حزب عدالت و توسعه و دموکراسی دنیای اسلام

ساموئل هـ. هانتینگتون (Samuel H. Hantington)، در کتابش که در اوایل دهه ۹۰ با نام سومین موج / دمکراسی شدن در اواخر قرن بیستم نوشت و به ترکی نیز ترجمه شد (مترجم: ارگون اوزبودون Ergun ?zbudun، آنکارا، ۱۹۹۳)، عنوان کرد که بعد از به پایان رسیدن جنگ سرد، در نقاط مختلف دنیا، رژیم های مقتدر به صورت یک موج جهانی به طرف دموکراسی شدن حرکت خواهند کرد. و چگونگی این موج را در سالهای آتی مورد بررسی قرار داد. همانطور که به خاطر دارید در سال ۱۹۷۴ در کشور پرتغال با شروع به زانو درآمدن رژیم سالازار (Salazar)، موج دموکراسی به سمت جوامع مقتدر بلوک شرق سرایت کرد و این کشورها با دموکراسی آشنا شدند.

دموکراسی شدن دنیای اسلام چگونه با فرهنگ قدرتمند کنفوسیوس کنار خواهد آمد، به عبارتی دیگر دموکراسی شدن و یا نشدنش به عنوان یک مسئله است. هانتینگتون دموکراسی شدن دنیای اسلام را امکان پذیر و این در طی مدت زمان معینی تحت تأثیر این موج قرار خواهد گرفت را تخمین زده بود.

امروز با برگشت به عقب، دوره دموکراسی شدن دنیای اسلام حتی به آرامی هم که باشد، به صورت جدی تحت تأثیر قرار گرفته و این دموکراسی شدن در اساس دنیای اسلام وجود دارد. اما با مسائل جدی منطقه، رسیدن به دموکراسی صددرصد آسان نیست و مخصوصاً با مدرن شدن دنیا در قرن بیستم، آنها مجبور به کنار آمدن با این مسئله خواهند بود. امروز در تمامی دنیای اسلام، مجلس، انتخابات، سیستم نماینده، قوانین دموکراسی مثل قانون اساسی دیده می شود. پیاده شدن قوانین و ارزشهای دموکراسی زمان زیادی به طول خواهد کشید و اینکه این کشورها باید مسائل زیادی را پشت سر بگذارند، آشکار است.

تمامی این اطلاعات را برای جلب توجه ترکیه و همچنین دنیای اسلام که با کنجکاوی در انتظار نتیجه بستن حزب عدالت و توسعه است، عنوان می کنم. در لحظه اول اگر حزب عدالت و توسعه بسته شود چه ارتباطی با مسئله دارد، دموکراسی شدن ترکیه در اصل تأثیر زیادی بر دنیای اسلام دارد که نباید فراموش کنیم.

ترکیه کشوری است که به علت ویژگی های خاصش قدرت تأثیر بر دنیای اسلام را دارد. ترکیه، کشوری با میراث دولت جهانی عثمانی و پیشرفتهای نوینش به نوعی یک مدل خاص محسوب می شود. انقلاب کمالیست نباید به دنیای اسلام تحقیر می کرد. حتی اگر این انقلاب به عنوان انقلابی بر علیه اسلام باشد و مخصوصاً برای کشورهای اسلامی، الگویی که سیستم خلافت و خلیفه شدن را برداشت و لائیک (جدایی دین از سیاست) را اعلام کرد و باعث کدورت هایی بین این کشورها و ترکیه شد، باز هم ترکیه به عنوان یک کشور نمونه برای خیلی از این کشورها هست.

در حال حاضر، حزب عدالت و توسعه به عنوان یک حزب محافظه کار، با حمایت از ارزشها و تشکیلات اسلامی، و درعین حال با ارزشهای غرب کنار آمدن، برای دنیای اسلام یک مدل تعیین شده است. AKP به عنوان حزبی که ادعا می کند که مدرن شدن و دموکراسی شدن تضادی با دنیای اسلام ندارد از طرف تمامی دنیای اسلام مورد تعقیب و مورد قبول است.

در مسئله انحلال حزب عدالت و توسعه اگر تصمیم به ?منحل شدن? آن بگیرند و سیاستمداران آن حزب از کار برکنار شوند، این نه تنها در ترکیه بلکه در تمامی دنیا تأثیر خواهد گذاشت. هرکس به این مسئله توجه دارد که مسئله بسته شدن این حزب روی اتحادیه اروپا و همچنین ارتباط ترکیه با اروپا تأثیر خواهد گذاشت. و آنچه که اتحادیه اروپا با بسته شدن حزب انجام خواهد داد، قابل تخمین است. از نظر من این مشکل نه تنها در ارتباط با اروپا بلکه با کشورهای اسلامی نیز وجود خواهد داشت. ترکیه، کشوری که به طور سریع و با جسارت و در عین حال همراه با دنیای مدرن دموکراسی شدن، نفوذش را در کشورهای خاورمیانه و به طور کلی دنیای اسلام از دست خواهد داد و به وضعیت نیمه اول قرن بیستم برخواهدگشت. یعنی تمام تلاشهای چندین و چندساله به آسانی تباه خواهد شد.

داود دورسون (Davut Dursun)