مراتب تقوا و صفات متقین

از واژگان کلیدی قرآن تقواست. به گونه ای که برخی ایمان را جز به تقوا معنا نمی کنند و براین باورند که انسانی که اهل تقوا نباشد اصولاً نمی تواند مدعی آن باشد که مؤمن است و به خدا و …

از واژگان کلیدی قرآن تقواست. به گونه ای که برخی ایمان را جز به تقوا معنا نمی کنند و براین باورند که انسانی که اهل تقوا نباشد اصولاً نمی تواند مدعی آن باشد که مؤمن است و به خدا و رسالت و قیامت ایمان دارد. از این رو عنوان تقوا در شبکه محوری و اساسی اصطلاحات و واژگان کلیدی قرآن و اسلام جامی گیرد. این، باور درستی است؛ زیرا تقوا چه در مفهوم لغوی آن و چه در مفهوم اصطلاحی ، نماد و جلوه ای از باورها و بینش ها و نگرش های انسانی است. هرچند که در تعریف تقوا به گونه ای عمل می شود که آن را در همه حوزه ها وارد می سازند و مسئله را به تقوای بینشی و اعتقادی نیز می کشانند ولی بی گمان تقوا امری در حوزه کنش ها و منش ها و واکنش هاست. به سخن دیگر تقوا امری نظری محض و صرف نیست که در حوزه امور انتزاعی و عقلی قرار گیرد بلکه امری است که به طور مستقیم به حوزه عمل انسانی ارتباط دارد. بنابراین بیراهه نرفته است اگر کسی مدعی شود که تقوا جز عمل انسانی نیست که بیانگر نوع تفکر و بینش و نگرش و باورهای هرکسی است. اگر کسی را بخواهید بشناسید پیش از آن که به سخنان وی توجه کنید بهتر است به منش و رفتار او بنگرید؛ چون عمل، بازتابی از درون است. بی گمان از کوزه همان تراود که در اوست. اگر کسی به ایمان واقعی دست یافته باشد بی گمان آن را به شکل تقوا در حوزه عمل خویش بروز می دهد.

بر این اساس در آموزه های قرآنی ارتباط تنگاتنگی میان ایمان و تقوا وجود دارد و هرکجا از ایمان واقعی سخن گفته شده از تقوا نیز سخن به میان آمده است. آن چه مهم است این است که در آموزه های قرآنی متقی کیست و چه صفاتی را دارا می باشد؟ این نوشتار تلاشی برای دست یابی به پاسخ این پرسش است که با هم ازنظر می گذرانیم.

معنا و مفهوم تقوا و درجات آن

تقوا از نظر مفهومی بسیار ساده و قابل فهم است. هرکسی با واژه وقایه آشنا باشد می فهمد که وقایه به معنای خود نگهداری است و واژه تقوا از مشتقات آن می باشد. ابزاری که انسانی در پناه آن خود را از شر چیزی محافظت می کند وقایه نامیده می شود. اگر د رتندبادها و توفان شن، پارچه ای در جلوی صورت گرفته شود این وقایه از توفان است و اگر سپر جنگی و یا زره برتن شود آن نیز وقایه است. انسان برای رهایی از هر شری حتی گرما و سرما به وقایه پناه می برد و خود را در پناه آن از گزند اموری که شری را متوجه او می سازد حفظ می کند. این گونه است که وقایه به معنای خود نگهداشتن از هر شر و بدی است که متوجه شخص می شود. انسان گاه گام از این فراتر می نهد و پیش از آن که مورد تهدید قرار گیرد و یا شری وی را در برگیرد از آن پرهیز می کند چنین شخصی را متقی می گویند. بنابراین مفهوم دیگری که به ذهن خطور می کند تقوای به معنای پرهیزگاری است. این معنای احتیاطی تقواست. به سخنی دیگر دوگونه تقوا در این جا مطرح است. تقوایی که انسان هنگام حضور جدی شری در پناه آن قرار می گیرد و خود را از شر آن محفوظ نگه می دارد که در این صورت تقوای در هنگام حضور بلا و شر است و تقوایی که پیش از حضور شر به عنوان پیشگیری انجام می شود