روشهایی برای آموزش «تصمیم گیری» به کودکان

بخش بزرگی از زندگی انسانها وابسته به تصمیم گیری و نحوه انتخاب آنها است. ما روزانه تصمیم می گیریم که چه بپوشیم، چه کاربکنیم و چگونه با مردم رفتار کنیم. آموزش نحوه انتخاب مناسب …

بخش بزرگی از زندگی انسانها وابسته به تصمیم گیری و نحوه انتخاب آنها است. ما روزانه تصمیم می گیریم که چه بپوشیم، چه کاربکنیم و چگونه با مردم رفتار کنیم. آموزش نحوه انتخاب مناسب به کودکان در کسب «استقلال و تسلط بر خود» به آنها مؤثر است. موارد ذیل اشاراتی است در زمینه آموزش تصمیم گیری:

۱) اجازه دهید که کودکان خود تصمیم گیری کنند. برای همه ما آسانتر است که خود به جای فرزاندانمان تصمیم بگیریم. اما تجربه از طریق تصمیم گیریهای خوب و بد بدست می آید و این فرآیند کودکان خام و بی تجربه را به بزرگسالانی مسئول و مستقل تبدیل می نماید. « تصمیم گیری» موجب احساس تملک بر عمل و مسئولیت نتایج آن در کودکان می شود. موقعیتهایی برای انجام تصمیم گیری توسط کودکان فراهم کنید و به آنها فرصتی بدهید تا خود تصمیم گیری کنند و تصمیمات خوب آنان را تقویت و پاداش دهید.

۲) محدودیت های تصمیم گیری – تعداد و انواع تصمیمات کودکان را با محدودیتهای منطقی مشخص نمایید. بعنوان مثال اگر قرار است کودکی در انتخاب تنقلات مورد نظر خود حق تصمیم گیری داشته باشد، بهتر است دو یا سه خوراکی سالم به او پیشنهاد کنید و اجازه دهید که خود یکی را انتخاب کند. اگر شما فقط یک انتخاب مجاز برای کودک فراهم کنید، امکان بروز تعارض در وی را کاهش می دهید و در واقع موقعیتی ایجاد می شود که تصمیم گیری صورت نگرفته است.

۳) مباحثه در مورد انتخابها- وقتی کودک با انتخابهای متعدد مواجه هست، اجازه دهید که در مورد هر انتخاب فکر کند و با او بحث و گفتگو کنید. این روش به کودک کمک می کند که بداند چرا یک راه انتخابی نسبت به راههای دیگر برتری دارد. بعنوان مثال وقتی با فرزند خود در حال ترک منزل هستید، به دمای محیط توجه کنید و در مورد آب و هوا گفتگو کنید. آیا هوا سرد است؟ آیا بارانی است؟ کدام کت مناسب آن آب و هوا است؟ چه اتفاقی خواهد افتاد . چنانچه کودک کت نازکتری بپوشد و باران ببارد؟ در راهنمایی حین عمل به کودکان آموزش می دهیم که چگونه خودشان بطور مستقل تصمیم گیری کنند.

۴) در نظر داشتن سایر افرادی که با تصمیمات ما مرتبطند – وقتی تصمیم گیری کودک در زندگی سایر اطرافیان اثر گذار است، درباره نوع تصمیم کودک و اثر آن بر سایرین بحث و گفتگو کنید. بعنوان مثال فرض کنید که کودک می خواهد از یک وسیله بازی در پارک استفاده کند. این خواست و تصمیم تنها مربوط به کودک نیست. آیا افراد دیگری هم هستند که بخواهند از آن وسیله استفاده کنند؟ آیا کودکانی در آن پارک در انتظار استفاده از آن وسیله نوبت گرفته اند؟ کودک چه احساسی خواهد داشت اگر نتواند از آن وسیله بازی استفاده کند؟ آیا مکانهای دیگری در آن نزدیکی وجود دارد که بتواند از آن وسیله بازی استفاده کند ؟ این بحث و گفتگو به کودکان کمک می کند تا متوجه اثر تصمیماتشان بر سایرین باشد و به آنها توجه کنند.

۵) از نتایج تصمیمات و انتخابهای گذشته استفاده کنید- وقتی کودک دست به انتخاب نامناسبی می زند مثلاً جازدن و عدم رعایت نوبت در صف، گفتن حرفی نامناسب یا بازی کردن به جای اتمام تکالیف مدرسه، از فرصت استفاده کنید و در مورد علل اینکه چرا این تصمیم گیری غلط است بحث و گفتگو کنید و از نتایج بحث برای انجام انتخابهای بهتر و مؤثرتر در آینده بهره گیری کنید. از کودک بخواهید که انتخابهای دیگر را بطور فرضی تصور و نتایج آن را مورد نقد و بررسی قرار دهد. بعنوان مثال اگر کودک بخاطر دارد که به جای آنکه اتاقش را دیروز مرتب کند، به بازی پرداخته و نتیجه این عمل محرومیت او از تماشای کارتون مورد علاقه اش بوده با او بحث کنید که در تصمیم گیری فعلی چه نکات مشابه و چه نتایج احتمالی نصیب او خواهد شد.

۶) تصمیم گیری خوب کودک را تحسین کنید – وقتی کودک تصمیم درستی می گیرد، اجازه دهید که بداند چرا آن تصمیم از نظر شما درست بوده است. بعنوان مثال اگر کودک در اتوبوس جای خود را به فرددیگری می دهد ، بگویید « از اینکه در اتوبوس از جای خودت بلند شدی و صندلی ات را به آن خانم مسن دادی خیلی خوشم آمد، این کار خیلی خوبی بود، تصمیم درستی گرفتی».

۷) وقتی حق انتخابی وجود ندارد چرایی آنرا برای کودک توضیح دهید. در برخی موقعیتها نظیر حفظ ایمنی کودک و یا برنامه های زمان بندی شده، حق تصمیم گیری وجود ندارد. رعایت مقررات در هنگام عبور از خیابان، عدم انجام اقدامات خطرناک نظیر شرکت در آتش بازی و ترک مدرسه در زمان مقرر نمونه هایی است از برنامه هایی که جایی برای انتخاب و تصمیم گیری ندارد. به کودک توضیح دهید که چرا در این موقعیتها حق انتخاب وجود ندارد و مردم باید از قوانین و برنامه زمانی معینی پیروی کنند. برای کودک روشن کنید که در این تصمیمات، اجزایی وجود دارد که او می تواند در مورد آن اجزا دست به انتخاب بزند و تصمیم گیری کند.

تألیف: سودابه ملک پور، کارشناس ارشد روانشناسی ­

http://www.mums.ac.ir