رازهای نهان ایران خودرو

چه با تلفیق تحلیل های سخنان منطقی در سیما و نجم الدین در مجلس می توان به درک عمیقی از شرایط کنونی بزرگترین خودروسازی خاور میانه دست یافت

فقط به فاصله دو روز پس از حضور منوچهر منطقی مدیرعامل سابق ایران خودرو در برنامه زنده گفت و گوی خبری شبکه دو سیما، که طی آن نامبرده بسیاری از سوالات مجری برنامه را بی پاسخ گذاشت و یا پاسخ های قانع کننده ای ارائه نکرد، جواد نجم الدین مدیرعامل جدید گروه صنعتی ایران خودرو در جمع نمایندگان کمیسیون صنایع و معادن مجلس حاضر شد و با ارائه برنامه های دوازده گانه خود برای نجات ایران خودرو به نوعی پاسخ روشنی برای برخی از سوالاتی که منطقی بی پاسخ گذاشته بود ارائه کرد.

توضیحات منطقی در این گفت و گو نه از آن جهت که حکم دفاع از عملکرد هفت ساله وی را داشت حائز اهمیت است، بلکه با مقایسه نسبی بین توضیحات جواد نجم الدین در مجلس و آنچه بر ایران خودرو طی این سال ها گذشته است جای تامل دارد و به خوبی زوایای بحران موجود در ایران خودرو را روشن تر می سازد.

چه با تلفیق تحلیل های سخنان منطقی در سیما و نجم الدین در مجلس می توان به درک عمیقی از شرایط کنونی بزرگترین خودروسازی خاور میانه دست یافت.

نخست آنکه مدیرعامل سابق ایران خودرو در این گفت و گو با این توجیه که دست یابی به یک پلت فرم اختصاصی و ملی امری پیش پا افتاده و سهل الوصول نیست و مدت زمان طولانی برای تحقق آن باید سپری شود، به نوعی تلاش می کرد تا خود را از تاخیر هفت ساله برای ایجاد یک پلت فرم داخلی تبرئه کند.

حال آنکه پس از خداحافظی پیکان فرصت مناسبی برای ایجاد یک پلت فرم داخلی و یا حداقل پلت فرم مشترک با یک خودروسازی معتبر خارجی وجود داشت. اما بیشتر سرمایه گذاری های ایران خودرو در محل هایی انجام شد، که اکنون یا به تولید نرسیده و یا زیان می دهد.

هر چند بسیاری از کارشناسان صنعت خودرو معتقدند که منطقی از فرصت و منابع کافی برای ایجاد پلت فرم های بیشتر برخوردار بوده، اما او با این استدلال که خودروسازان بزرگ دنیا بین پنج تا هفت پلت فرم و خودروسازانی در حد و اندازه ایران خودرو بین سه تا پنج پلت فرم دارند عقب ماندگی در این بخش را توجیه کرد.

وی پلت فرم "رانا" را کامل ترین پلت فرم کشور نام برد و اعلام کرد که صنعت خودرو کشور از سمند تا مینیاتور و از مینیاتور تا رانا یک سیر تحول را دنبال کرده و هم اکنون به یک دانش بومی پلت فرم دست یافته است.

منطقی در شرایطی از "رانا" به عنوان یک پلت فرم بومی یاد کرد که در مواردی از جمله موتور، گیربکس، سیستم تعلیق، صندلی،ترمز و اگزوز بومی سازی رعایت شده و در موارد مهم تری مانند، اتاق و کفی از تجربیات ۲۰۶ اس دی استفاده شده و به عبارتی تغییر چندانی در آن ایجاد نشده است. در حالی که به نظر می رسد صنعت خودرو کشور در سایه حمایت های پدرانه دولت و انحصار بازار داخلی به ارزش افزوده بالایی دست یافته و تیراژ تولید هر یک از مدل های فعلی در ایران خودرو اقتصادی نیست، اما منطقی تیراژ تولید هریک از پلت فرم های موجود در ایران خودرو را اقتصادی می داند و بر این عقیده است که در هر پلت فرم ۶۰ درصد قطعات هر یک از مدل ها مشترک است و با این حساب در صورتی که تولید هر یک از مدل ها به مرز ۲۰۰ هزاردستگاه نرسد، باز هم سودآوری دارد.

با وجود چنین ادعایی او پاسخ روشنی برای این سوال که چرا سمند تاکنون به سودآوری نرسیده، ارائه نکرد. منطقی به این نکته بسنده کرد که باید سایر آمارهای اقتصادی مانند مرکز تحقیقات، خطوط تولید و دیگر سرمایه گذاری ها را در کنار هزینه طراحی قرار داد. زیرا تمام این هزینه ها بخش از سود تلقی می شود.

با این شیوه می توان به این نتیجه رسید که آیا تولید یک خودرو اقتصادی است یا خیر.

وی معتقد است که برای ایجاد پلت فرم های بیشتر دانش فنی کافی در اختیار نداشته ایم. حال آنکه طی هفت سال فرصت کافی برای همکاری مشترک با یک خودروساز معتبر خارجی و ایجاد اتحاد استراتژیک وجود داشت.با این حال منطقی سرمایه گذاری های انجام شده در ایجاد ظرفیت های جدید و بهره وری حاصل از پیاده سازی سیستم های نرم افزاری را را کافی می داند، اما تنوع محصول را بزرگترین ضعف موجود در ایران خودرو می داند.

منطقی وقتی با این پرسش روبرو شد که چرا به جای ایجاد سایت های تولید در خارج از کشور بر روی تنوع محصول سرمایه گذاری نشده همچون روال گذشته اینگونه پاسخ داد که برای تثبیت حضور خود در بازارهای و افزایش سهم در این بازار ها بین المللی تلاش کرده ایم و در عین حال ظرفیت های جدید ایجاد کرده ایم.

او در حالی از این سیاست ایران خودرو در دوران مدیریتش دفاع می کرد که هم اکنون سایت های خارج از کشور یا تولید نمی کنند و یا به دلیل عدم کشش بازار سمند با کمترین ظرفیت ممکن تولید می کنند. به طوری که هم اکنون سایت سمند در بلاروس به دلیل حضور رقبای جدی در بازار این کشور و در سوریه به دلیل سیاست ها تعرفه ای با مشکلات جدی روبرو شده و در واقع ثمره ای برای این شرکت به دنبال نداشته و تمام سرمایه گذاری ها بی اثر مانده است.

مدیرعامل سابق ایران خودرو در پاسخ به این سوال که آیا خودرو در ایران گران است یا ارزان؟ به گونه دیگری پاسخ داد و عوامل متعددی را علت گرانی خودرو در کشور دانست. منطقی قیمت گذاری بر اساس هزینه های تولید در داخل را معیار قرارداد، حال آنکه در تمام دنیا قیمت گذاری هر خودرو بر اساس کشش بازار انجام می شود. بیان این موضوع واقعیت تلخی را از صنعت خودرو کشور روشن می سازد و آن این است که هنوز خودروسازان کشور توان قیمت گذاری براساس کشش بازار را نیافته اند و هزینه های تولید مانند قطعات، تعرفه ها، دستمزد و دیگر هزینه های مالی را در قیمت گذاری خودرو دخیل می دانند. زیرا حمایت ها از صنعت خودرو کشور به گونه ای رقم خورده که آنها کمتر در صدد افزایش بهره وری و کاهش هزینه های تولید برآمده اند.

منطقی نیز در طول هفت سال گذشته نتوانسته است شرایطی را فراهم کند که از بازار به تولید برسد و محصولات این شرکت همواره با قیمت های غیر واقعی به مردم عرضه شده است. او برای توجیه این وضعیت بار دیگر رانا را بهانه قرار می دهد و معتقد است برای رفع این نقطه ضعف در نهایت به طراحی رانا رسیده ایم تا هم در بازارهای داخلی و هم در بازارهای صادراتی خود را از این بند برهانیم.

● برنامه های نجم الدین چیست؟

گرچه در این گفت و گوی خبری بسیاری از سوالات مطرح نشد و حتی جواب روشنی برای سوالات مطرح شده ارائه نشد اما در اولویت های دوازده گانه مدیرعامل جدید ایران خودرو نکات مهمی نهفته است که واکاوی دقیق آن تمام ضعف های ایران خودرو در سال های اخیر را عیان می کند.

جواد نجم الدین تمام آنچه در ایران خودرو می گذرد را با نمایندگان مجلس در میان گذاشته تا جای بحث و اختلاف نظری باقی نماند. واگذاری شرکت‌های قطعه‌سازی وابسته به ایران‌خودرو به بخش خصوصی، تامین منابع مالی قابل استناد و مستمر، افزایش تیراژ تا سقف یک میلیون دستگاه خودرو، افزایش کیفیت خدمات پس از فروش، چابک سازی ستاد ایران‌خودرو با برقراری نسبت بین نیروهای ستاد و خطوط تولید ، سودآورکردن سایت‌های داخلی و خارجی زیان‌ده، طراحی و تولید موتورهای دیزلی‌سوز، کوچک‌سازی ستاد ایران خودرو، ارتقاء دانش فنی نیروی انسانی خطوط تولید، افزایش نقدینگی، توسعه فعالیت‌های شرکت ایران‌خودرو و بازپرداخت بدهی این شرکت به قطعه‌سازان، اولویت‌هایی بود که مدیرعامل جدید ایران‌خودرو در نزد نمایندگان برای سال جاری این شرکت تشریح کرد.

به طوری که برسی جداگانه هریک از این موضوعات به تنهایی چالش های موجود در ایران خودرو را مشخص می کند.

با این حال نجم‌الدین در بخش «قطعه‌سازی» معتقد است که ایران‌خودرو در این حوزه نمی‌تواند مستقلا سرمایه‌گذاری کند از این رو از واگذاری شرکت‌های قطعه‌سازی وابسته به ایران‌خودرو به متقاضیان بخش خصوصی صحبت کرد.

مدیرعامل ایران‌خودرو معتقد به اقتصادی بودن سرمایه‌گذاری این شرکت در بخش قطعه‌سازی نیست، چرا که مشتری قطعات تولیدی، خود ایران‌خودروست.

نجم‌الدین واگذاری شرکت‌های قطعه‌سازی وابسته به ایران‌خودرو به متقاضیان بخش خصوصی در قالب قراردادهای سه تا پنج ساله را یکی از راههای بهره‌وری در سرمایه‌گذاری‌ها می داند و در عین حال تامین منابع مالی قابل استناد و مستمر در کنار فعالیت‌های شرکت ایران‌خودرو را از دیگر اولویت‌های کاری خود قرار داده است. به طوری که برای تامین منابع مالی قابل استناد و مستمر، چاره‌ای جز رایزنی با بانک مرکزی، بانک‌های دولتی و خصوصی و تامین‌کنندگان مالی نیست، بنابراین صحبت از انجام چنین اقداماتی به میان آورد. بهره‌برداری از سرمایه‌گذاری‌های انجام شده از طریق افزایش تیراژ تا سقف یک میلیون دستگاه خودرو در سال از دیگر اولویت‌های مدیرعامل ایران‌خودرو است و همزمان با این هدف افزایش کیفیت خدمات پس از فروش و چابک سازی ستاد ایران‌خودرو از مهمترین مواردی است که نجم الدین بر روی آن دست گذاشته است.

از دیدگاه او ساختار ایران‌خودرو باید بر اساس نسبت افراد شاغل در ستاد با نیروی انسانی شاغل در خطوط تولید اصلاح شود. امری که به نظر می رسد در سال های گذشته کمتر به آن توجه شده است.

وی سودآور کردن سایت‌های داخلی و خارجی زیان‌ده را دیگر اولویت کاری خود قرار داده و معتقد است که در این بخش باید سایت‌های زیان‌ده را به سایت‌های سودده تبدیل کرد و در صورت محقق نشدن این امر باید آنها را تعطیل کرد. طراحی و تولید موتورهای دیزلی‌سوز را دیگر اولویت کاری او خواهد بود و تلاش دارد تا در مجموعه ایران‌خورد موتورهایی طراحی و به تولید انبوه برسد که با سوخت دیزل که راندمان بهتر، آلودگی کمتر و قیمت ارزان‌تری دارد به صورت فراگیر در خودروهای این شرکت استفاده کند، هر چند برای اجرایی شدن این ایده نیاز به همراهی و همکاری دولت و مجلس است که آنها نیز بر این موضوع اتفاق نظر دارند. کوچک‌سازی ستاد ایران خودرو، ارتقاء دانش فنی نیروی انسانی خطوط تولید، افزایش نقدینگی و توسعه فعالیت‌های شرکت ایران‌خودرو از دیگر رویکرد های مدیرعامل جدید ایران‌خودرو زیرا این شرکت ۲۰۰ پروژه تعریف شده دارد و بر این اساس پروژه‌هایی که ضروری به نظر نمی رسند باید متوقف شوند تا هزینه‌ها کاهش و راندمان تولید افزایش یابد.

افزایش سقف اعتبار مالی ایران‌خودرو در بانک‌ها برای بازپرداخت بدهی این شرکت به قطعه‌سازان در راستای همراه سازی آنان برای ارتقای جایگاه این شرکت اولویت دیگر نجم الدین است و او در تلاش است تا بدهی‌های این شرکت به قطعه‌سازان را با افزایش سقف اعتبارات ایران شرکت در بانک‌ها و پس از طی مهلت اخذ شده از قطعه‌سازان به آنان بازپرداخت کند.

با این رویکرد به نظر می رسد هدف اصلی ایران خودرو از این پس تقویت فرآیند تولید و بهره‌وری و کوچک‌سازی و چابک‌سازی این شرکت است. با بررسی تمام این اولویت ها و موارد متعدد ناگفته دیگر به راحتی می توان دریافت که طول تمام این سال ها در ایران خودرو چه گذشته است و نجم الدین مامور ساماندهی تمام این امور خواهد بود.