چرا پانزده مساوی یک است

اصلاح قیمت ها, آموزش و بهره گیری از فناوری های نوین سه پارامتر اساسی در بهبود فرهنگ مصرف انرژی است

اصلاح قیمت‌ها، آموزش و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین سه پارامتر اساسی در بهبود فرهنگ مصرف انرژی است.

مهندس محمدرضا رجائی، مشاور جوان وزیر نفت در امور گاز در قالب یک یاداشت به تشریح میزان مصرف بالای انرژی در کشور پرداخته و معتقد است، این روزها بازار ارائه اطلاعات و آمار مصرف سرسام آور انرژی در ایران بسیار داغ است و مسئولین و دست‌اندرکاران تأمین و توزیع سوخت با ارائه این آمار سعی دارند ضمن اطلاع‌رسانی به مردم، آنها را به مصرف بهینه انرژی ترغیب نمایند.

یکی از آمارهای تأسف برانگیز، میزان شدت مصرف انرژی در ایران است، در کشور ما برای ایجاد هر واحد تولید ناخالص داخلی پانزده برابر کشور ژاپن انرژی مصرف می‌کنیم، اخیراً نماینده آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن، این میزان شدت مصرف انرژی را غیر منطقی و بی‌محابا توصیف کرده است.

زنگ خطر مصرف بی‌رویه انرژی سال ها است به صدا درآمده و فعالیت‌هایی نیز در زمینه افزایش بهره‌وری انرژی انجام شده ولی اقدامات صورت گرفته متناسب با وخامت موضوع نیست. اهمیت انرژی در توسعه صنعتی بر کسی پوشیده نیست، از طرفی کاهش منابع فسیلی و افزایش آلودگی‌های زیست محیطی نیز بر اهمیت موضوع انرژی افزوده است، اما چرا ما در بهینه مصرف کردن انرژی موفقیت چشمگیری نداشته‌ایم؟ این مطلب دلایل متعددی دارد، لیکن شاید بتوان آنرا در چهار محور زیر خلاصه کرد.

۱) قیمت پائین حامل‌های انرژی مهم‌ترین مانع در بهینه سازی مصرف است، دولت برای حمایت از اقشار کم درآمد جامعه، افزایش رفاه عمومی و حمایت از تولیدکنندگان داخلی جهت حضور در بازارهای جهانی در چند دهه گذشته سیاست تثبیت قیمت انرژی را در دستور کار خود قرار داده به‌طوری که رشد قیمت حامل‌های انرژی کمتر از نرخ تورم سالانه بوده است.

اما از طرفی، قیمت نازل انرژی، سبب افزایش هدر رفت منابع و بی‌توجهی به بهره‎وری از منابع، مصرف بی‎رویه انرژی و ایجاد زمینه فسادهای اقتصادی به ویژه قاچاق فرآورده‌های نفتی شده است، از این‎رو اگرچه پرداخت یارانه و تثبیت قیمت‌ حامل‌های انرژی امری اجتناب‎ناپذیر است، اما تعدیل و اصلاح قیمت انرژی در درازمدت به منظور افزایش بهره‌وری انرژی ضروری است.

۲) به ‌کارگیری بهینه منابع انرژی مستلزم برنامه جامع و ایجاد ساختار و سازماندهی مناسب برای کنترل و نظارت است که امروزه از آن به عنوان مدیریت انرژی نامبرده می‌شود.

نبود برنامه جامع انرژی یکی از مهم‌ترین عواملی است که ما را از دستیابی به مدیریت بهینه انرژی بازداشته است، هریک از دستگاه های متولی انرژی، برنامه‌هائی را بر اساس وظایف خود تدوین و اجرا می‌کنند، از این رو برای رسیدن به اثر بخشی بیشتر، بردار فعالیت‌ها را باید در قالب سیاست‌گذاری یکپارچه ،هم‌جهت کرد، البته مدیریت یکپارچه انرژی به‌ معنای ادغام دستگاه های متولی انرژی کشور نیست.

در تدوین برنامه جامع انرژی ابتدا باید وضع موجود ترسیم گردد که خود منوط به ایجاد بانک اطلاعات دقیق و مستند از تولید و مصارف انرژی کشور است و سپس با توجه به محدودیت‌ها، اولویت‌ها مشخص و درنهایت سیاست‌ها و راهکارها تدوین گردد.

۳) اکثر دستگاه‌های انرژی‌بر دارای فناوری قدیمی بوده و چندین برابر حد متعارف، انرژی مصرف می‌کنند، این موضوع به‌خصوص در مورد صنایع انرژی ‌بر مانند سیمان و فولاد از اهمیت بیشتری برخوردار است.

به دلیل قیمت نازل انرژی، مصرف کنندگان در حال حاضر رغبتی برای انجام هزینه بیشتر برای خرید فناوری جدید ندارند، از این رو تا واقعی شدن قیمت حامل‌های انرژی دولت باید با حمایت خود، مصرف کنندگان را تشویق به استفاده از تکنولوژی‌های نوین نماید.

۴) وفور انرژی و قیمت پائین آن فرهنگ مصرف بهینه را نیز مخدوش نموده است، اما چگونه می‌توان این فرهنگ را اصلاح کرد؟ آیا صرفاً با ساخت تیزرهای تبلیغاتی و بیان شعارهای انسان دوستانه و تشویق و ترغیب مردم به صرفه‌جوئی می‌توان به این توفیق دست یافت؟ به‌نظر می‌رسد اگرچه این روشها می‌توانند اثرات موضعی و در لحظه داشته باشند ولی کافی نیستند.

اصلاح قیمت‌ها، آموزش و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، سه عامل اساسی در بهبود فرهنگ مصرف انرژی است، هم اکنون تمرکز روشهای فرهنگ‌سازی بیشتر بر روی آموزش و اصلاح قیمت‌هاست، لیکن برخی معتقدند برای فرهنگ سازی باید از چاشنی فناوری بهره جست.

به‌عنوان مثال، استفاده از چراغ‌های زماندار برای جلوگیری از روش‌ماندن آنها در مواقع غیر ضروری به‌مراتب موثرتر از شعار (لامپ اضافی خاموش) عمل می‌کند.

شرط لازم و کافی برای تحقق مدیریت بهینه مصرف، داشتن انگیزه کافی است.