جلوه جمال و جلال ربوبی

به مناسبت ۱۱ذی القعده سالروز ولادت با شکوه امام رضا ع

امام آیینه تمام زیبایی‌هاست. جلوه‌های جمال و جلال ربوبی در سیمای امام درخششی تام وتمام یافته است. امام نمونه انسان کامل در مسیر صعودی و پرواز شکوهمند به سوی نیکیها و خوبیهاست. آنچه در روایات از صفات والقاب گوناگون برای امام بیان شده ، هریک ظهوری از جلوه‌های نورانی امامت است که ابعادی از سیمای معنوی و ملکوتی اش را فرا راه حق جویان و عارفان قرار می‌دهد.

یازدهم ذی القعده، سالروز میلاد با برکت پیشوای هشتم، خورشید تابان آسمان پرنور ایران، غریب آشنا ، نگین خراسان، شهد شیرین مشهد،حضرت امام رضا(ع) است. دراین روز دیدگان امام موسی بن جعفر(ع) ، به چهره‌ دلربا و جمال نورانی فرزند نو رسیده‌اش روشن شد و صبح سپید را از پس پرده شب تاریک نوید داد. در روز جشن و سرور اهل بیت پیامبر اکرم (ص) ، سربر آستان با عظمت حضرتش می‌ساییم و ذرات غبارحرم پاکش را توتیای چشمان خود می‌کنیم.

● نوید میلادی مبارک

شیخ صدوق از یزید بن سلیط روایت کرده است که گفت: همراه جماعتی امام صادق(ع) را در راه مکه ملاقات کردیم، در آن موقع به امام عرض نمودیم : پدر ومادرم فدایت، شما امامان پاکید ومرگ چیزی است که کسی را از آن گریزی نمی باشد، پس نکته‌ای بفرمایید تا به واپسین ماندگان خود برسانم ، حضرت فرمود: آری اینها فرزندان من هستند و این بزرگ ایشان است واشاره فرمود به پسرش موسی کاظم(ع) ودر اوست علم ،حلم، فهم، جود ومعرفت به آنچه مردم به آنها نیاز دارند در اموری از دین که دچار اختلاف شده‌اند و در اوست حسن خلق و حسن جوار (خوش همسایگی) و او دری است از ابواب خداوند متعال و در او صفتی است بهتر از اینها، عرض کردم: آن خصلت کدام است؟ فرمود خداوند عزوجل از او بیرون می‌آورد دادرس و فریاد رس این امت را ونیزنور و فهم و حکم این مردم را بهترزاییده شده و بهتر نورسیده . پروردگار توسط او خون‌ها را محفوظ می دارد، نزاع بین افراد را اصلاح می‌کند ، پراکند‌ه‌ها را متحد می‌نماید، شکسته با او التیام می‌یابد ، برهنه پوشیده می‌شود وگرسنه سیر می‌گردد. امور خوفناک امنیت پیدا می‌کنند ، مردمان مطیع فرمانش می‌گردند ، بهترین خلایق باشد در هر حال چه در حال کهولت و چه میانسالی و چه در سنین کودکی وجوانی و قبل از رسیدن به سن بلوغ عشیره‌اش به سبب او، سیادت می‌یابند. سخنش حکمت وسکوتش علم است برای مردم در آنچه دچار اختلاف گشته‌اند.

این است پیش بینی حضرت امام صادق(ع) درباره حضرت امام رضا (ع).

زمانی که نجمه به حضرت علی بن موسی الرضا(ع) بارور گشت سنگینی حمل را حس نمی‌کرد و تسبیح ، ذکر خداوند و تهلیل را از او می‌شنید. در حالی که فرزندش در رحم بود. شیخ صدوق که از طریق اسناد معتبر این نکات را به نقل از مادر امام، روایت کرده است اضافه می‌کند: وی گفته است: چون چنین حالاتی را از درون خود گوش می‌دادم دچار خوف وهراس گشتم و وقتی از خواب بر می‌خاستم دیگر صدایی به گوشم نمی‌رسید (زیرا وی اذکار مورد اشاره را هنگامی که خواب بود از طفل خود می‌شنید).سرانجام روز پنج‌شنبه یازدهم ربیع الاول سال ۱۵۳ هجری و پنج سال بعد از شهادت ششمین فروغ امامت در شهر مدینه، حضرت امام رضا(ع) دیده به جهان گشود. البته شیخ کلینی زمان این ولادت با سعادت را سال ۱۴۸ هجری ذکرکرده واین خبر را صحیح‌تر دانسته است. شیخ مفید نیز با این قول موافق است. علامه مجلسی در بحار الانوار و کفعمی درمصباح منیر چنین نظری دارند .اما ابن شهرآشوب سروی مازندرانی نقل نخست را می‌پذیرد و می‌افزاید آن را غیاث بن امید از اهل مدینه شنیده است. در هر حال امام رضا(ع) در میان سی وچند فرزند حضرت موسی بن جعفر(ع) به عنوان بزرگترین آنها، دانشمندتر، شریف‌تر، مقدس تر و زاهدتر در این تاریخ مدینه را به وجود مبارک خویش غرق نور و سرور نمود.

شیخ صدوق درکتاب عیون اخبار الرضا می نویسد: امام هشتم (ع) را با القاب زیر یاد می‌کردند:

۱) رضا

۲) صادق

۳) صابر

۴) فاضل

۵) قره العین المومنین " نور چشم مومنان"

۶) غیظ الملحدین " مایه خشم منکران خدا"و در بعضی ازروایات به آن حضرت " عالم آل محمد (ص)" لقب داده شده است.

چنانکه از حضرت موسی ابن جعفر(ع) روایت شده که پدرم جعفر بن محمد (ص) مکرر به من می‌فرمود عالم آل محمد (ص) در نسل توست و کاش من اورا می‌دیدم واو همنام امیر المومنین (ع) است.

● امامت حضرت رضا(ع)

امامت ووصایت حضرت رضا(ع) بارها توسط پدر بزرگوار و اجداد طاهرینشان و رسول اکرم (ص)اعلام شده بود. بخصوص امام کاظم( ع) بارها در حضور مردم، ایشان را به عنوان وصی وامام بعد ازخویش معرفی کرده بودند که به نمونه‌ای از آنها اشاره می‌نماییم؛ یکی از یاران امام موسی کاظم(ع) می‌گوید:" ما شصت نفر بودیم که موسی بن جعفر به جمع ما وارد شد و دست فرزندش علی در دست او بود . فرمود: آیا می‌دانید من کیستم؟ گفتم: شما آقا وبزرگ ما هستید. فرمود: نام و لقب مرا بگویید. گفتم: شما موسی بن جعفر بن محمد هستید . فرمود: اینکه با من است کیست؟ گفتم: علی بن موسی بن جعفر . فرمود : پس شهادت دهید او در زندگانی من وکیل من است و بعد از مرگ من وصی من می‌باشد. درحدیث مشهوری نیز که جابر از قول نبی اکرم (ص) نقل می‌‌کندامام رضا(ع) به عنوان هشتمین امام و وصی پیامبرمعرفی شده‌اند. امام صادق(ع) نیزمکرر به امام کاظم می‌فرمودند که : عالم آل محمد از فرزندان توست و او وصی بعد از تو می‌باشد.

● مقام علمی وعملی حضرت رضا(ع)

از متون اسلامی می‌توان نتیجه گرفت که آن حضرت عالم بما سوی الله ، واسطه فیض این عالم، معدن کلمات پرورگار، گنجینه انوار الهی و خزینه علم خداوند متعال است. احتجاجات ومباحثات حضرت رضا(ع) با فرقه‌های مختلف در مجلس مامون، مقام علمی آن حضرت را آشکار می‌کند.

چنانکه بارها مامون می‌گفت: ما اعلم احداً‌ افضل من هذا الرجل علی وجه الارض. " هیچ کس را در روی زمین داناتر از حضرت رضا نمی‌دانم."

از حضرت رضا(ع) مطلبی نقل است که مقام عبودیت آن بزرگوار را بر ما روشن می‌کند.آن حضرت به دعبل خزاعی شاعر معروف، عبایی داد و فرمود: " قدر آن را بدان که در این عبا هزارشب وهر شبی، هزار رکعت نماز خوانده است." آنان که حضرت رضا(ع) را از مدینه به طوس آوردند ، همه از کثرت عبادت و تضرع و انابه و زاری و تهجد ومواظبت کامل آن حضرت درعبادت سخن گفته‌اند.

● یکی از مظاهر شگفت انگیز علم

امام (ع) که از علم لایزال الهی سرچشمه می‌گرفت، تسلط او بر همه زبانها بود . اباصلت هروی می‌گوید: امام رضا(ع) با هریک از مردمان به زبان خودش صحبت می‌کرد وچون در این خصوص با او سخن گفتم ، فرمود: ای اباصلت من حجت خدا برتمام مردم هستم وممکن نیست خدا حجتی را برای قومی برگزیند در حالی که زبان آن قوم را نمی‌داند.

● تواضع حضرت رضا (ع)

یاسر، خادم آن حضرت می‌گوید: حضرت رضا همیشه با خدمه و کارگرهای خود غذا می‌خورد و دوست داشت که با آنها بنشیند و صحبت و درد دل کند. بعضی از ناآگاهان به این کار حضرت ایراد می‌کردند و حضرت می‌فرمود:

ان الرب تبارک و تعالی واحد والاب واحد والام واحده و الجزاء بالاعمال : پروردگار، پدرومادر یکی است و فضیلت فقط و فقط به کردار است.

● موقعیت امام رضا(ع) در مدینه

امام رضا(ع) هفده سال از امامت بیست ساله خود را درشهر مدینه و درکنار اهل بیت خود سپری و از آنجا امت اسلامی را رهبری وهدایت کرد. حضرت شاگردان پدر را به دور خود جمع کرده،به تدریس و تکمیل حوزه علمیه جد بزرگوارش امام صادق(ع) پرداخت و در این راستا، گام های استواری برداشت. موقعیت امام رضا(ع) در مدینه،همه دانشمندان و شخصیت های سیاسی واجتماعی حجاز را تحت الشعاع قرارداده بود. ایشان درتمام شئون مادی ومعنوی، پناهگاه ومرجعی برای مردم به شمار می‌آمد. وجود مقدس امام رضا(ع) خود در این باره به مامون فرمود: " اینکه من در اینجا ولیعهد شده‌ام، از نظرم هیچ بر موقعیتم نیفزوده است؛ زیرا من در مدینه در جایگاهی بودم که نامه‌ام به مشرق ومغرب حکومت اسلامی می‌رفت. در آنجا هیچ کس عزیزتر از من نبود وهرکس حاجتی داشت، آن را از من می‌طلبید ومن هم تا حدتوان نیازهای نیازمندان را تامین می‌کردم".

● خلفای معاصرامام رضا(ع)

مدت امامت امام هشتم در حدود بیست سال بود که می‌توان آن را به سه بخش جداگانه تقسیم کرد:

۱) ده سال اول امامت آن حضرت که همزمان بود با زمامداری هارون.

۲) پنج سال بعد از آنکه مقارن با خلافت امین بود(۱۹۸-۱۹۳).

۳) پنج سال آخر امامت آن بزرگوار که مصادف با خلافت مامون وتسلط او بر قلمرو اسلامی آن روز بود( ۲۱۸-۱۹۳).

اسدالله افشار