سهم عدالت

نخستین مرحله واگذاری سهام عدالت در كشور به طور رسمی آغاز شده است این واگذاری از سوی رئیس جمهور بزرگترین حادثه اقتصادی و تحولی مهم در كشور ارزیابی شده و قرار است در ۲ سال پایان یابد

نخستین مرحله واگذاری سهام عدالت در كشور به طور رسمی آغاز شده است. این واگذاری از سوی رئیس جمهور بزرگترین حادثه اقتصادی و تحولی مهم در كشور ارزیابی شده و قرار است در ۲ سال پایان یابد. با این حال هنوز هم بعضی كارشناسان اقتصادی معتقدند اجرای چنین برنامه ای امكانپذیر نیست و یا به زمانی بسیار طولانی نیاز دارد، چرا كه تجربه خصوصی سازی در كشور در ۱۵ سال گذشته فقط حدود۲۸۰۰ میلیاردتومان بوده است. اما رئیس سازمان خصوصی سازی كشور و سخنگوی سهام عدالت مخالف نظر این كارشناسان است. غلامرضا حیدری كرد زنگنه كه پیش از این رئیس سازمان مالیاتی كشور بوده و كارنامه ای با نشان دولتی در این سازمان دارد، سهام عدالت را بهترین نوع خصوصی سازی می داند. به گفته وی، خصوصی سازی منجر به گسترش بازار مالی، فرهنگ سهامداری و افزایش سرمایه اقشار آسیب پذیر می شود و عدالت اجتماعی و فقرزدایی با سهام عدالت كه بهترین نوع واگذاری است، به دست می آید.

(گفت وگو با رئیس سازمان خصوصی سازی )

●آقای دكتر، اجرای طرح سهام عدالت با برگزاری نخستین همایش رسمی آن آغاز شده است و در راستای آن قرار است ثروت دولت به صورت عادلانه در میان اقشار گوناگون مردم توزیع شود. از سوی دیگر فرامین اصل ۴۴ قانون اساسی نیز با اهداف مشاركت مردم در اقتصاد و تحول بزرگ در اقتصاد كشور به منظور كوچك سازی بدنه دولت نیز ابلاغ شده است. نظر شما در این زمینه چیست، آیا ارتباط خاصی میان اصل ۴۴ و سهام عدالت وجود دارد؟

با توجه به سیاست های اعلام شده اصل ۴۴ مبنی بر فقرزدایی، عدالت اجتماعی و مشاركت مردمی در خصوصی سازی و حمایت از تعاونی ها، واگذاری سهام عدالت در چارچوب سیاست های اصل ۴۴ خواهد بود. بدین معنا كه سهام عدالت از نظر ارتقای فرهنگ سهامداری و گسترش مالكیت در سطح عموم مردم، كاستن از بار مالی و مدیریتی دولت در تصدی فعالیت های اقتصادی و افزایش رقابت پذیری در اقتصاد مالی بهترین نوع خصوصی سازی است.

بنابراین با توجه به نكاتی كه ذكر شد، واگذاری ۱۰۰ هزار میلیاردتومان از مالكیت های دولتی به بخش های خصوصی، تعاونی و مردم تحقق عدالت گرایی محض در كشور است و بهترین نوع خصوصی سازی است؟

همان طور كه قبلاً هم گفتم، واگذاری سهام عدالت، نوعی واگذاری با هدف عدالت اجتماعی و فقرزدایی به دو دهك پایین درآمدی است. بخش دیگر هم به عموم مردم واگذار می شود.

این واگذاری هم با هدف گسترش بازار سرمایه و بالابردن سهم بخش های خصوصی وتعاونی در اقتصاد كشور و كاهش تصدی گری دولتی، تمركززدایی و كوچك سازی دولت صورت می گیرد. در این بخش هر كسی می تواند به بورس مراجعه كرده و سهام خریداری كند، حال می خواهد این شخص كارگر یا كشاورز، سرمایه دار و یا كارمند باشد.

به نظر بنده با این مكانیسم آن عدالتی كه مدنظر است، به دست خواهد آمد و اقشار كم درآمد نیز از آن بهره مند می شوند.

●چرا بعضی از كارشناسان با واگذاری سهام عدالت مخالفند و معتقدند چنین واگذاری هایی به طور عملی اتفاق نخواهد افتاد و سهام عدالت مفهومی اقتصادی نیست؟

واگذاری سهام عدالت به شكل مردمی بهترین نحوه واگذاری سهام است، زیرا علاوه بر جلوگیری از انحصار موجب گسترش بازار سرمایه و دارایی ها در كشور و همچنین ارتقای فرهنگ سهامداری در كشور می شود.

آنها می گویند «سهام عدالت» براساس مبنای تجربی و نظری برخی كشورها نمی تواند موفق باشد، چرا كه اجرای عدالت به هر شیوه ای امكانپذیر نیست و واگذاری سهام عدالت فقط به صورت تئوری قابل اجرا است.

به نظر بنده این شیوه كاملاً عملیاتی بوده و واگذاری ۲۱۷۹ میلیاردتومان به ۴۶۰۸۰۰۰ نفر در بهمن سال جاری دلیلی بر عملیاتی بودن آن است.

واگذاری سهام عدالت پیرو مصوبه ۸۴‎/۱۱‎/۱۷ هیأت وزیران با عنوان «آیین نامه اجرایی افزایش ثروت خانوارهای ایرانی از طریق گسترش سهم بخش تعاون، براساس توزیع سهام عدالت» وارد مراحل اجرایی شد.

●جزئیات واگذاری این طرح چیست؟

سهام عدالت قرار است در چند مرحله واگذار شود. جزئیات مرحله نخست واگذاری این سهام همزمان با برگزاری همایش واگذاری رسمی سهام عدالت تشریح شد. درواقع مشمولان مرحله نخست این طرح در۳۰ استان كشور شامل دودهك پایین درآمدی، بیش از ۴ میلیون و ۶۰۸ هزارنفر از افراد تحت پوشش كمیته امداد امام (ره)، سازمان بهزیستی و رزمندگان تحت پوشش مقاومت بسیج بودند كه مبلغ ۲۱۷۹ میلیاردتومان سهم براساس قرارداد منعقده با شركت های سرمایه گذاری استانی دریافت كردند.

در این مرحله به هر نفر ۵۰۰ هزارتومان و هر خانواده ۵ نفره تا ۲‎/۵ میلیون تومان سهم واگذار شد.

●اما قرار بود كه به هر نفر تا ۲ میلیون تومان سهم واگذار شود؟

براساس برنامه ها قرار است چنین سهمی واگذار شود كه این مسأله بستگی به امكانات درآینده دارد. یعنی اگر امكانات اجازه دهد به هر نفر تا ۲ میلیون تومان و به هر خانواده ۵ نفره تا ۱۰ میلیون تومان سهام واگذار خواهد شد.

فرآیند اجرایی كار نیز هم اكنون با تغییراتی در قالب تشكیل شركت های سرمایه گذاری استانی متشكل از تعاونی های عدالت شهرستانی امور مربوط به سهامداران مشمولان پیگیری می شود.

سهام عدالت در ۳ هدف عمده طراحی و اجرا می شود. هدف اول آن مشاركت همه مردم است كه قبلاً هم بیان شد. هدف دوم اجرای عدالت و بهره مندی عادلانه مردم از منافع منابع عمومی سرمایه گذاری كشور و هدف سوم نیز كوچك كردن دولت است زیرا افزایش تصدی گری دولت موجب شده تا دولت به عنوان رقیب مردم عنوان شود و نه یك ناظر. البته سهام عدالت هدف دیگری هم داردكه آن افزایش سهم بخش تعاون در اقتصاد كشور است.

●شرایط مرحله نخست واگذاری سهام عدالت را عنوان كردید، آیا جزئیات واگذاری سری دوم و سوم نیز مشخص شده است؟

مرحله دوم واگذاری سهام عدالت مختص روستاییان و عشایر است كه دستورالعمل شناسایی آنها در ستاد مركزی توزیع سهام عدالت به تصویب رسبده و كارشناسی آن در دبیرخانه مركزی سهام عدالت (سازمان خصوصی سازی) درحال انجام است. در خصوص مرحله سوم نیز متعاقباً به طور مفصل صحبت خواهیم كرد چرا كه مرحله نخست به تازگی شروع شده است.

●آقای دكتر رئیس جمهور در همایش واگذاری سهام عدالت تأكید بسیاری داشتند كه روند واگذاری در دو سال به اتمام خواهد رسید، نظر شما در این زمینه چیست؟ آیا سازمان خصوصی سازی قادر خواهد بود چنین برنامه عظیمی را در این مدت اجرا كند؟

همان طور كه در برنامه ها اعلام شده، در اجرای خصوصی سازی دو مرحله را مد نظر داریم. بخش مهمی از برنامه خصوصی سازی واگذاری به دو دهك پایین درآمدی با تخفیف و اقساطی است و چون تسهیلات فراوان دارد، بنابراین پیش بینی می كنیم كه واگذاری سهام عدالت در پروسه ای دوساله به پایان برسد.

●چه تسهیلاتی؟

این واگذاری ها تسهیلات خاص دارد، یعنی ۵۰ درصد تخفیف دارد و بقیه سهام نیز به صورت اقساط ۱۰ساله به فروش می رسد. این سهام مشتری خاص خود را دارد و بخش عمده ای از واگذاری ها به طور طبیعی انجام می شود.

و بخش دیگر آن...

بخش دیگر مربوط به بورس است و برای تمام افراد جامعه به صورت آزاد عرضه می شود. این شركت ها مربوط به اصل ۴۴ قانون اساسی بوده و تكلیف آنها با فرمان مقام معظم رهبری مشخص شده است.

●و چه نهادها و دستگاه هایی به طور عمده مسئول اجرایی واگذاری سهام عدالت هستند؟

در این راستا هیأت وزیران، ستاد مركزی توزیع سهام عدالت، هیأت عالی واگذاری، سازمان خصوصی سازی، ستادهای استانی توزیع سهام عدالت، سازمان های حمایتی مربوطه، شركت كارگزاری سهام عدالت، شركت های سرمایه گذاری استانی و شركت های تعاونی عدالت شهرستانی مسئول اجرایی واگذاری سهام عدالت هستند.

●و به طور خاص وظایف سازمان خصوصی سازی چه بوده است؟

سازمان خصوصی سازی به عنوان دبیرخانه ستاد مركزی سهام عدالت و بنده به عنوان دبیر و سخنگوی ستاد مذكور معرفی شدیم. از جمله وظایف و تكالیف این ستاد می توان به اجرای سیاست های تعیین شده و مصوبات ستاد مركزی سهام عدالت، مدیریت اجرای طرح، هماهنگی با دستگاه های اجرایی، سازمان های حمایتی و ستادهای استانی در جهت اجرای طرح، انجام مطالعات و تحقیقات لازم و سازماندهی فعالیت های فرهنگی و تبلیغاتی اشاره كرد.

هرچند پیشنهاد دستورالعمل ها و لوایح و مصوبه های اجرای طرح به مراجع مربوطه، طراحی فرآیندها و پیشنهاد فهرست سهام قابل واگذاری متضمن قیمت و برنامه زمان بندی نیز از طریق این ستاد انجام می شود.

●تصمیم گیری را چه كسی یا كسانی انجام می دهند؟

به منظور ایجاد شرایط مناسب اجرای طرح ستاد مركزی سهام عدالت متشكل از وزرای مربوطه و رؤسای نهادهای حمایتی و مراجع ذیصلاح به ریاست رئیس جمهور و ستادهای استانی به ریاست استانداران در ۳۰ استان تشكیل شده است. در این میان دبیرخانه سهام عدالت مستقر در سازمان خصوصی سازی نیز لیست مشمولان شناسایی شده را تهیه و پس از آماده سازی شركت ها سهام را واگذار می نماید تا با تعیین سهم هر یك از استان ها به نسبت مشمولان، قراردادهای مربوط تنظیم و در اختیار شركت های سرمایه گذاری استانی متشكل از ۳۳۷ تعاونی عدالت شهرستانی قراردهد. البته لازم به ذكر است كه وزیر امور اقتصادی و دارایی نیز هر ۳ ماه یك بار گزارش پیشرفت اجرایی طرح در۳۰ استان را به هیأت دولت تقدیم می كند.

در صحبت هایتان از واگذاری آزاد از طریق بورس سخن گفتید، با توجه به این كه سؤال های بسیاری در این زمینه مطرح می شود، آیا بورس آمادگی واگذاری چنین سهامی را داراست؟

در بورس نیز مانند دیگر سازمان های مربوطه آمادگی هایی صورت گرفته و باید صورت گیرد تا سهام ارائه شود زیرا فروش سهام وابسته به این است كه بازار مالی كشور تا چه حد جوابگو بوده و در حقیقت عرضه و تقاضا در بازار چگونه است. بدون شك عرضه كالایی كه در بازار تقاضا ندارد، هیچ وقت افزایش نمی یابد.

●اما شواهد بازار مالی كشور نشان می دهد بورس آمادگی پذیرش چنین رقم بالایی از سهام (۱۰۰ هزار میلیارد تومان) را ندارد؟

در این زمینه باید گفت خوشبختانه قانون جدید بورس تصویب و ساختار جدید آن پیاده سازی شده است. بنابراین اگر مدت زمانی صبر داشته باشیم ساختار جدید به طول كامل عملیاتی و اجرایی شده و وضعیت بورس قدیم و جدید و تفكیك وظایف نظارتی و اجرایی نیز صورت خواهد گرفت.

البته كارگزاران بورس نیز باید مورد ارزیابی دقیق قرار گیرند و صلاحیت های حرفه ای و اخلاق حرفه ای آنان بررسی شود. در این صورت بورس جدید اعتماد را به مشتریان بازمی گرداند.

●الزامات این كار از نظر جنابعالی چیست؟

شفاف سازی و ارتقای كارایی بورس است. این امر مستلزم افشای اطلاعات در بورس خواهد بود تا از رانت های اطلاعاتی جلوگیری شود.

همان طور كه اعلام شد قرار است ۲۳۰۰ میلیارد تومان سهام آن هم به طور یكجا واگذار شود. آیا با توجه به این كه در ۱۵ سال گذشته تنها كمتر از ۳ هزار میلیارد تومان سهام واگذار شده است، واگذاری چنین سهامی موفقیت آمیز خواهد بود. از نظر شما موجب چه تغییراتی در اقتصاد كشور می شود؟

با توجه به برنامه ریزی ها و اقدامات انجام شده، چنین واگذاری هایی در كشور موفقیت آمیز بوده و به گفته رئیس جمهور بزرگترین حادثه اقتصادی تحولی مهم در كشور است.

فرشته حاتمی نیا

---