به حیات جاویدان رسیده اند و هنرمندان ما در جبهه های دفاع مقدس این گونه بودند، تا به ملأ اعلی شتافتند و برای خدا و عزت و سعادت مردمشان جنگیدند و در راه پیروزی اسلام عزیز تمام مدعیان هنر بی درد را رسوا نمودند.»

بنابر این اینك كه سال ها از آن دوران سرنوشت ساز تاریخ ایران اسلامی می گذرد توصیف شقاوت و شرارت دشمنان بداندیش و ترسیم مراتب اخلاص، ایمان، محبت، معرفت و كرامت رزمندگان، جانبازان، آزادگان، شهیدان و فراتر از همه، خلق شاهكارهای ادبی و هنری در معرفی شخصیت والای حضرت امام خمینی(ره) به نظر می رسد فریضه ای باشد برای همه آزاداندیشان و هنرمندان و تلاشگران عرصه فرهنگ و هنر تا نگذارند این خون های پاك و مقدس خدای ناكرده لحظه ای گرد فراموشی بر روی خود بگیرند.

روش شناسی پرداختن به مضامین دفاع مقدس در عرصه فیلم و سینما

محمدعلی حسین نژادجنگ تحمیلی ایران و عراق كه منجر به مشاركت عمومی اقشار مختلف مردم به صورت های گوناگون در دفاع از مرزهای ملی، انقلابی و اعتقادی شد در حوزه فرهنگ و هنر و از جمله فیلم و سینما بازتاب های متفاوتی داشته است. در یك جمع بندی كلی شاید بشود گفت كه به جز موارد نادری از تولیدات تصویری و سینمایی، بیشتر آثار تولید شده بر محور مضامین دفاع مقدس از اصالت و قوت چندانی برخوردار نیستند. این در حالی است كه طلب و نیاز داخلی و توقع بین المللی (به ویژه در بین جوامع مسلمان) برای تولید و عرضه آثار فاخر، تأثیرگذار و ماندگار هنری و سینمایی بیش از اینها بوده است و نهادهای رسمی و دولتی نیز ظاهراً آمادگی حمایت و پشتیبانی لازم در تهیه و تولید این گونه آثار را داشته اند. از جمله برخی نهادها و مراكز تخصصی فرهنگی و هنری از جمله با محوریت در بخش فیلم و سینما در طی سالهای جنگ تحمیلی و پس از آن تأسیس شده اند كه بسیاری از آنها همچنان با قدرت، امكانات سرمایه قابل توجه وجود دارند.

حسن جوانمرد: در طول ۸ سال دفاع مقدس و پس از آن هنرمندان اندیشه و قلم خود را به هنر مقاومت اختصاص دادند تا از این طریق و با ثبت هنرمندانه ایثارگری ها و دلاوری ها، فرهنگ مقاومت ۸ سال دفاع مقدس را در قالب شعر، داستان مقاله نمایش و... به نسل های بعد انتقال دهندمرتضی گودرزی: آنچه كه هنرمندان و هنر جنگ بدان نیازمندند و برای زنده نگهداشتن آن باید بكوشند، ابعاد وجودی و عمق باور مبارزان مسلمان ایرانی منش آنهاست كه البته تجلی آنها در عالم هنر نیز بسیار دشوار می نماید

ضرورت و موانع پژوهش پیرامون

هنر دفاع مقدس

مرتضی گودرزی(دیباج)

آنچه كه هنرمندان و هنر جنگ بدان نیازمندند و برای زنده نگهداشتن آن باید بكوشند، ابعاد وجودی و عمق باور مبارزان مسلمان ایرانی منش آنهاست كه البته تجلی آنها در عالم هنر نیز بسیار دشوار می نماید. زیرا ورود به عالم درونی رزمندگان صادق جز با ادراك ژرف نگر و همدلی كامل و عمیق میسر نمی گردد.اما آیا به راستی می توان این همه ویژگی ها را با رجوع به تاریخ، نوشته ها و مكتوبات پیرامون جنگ در تاریخ ملت زنده نگاه داشت؟ آیا نسل امروز، فردا برای مطالعه جنگ تاریخ و اسناد آن به منابع و كتابخانه ها و مكتوبات جنگ رجوع می كنند؟ بدون تردید به صورت موردی و استثناء ممكن است چنین اتفاقی بیفتد اما به صورت طبیعی و در شكل گسترده آن هرگز. زیرا تقریباً همه منابع مكتوب به جنبه روایی جنگ می پردازند. اما فقط روایت عاشورا نیست كه عاشورا را زنده نگاه داشته است، بلكه «حقیقت» آن است كه اصولاً با روایتگری محض امكان تجلی نمی یابد، فقط عالم و ساحت زبان و بیان هنری است كه می تواند روایات و وقایع را به نمادها، نشانه ها، استعاره و كنایه هایی مبدل سازد كه جاودانه بمانند.

براین اساس، فرهنگ، رازوارگی و ویژگی های استثنایی ایثارگران عرصه های نبرد را جز به زبان و امكانات هنر در زندگی جاری و محیط زندگی و حتی در لحظات استراحت مردم نمی توان در دل و ذهن نسل های امروز و فردا نشاند.حقیقتی كه هنر قادر به بیان و تبیین آن است را به هیچ شیوه دیگری نمی توان بیان كرد. هر چند همین هنر در مواجهه با حماسه دفاع مقدس، خود وامدار حقیقتی است كه از ورای تاریخ نه چندان دور برای آن قابل ادراك است، زیرا اثر هنری همواره ارائه حقیقت یك اثر نیست، بلكه سفری به لایه های آن حماسه بزرگ است كه هنرمند با نگاه و زاویه دیگری غیر از مردم عادی درك می كند. هر چند در مورد دفاع مقدس، كسانی كه با زبان و دنیای هنر آشنایی ندارند معمولاً به انگاره اثر هنری- حمایت یا خلق اثر و یا نیت وقایع- به «روایت» دفاع مقدس نظر دارند نه مفهوم و حقیقت دفاع.

پرداختن به جنگ و حماسه های آن در قالب هنر از آن روست كه مخاطب بتواند در تكرار نگاه و تعمق در آثار و یا انس به آنها به لایه های پنهان این واقعه بزرگ دست پیدا كنند.اما با دور شدن از پایان جنگ در حالی كه نمادهای جامعه در حال تغییر است آثار هنری جنگ كه زمانی برای مردم و مخاطبین آنها قابل درك بود بیگانه جلوه داده می شوند نمادها و سمبل های آنها نیازمند به خوانش مجدد و ترجمه و بازخوانی هستند. در واقع در زمان جنگ و جامعه ای با اتمسفر فرهنگی یكدست، در عالم هنر این جامعه، دلالت نشانه ها آسان و سریع شناخته می شوند و بنیان آنها بر رسیدن به تك معنایی و قطعیت است. اما با دور شدن از جنگ، هم آثاری كه در زمان جنگ خلق شده اند و هم آثاری كه پس از پایان جنگ آفریده شده و می شوند به همراه معانی مورد نظر هنرمند، ناخودآگاه مفاهیم تازه دیگری را نیز در خود جای می دهند. بنابر این زبان هنری او دارای ابهام، معناهای چندگانه، استعاری، مجازی و چند لایه می گردد.