مسئولیت و استقلال در کودکان

در موقعیت هائی که مشکلی پیش آمده است, والدین اگر احساسات و افکار خودشان را بدون حمله ور شدن به شأن و شخصیت کودکشان بیان کنند, بیشتر مؤثر خواهد بود

● از جنگ تا صلح

والدینی که درگیر یک جنگ خواسته و یا ناخواسته با کودکانشان بر سر کارهای روزانه و مسئولیت‌ها هستند، باید این واقعیت را درک کنند که در این جنگ نمی‌توانند برنده باشند. ما هر چقدر وقت و توان برای زور گفتن به آنان داشته باشیم، آنها وقت و انرژی بیشتری برای مقاومت در برابر ما دارند. حتی اگر هم در جنگ ببریم و موفق شویم که اراده‌مان را بر آنان تحمیل کنیم، آنان شاید با بی‌روح شدن، عصبی شدن و یا با نافرمانی و قصور در کارها، انتقام بگیرند.

تنها یک راه هست که ما را به پیروزی می‌رساند:

کودکان را با حرف‌هایمان متقاعد سازیم. شاید این‌کار ناممکن به‌نظر می‌رسد، اما فقط دشوار است و ما این ظرفیت و توانائی را در خودمان داریم که بر آن چیره شویم. حتی اگر هم فعلاً روابط دوستانه با کودک نداریم. چنین روابطی را می‌توانیم در آینده نه چندان دور ایجاد کنیم.

● گوش دادن با حساسیت:

هنگامی‌که والدین به احساسات و افکار کودکانشان بی‌توجه به‌نظر می‌رسند کودکان دچار ناامیدی و رنجش خاطر می‌شوند. به همین خاطر آنها چنین نتیجه‌گیری می‌کنند که عقایدشان احمقانه و غیرقابل توجه هستند و اینکه دوست داشتنی نیستند و کسی آنها را دوست ندارد. پدر یا مادری که با دقت به حرف کودکش گوش می‌دهد به او می‌فهماند که برای عقایدش ارزش قائل می‌شوند و به‌خود او هم احترام می‌گذارند چنین احترامی سبب می‌شود که کودک نسبت به‌خودش ارزش قائل شود و این ارزش قائل شدن کودک نسبت به‌خود سبب می‌شود که او بتواند با دنیای حوادث و با مردم درست برخورد کند.

● جلوگیری از ”خوشه‌های خشم“

والدین بایستی از واژه‌ها و گفتارهائی که مایه نفرت و رنجش کودک می‌شوند، پرهیز کنند.

▪ توهین‌ها: تو مایه شرمساری مدرسه‌ات هستی و آبروئی برای خانواده‌آت باقی نگذاشته‌ای نام‌های گوناگون نهادن بر کودک: مفت‌خور، پر فیس و افاده، احمق.

▪ پیشگوئی کردن: سرانجام کارت به دارالتأدیب خواهد کشید. آنجا جائی است که جنابعالی تا ابد در آن خواهی بود.

تهدیدها: اگر مثل یک بچه آدم یک گوشه ننشینی، فکر و خیال اینکه اجازه کاری را به تو بدهم از کله‌ات بیرون کن.

● بیان احساسات و افکار بدون حمله‌ور شدن

در موقعیت‌هائی که مشکلی پیش آمده است، والدین اگر احساسات و افکار خودشان را بدون حمله‌ور شدن به شأن و شخصیت کودکشان بیان کنند، بیشتر مؤثر خواهد بود. هنگامی‌که والدین با حساسیت گوش می‌دهند، گفتارهای تند و تیز و نیشدار را به تأخیر می‌اندازند و احساسات و خواسته‌هایشان را بدون اهانت بیان می‌کنند، آنگاه تغییری در کودک حاصل می‌شود. جوی که هم‌دردی بر آن حاکم است، کودک را به والدین نزدیک‌تر می‌کند؛ رفتارهای درست، ملاحظه و نزاکت والدین مورد توجه و هم‌چشمی کودک واقع می‌شود. این تغییرات یک‌شبه صورت نمی‌گیرد و زمان لازم دارد.

اما تلاش‌ها سرانجام نتیجه خواهند داد. پدر و مادر با پذیرش و انجام این رفتارها و اعمال جدید، بخش عمده‌ای از آموزش مسئولیت به کودک را جامه عمل خواهند پوشاند، اما با این‌حال، نمونه و سرمشق بودن برای کودک به تنهائی کافی نیست.

هر کودکی احساس مسئولیت را از طریق تلاش‌ها و تجربه خودش کسب می‌کند. زمانی‌که رفتار نمونه پدر یا مادر جو مطلوبی برای یادگیری ایجاد می‌کند، تجارب ویژه یادگیری را تقویت کرده و آن را بخشی از صفات شخصیتی کودک می‌سازند. بنابراین مهم است که تعیین کنیم در مراحل مختلف رشد بلوغ، چه مسئولیت‌های ویژه‌ای را به کودک بدهیم.

دکتر هایم جی، گینات

سهیلا اشراقی