گبه نماد زندگی عشایر

زیبایی و اصالت گبه فارس, نشأت گرفته از ذوق و سلیقه زنان هنرمند ایل است كه در تهیه و تدارك مواد اولیه, نوع الیاف و طرح های اصیل به كار می برند

ایل قشقایی به درستی معلوم نیست از چه زمانی به فارس كوچ كرده اند، اما همین قدر می دانیم كه ایل قشقایی در مدت كوتاهی توانست نام خود را روی گبه به اعتلا كشانده و شهرت و اعتباری جهانی كسب كند تا حدی كه هم اكنون در اروپا گبه فارس طرفداران خاص خود را پیدا كرده است.

زیبایی و اصالت گبه فارس، نشأت گرفته از ذوق و سلیقه زنان هنرمند ایل است كه در تهیه و تدارك مواد اولیه، نوع الیاف و طرح های اصیل به كار می برند. فراهم كردن مواد مورد نیاز برای بافت گبه مراحلی دارد كه از دام شویی آغاز می شود. چیدن پشم گوسفندها مرحله بعدی است كه مردان باتجربه ایل به صورت همگانی انجام می دهند. پشم ریسی نیز از كارهای زنان ایل است كه در هنگام كوچ، در حال راهپیمایی و حتی در زمانی كه سوار بر چهارپایان هستند به آن مشغولند.

مردم ایل سال ها عمر خود را در كار بافندگی و رنگ آمیزی صرف كرده اند و با گیاهان مختلف طبیعت كه در رنگرزی مصرف می شود به خوبی آشنا هستند و از تركیب آنها رنگ هایی به وجود می آورند كه امروز در موزه های بزرگ جهان جلوه گاه هنر و اندیشه آنهاست.

زن بافنده ایل قشقایی، نقاش نیست اما در عین حال نقاش رویدادهای طبیعت است.او احساس و تخیل خود را با آزادی كامل تا ماورای طبیعت سوق می دهد.

بافندگان ایل همیشه سعی بر این داشته اند كه بافته های گذشتگان و همان نقش ها و رنگ ها را به كار برند كه مادران از مادربزرگ ها آموخته اند.

بهنام محمدی كشكولی یكی از عشایر كه فرش و فرشبافی از قدیم در خاندانشان مرسوم بوده با دایر كردن كارگاه های متنوع فرش بافی در سطح استان فارس یكی از طراحان نوین گبه است. وی می گوید: پدرم ۵۰ سال در تولید زیراندازها فعال بوده و من نیز ۱۵ سال است كه به كار تولید باانگیزه اشتغالزایی و احیای فرش قشقایی و شناساندن آن، مشغول هستم.

كشكولی می افزاید: قشقایی ها پیشتر روی گبه زندگی می كردند. گبه امروز نیز بیشتر به نام فارس و قشقایی در بازارهای داخلی و خارجی شناخته شده است. گبه در گذشته كالایی تجاری نبوده و تنها مورد استفاده خود بافندگان قرار می گرفت از همین رو از طرح و رنگ خاصی پیروی نمی كرد. بعد از آن عده ای علاقه مند به استفاده از گبه و حتی تجارت آن شدند تا این كه به تدریج طرح ها تغییرات بیشتری یافت و این تغییرات هم اكنون دوام دارد و سهم خوبی را در تجارت صنایع دستی به خود اختصاص داده است.

كار تولیدات بافندگی بسیار پیچیده است، از تهیه مواد اولیه تا رنگ كردن و بافت و مرحله فروش هر كدام مشكلات خاص خود را دارد.

همچنین، سرمایه ای كه از اول وارد این كار می شود تا زمان برگشت آن اگر محاسبه شود به هیچ عنوان پاسخگوی نیاز ما نیست، بنابراین با انتخاب شغل های كاذب می توان سرمایه بیشتری را در زمان كمتری به دست آورد، اما وطن دوستی و عشق به سنت های دیرینه انسان را پایبند تحمل این همه رنج می كند كه حمایت دستگاه های مربوطه را بیش از پیش می طلبد.

كشكولی هم اكنون با داشتن ۵۰۰بافنده در سطح استان فارس، استفاده از طرح های سنتی و اصیل، یك كلكسیون برای ارتقای كیفیت رنگ طرح، بافت و مواد اولیه جمع آوری و نوآوری های خاصی را پدید آورده است.

وی ثبت طرح های اصیل ایرانی بخصوص قشقایی را در سازمان جهانی مالكیت معنوی لازم می داند، زیرا با انجام این كار طرح ها و نقشه ها حفظ و از كپی برداری از این طرح ها به وسیله كشورهای دیگر جلوگیری می شود. شورای عالی اداری به منظور ایجاد وحدت رویه در امور حاكمیتی این هنر- صنعت همه امور مربوط به سیاستگذاری، برنامه ریزی، نظارت، هدایت و حمایت از این صنعت، امور تحقیقاتی و پژوهشی مربوط به آن و تهیه ضوابط و الزام های فنی تولید و صادرات و اقدام های حمایتی مربوط را از همه دستگاه های اجرایی جدا و در مركز ملی فرش ایران در وزارت بازرگانی تجمیع كرد.

لازم به یادآوری است، حفظ و اعتلای مقام و موقعیت فرش دستباف ایران به عنوان یك میراث گرانقدر فرهنگی و هنری در سطح ملی و بین المللی، ساماندهی امور مربوط به تأمین مواد اولیه مرغوب، تولید و تجارت فرش دستباف و حفظ، احیا و ارتقای جنبه های هنری و فرهنگی فرش دستباف از جمله اهداف و وظایف سیاستگذاری مركز ملی فرش و گبه ایران است.

هم اكنون یكی از مشكلاتی كه بافندگان صنایع دستی شیراز با آن دست و پنجه نرم می كنند و موجب كاهش تولیدات گبه قشقایی شده است، كمبود دستمزد و همچنین كاربردی نبودن گبه به دلیل گرانی در زندگی امروزی است.

صادق محمدی، رئیس اتحادیه صنف بافندگان فرش شیراز در این باره می گوید: با توجه به ماهیت كار بافندگی و حمایت از افرادی كه مشغول به این كار هستند در صورت دارا بودن شرایط لازم، كارت شناسایی بافندگی فرش از سوی اتحادیه صادر می شود. دارندگان این كارت با بر پا كردن دار قالی و دریافت پروانه كسب در انتخابات هیأت مدیره اتحادیه حق رأی داشته و می توانند كاندیدای عضویت در هیأت مدیره شوند.

وی، صدور پروانه كسب قالی بافی، كارت شناسایی قالی بافی، اجرای دوره های آموزشی در روستاها و تشكیل پرونده متقاضیان استفاده از تسهیلات بانكی را از عمده فعالیت های این اتحادیه عنوان می كند.

وی همچنین به بودجه اعتباری معادل یك میلیارد و ۷۵۰ میلیون تومانی برای ساماندهی فرشبافان شهرستان و توابع شیراز،قرامه، زرقان، ارژن و كوار اشاره می كند و می افزاید: هم اكنون یك هزار و۳۰۰ پرونده تشكیل یافته كه از این تعداد حدود ۴۰۰ پرونده در اداره بازرگانی برای دریافت وام ۳میلیون تومانی ارسال شده و مابقی در نوبت دریافت وام هستند.

میترا فرصیاد