پاپوشی برای دیابتی ها

دکتر محسن خوش نیت به دیابتی ها توصیه می کند نه کفش پاشنه بلند بپوشند, نه کفش پنجه باریک

وقتی صحبت از عوارض دیابت به میان می‌آید، یکی از اولین عارضه‌هایی که به ذهن می‌آید، زخم پای دیابتی است؛ عارضه‌ای که توجه نکردن به آن پس از مدتی بیمار را با مشکلات جدی و حتی گاهی با قطع عضو روبه‌رو می‌کند...

زخم پا در افراد مبتلا به دیابت می‌تواند از یک صدمه جزیی مثل خراشیدگی آغاز شود و به تدریج گسترش پیدا کند. به همین دلیل توجه به سلامت فیزیکی پاها در این بیماران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و در این میان یکی از مواردی که تاثیر قابل توجهی در سلامت پا دارد، انتخاب یک کفش مناسب است. در واقع، بی‌توجهی به متناسب بودن یک کفش برای فرد مبتلا به دیابت، بازی با آتشی است که اگر دامان او را بگیرد، می‌تواند آسیب‌ها و صدمات جبران‌ناپذیری را به بار بیاورد ولی پرسش اینجاست که یک کفش مناسب برای یک بیمار دیابتی، دارای چه ویژگی‌هایی است؟ ما برای پاسخ دادن به این پرسش، گفتگویی را با دکتر محسن خوش‌نیت‌نیکو، فوق‌تخصص بیماری‌های غدد و متابولیسم ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

▪ به عنوان اولین سوال، چرا توجه به سلامت پا و انتخاب کفش مناسب برای افراد مبتلا به دیابت تا این حد اهمیت دارد؟

ـ دیابت دارای آثار و عوارض متعددی است که بسیاری از این عوارض، پای فرد مبتلا را درگیر می‌کند. نوروپاتی دیابتی موجب کاهش حس پاها می‌شود؛ تعریق طبیعی پوست پا کاهش پیدا می‌کند و پوست ترک می‌خورد. بیمار به دلیل کاهش حس در پا، متوجه آسیب‌هایی که به پا وارد می‌شود، نمی‌گردد و این عضو در معرض خطر قرار می‌گیرد. عضلات کوچک پا نیز در این وضع ضعیف می‌شوند و تغییر شکل آنها موجب می‌شود توزیع متعادل فشار بر نقاط مختلف پا به هم بخورد و برخی نقاط بر اثر فشار بیش از حد، بیشتر در معرض آسیب قرار بگیرند. از سوی دیگر تنگی عروق اندام تحتانی (ایسکمی) موجب اختلال در خون‌رسانی به این نقاط و نازک و شکننده شدن پوست می‌شود. در این حالت وقتی یک زخم در این قسمت ایجاد می‌شود، به دلیل کاهش خون‌رسانی، زخم به سادگی بهبود نمی‌یابد و گسترش پیدا می‌کند. کنار هم قرار دادن تمام این عوامل در یک بیمار مبتلا به دیابت، موجب می‌شود که انتخاب یک کفش مناسب، برای به حداقل رساندن آسیب‌های احتمالی، برای وی در اولویت قرار بگیرد.

▪ دیابتی‌ها چه نکاتی را باید موقع خرید کفش مورد توجه قرار دهند؟

ـ در حقیقت بهترین انتخاب در مورد کفش در این افراد، کفش‌های طبی است زیرا در این نوع کفش‌ها تمام نکات ایمنی برای حفظ سلامت پا رعایت شده است اما در مورد کفش‌های معمولی باید گفت یکی از مهم‌ترین نکات در کفش، جنس آن است. جنس کفش باید طوری باشد که تعریق پا موجب ایجاد رطوبت بیش از حد و ایجاد عفونت‌هایی مثل عفونت‌های قارچی نشود. این نوع عفونت‌ها بیشتر در مواقعی رخ می‌دهند که جریان هوا در کفش وجود ندارد و بیشتر در بین انگشتان ایجاد می‌شوند. افراد باید دقت کنند که جنس کفش آنها چرم باشد تا جریان هوا از روزنه‌های موجود در آن برقرار باشد و حتی‌المقدور از پوشیدن کفش‌هایی که جنس آنها از مواد مصنوعی مثل لاستیک است، خودداری کنند.

▪ در مورد مشخصات ظاهری کفش، چه نکاتی اهمیت دارد؟

ـ کفش‌ها در حالت عادی به دو نوع پنجه باریک و پنجه پهن تقسیم می‌شوند. یکی از نکاتی که در انتخاب کفش مناسب بسیار حایز اهمیت است، توجه به پنجه کفش است. افراد باید توجه داشته باشند که حتما کفشی را برای خرید در نظر بگیرند که جلوی آن پهن باشد. کفش‌های پنجه باریک موجب فشرده شدن انگشت‌های پا به یکدیگر می‌شوند و با توجه به کاهش خون‌رسانی به پا در افراد مبتلا به دیابت، پنجه باریک کفش می‌تواند این اختلال در خون‌رسانی را تشدید کند و به تدریج موجب ایجاد ترک در پوست و آسیب به پای فرد شود.

▪ کف کفش باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟

ـ ناحیه‌ای که در زخم پای دیابتی بیش از سایر نقاط درگیر می‌شود، قسمت کف پاست و به همین دلیل کف کفش در کاهش بروز این آسیب نقش عمده‌ای خواهد داشت. کف یک کفش مناسب باید قابلیت ارتجاعی داشته باشد تا وارد آمدن فشارهای مستقیم و بیش از حد به کف پا را کم کند. افراد می‌توانند برای تامین این حالت ارتجاعی در کفش‌هایی که کف سخت دارند، از کفی‌های مناسب در کفش خود استفاده کنند. استفاده از کفی باعث می‌شود، فشار به نقاط مختلف پخش شده و تعدیل شود.

▪ نقش پاشنه کفش را برای بیماران مبتلا به دیابت چه‌طور ارزیابی می‌کنید؟

ـ کفش‌هایی که به کفش‌های پاشنه بلند موسوم هستند در کل موجب آسیب‌های مختلف به افراد می‌شوند و معمولا از سوی پزشکان توصیه نمی‌شوند ولی تاکید در استفاده نکردن از کفش‌های پاشنه بلند در بیماران دیابتی بسیار بیشتر است و متخصصان استفاده از این کفش‌ها را برای این افراد ممنوع کرده‌اند زیرا ارتفاع زیاد پاشنه موجب می‌شود بیشترین فشار در یک نقطه از کف پا متمرکز شود و آن نقطه را آسیب‌پذیرتر کند. از طرف دیگر استفاده از کفش‌های کاملا تخت هم برای این بیماران مناسب نیست و فشارها را بیشتر به ناحیه پاشنه انتقال می‌دهد. بهترین حالت در این کفش‌ها، وجود پاشنه‌ای در حدود ۲ سانتی‌متر است که می‌تواند فشارهای وارد آمده به کف پا را کاملا توزیع کند تا مشکلی برای بیمار به وجود نیاید.

▪ در مورد اندازه فضای داخلی کفش چه نکاتی مهم است؟

ـ همه می‌دانند که کفشی که انتخاب می‌کنند نباید تنگ باشد و پا را تحت فشار قرار دهد زیرا در این حالت پای فرد در معرض آسیب‌های فراوانی قرار می‌گیرد اما در مقابل افراد و خصوصا بیماران دیابتی که در معرض ابتلا به زخم پا هستند، باید توجه داشته باشند که کفش آنها نباید بیش از حد برای پای آنها گشاد باشد چون حرکت پا در درون کفش نیز به نوبه خود باعث سایش و وارد شدن ضربه به پا می‌شود که نهایتا موجب ایجاد زخم خواهد شد. پس باید کفش متناسب با اندازه پا در نظر گرفته شود.

▪ حرف آخر؟

ـ به دیابتی‌ها توصیه می‌کنم که اولا سعی کنند حتی‌المقدور از کفش‌های طبی استفاده نمایند؛ ثانیا همواره کفش‌شان را با جوراب بپوشند؛ ثالثا در تابستان از جوراب‌های نخی و در زمستان از جوراب‌های پشمی استفاده کنند و از پوشیدن جوراب پلاستیکی خودداری کنند؛ و در نهایت اینکه سعی کنند بعد از ظهرها اقدام به خرید کفش کنند چون در این موقع پا کمی نسبت به صبح متورم‌تر است و کفش انتخاب شده اندازه متناسب‌تری نسبت به کفشی که صبح خریداری شده دارد و پا را تحت فشار قرار نخواهد داد.

پیمان صفردوست