شکستگی لگن کابوس سالمندان

با پیشرفت علم و بهبود سبک زندگی و مراقبت های بهداشتی, میزان امید به زندگی و در پی آن, تعداد سالمندان رو به افزایش است

با پیشرفت علم و بهبود سبک زندگی و مراقبت‌های بهداشتی، میزان امید به زندگی و در پی آن، تعداد سالمندان رو به افزایش است.

با توجه به این مسأله، ارتقای سلامت افراد سالمند و جلوگیری از بروز عوارضی که باعث کاهش کیفیت زندگی این افراد می‌شود، از اهمیت ویژه‌ای‌ برخوردار است؛ چراکه در صورت بروز بیماری یا هر مشکلی برای این افراد، هم خود سالمندان با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو خواهند شد و هم فشارهای مختلف و هزینه‌های فراوانی به خانواده و جامعه تحمیل می‌شود.

یکی از مشکلات شایع در این افراد، شکستگی‌ لگن (اطراف مفصل ران) است که اکثرا به دنبال زمین خوردن سالمندان بروز می‌یابد و در اغلب این افراد عامل زمینه‌ساز این شکستگی‌ها، پوکی استخوان است.

بیشتر سالمندانی که دچار شکستگی لگن می‌شوند، تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند و بسیاری از آنها با ناتوانی و عوارض شدیدی روبه‌رو می‌شوند.

سازمان جهانی بهداشت (WHO) تعداد موارد شکستگی لگن تا سال ۲۰۵۰ را ۳.۶ میلیون مورد پیش‌بینی می‌کند که این نسبت در مقایسه با سال ۱۹۹۰، سه برابر است.

لازم به ذکر است زنان سالمند خصوصا پس از یائسگی به دلیل پوکی استخوان ناشی از کاهش هورمون‌های جنسی، بیش از مردان در معرض خطر شکستگی لگن قرار می‌گیرند.

علاوه بر این، شکستگی لگن در افراد مسن بر اثر کمبود ویتامین D، کلسیم و پوک‌شدن استخوان‌ها ایجاد می‌شود. همچنین سابقه خانوادگی، استعمال سیگار و تحرک نداشتن، ضریب ابتلا به شکستگی لگن را افزایش می‌دهد.

شکستگی لگن را می‌توان به شکستگی حلقه لگنی و شکستگی‌های اطراف مفصل ران تقسیم‌بندی کرد که معمولا به دنبال حوادثی مانند سقوط از ارتفاع، تصادف یا حتی یک زمین خوردن ساده ایجاد می‌شود.

شکستگی‌ اطراف مفصل ران انواع مختلفی دارد و مهم‌ترین آن شکستگی‌ گردن استخوان ران و اینترتروکانتریک است.

● علائم شکستگی لگن در سالمندان

بیمار معمولا فرد مسنی است که به دنبال زمین خوردن، توانایی ایستادن و راه رفتن را از دست می‌دهد. درد شدیدی را در ناحیه لگن و کشاله ران احساس می‌کند که با فشار موضعی در ناحیه شکستگی یا با حرکت دادن اندام تحتانی بیشتر می‌شود.

در افراد خیلی ناتوان، بخصوص آنها که قوای ذهنی‌شان قدری تحلیل رفته است، مهم‌ترین علامت شکستگی، ناتوانی در راه رفتن است نه درد. در فرد مسنی که تا به حال راه می‌رفته و ناگهان توانایی راه رفتن خود را به دنبال افتادن روی زمین از دست داده باید به این شکستگی شک کرد.

در معاینه بیماران دیده می‌شود اندام تحتانی سمت مبتلا، قدری کوتاه تر شده است؛ به این صورت که اگر هر دو اندام تحتانی این بیماران را در حالت خوابیده به پشت، به هم بچسبانیم، می‌بینیم یک پا قدری بالاتر از پای دیگر قرار گرفته است.

در این بیماران، اندام تحتانی مبتلا در حالت استراحت و دراز کشیده به پشت به سمت بیرون چرخیده است. شدت این کوتاهی اندام و چرخش پا به خارج بیش از چرخش به خارج در شکستگی گردن استخوان ران است.

تورم و خونمردگی در پوست روی شکستگی از دیگر علائم است که معمولا یکی دو روز پس از بروز شکستگی دیده می‌شود. خونمردگی در شکستگی گردن استخوان ران دیده نمی‌شود. تشخیص قطعی این شکستگی به وسیله رادیوگرافی ساده صورت می‌گیرد.

● از زمین خوردن پیشگیری کنید

شایع بودن زمین خوردگی روی سطوح هموار در گروه سالمندان به تفاوت سبک زندگی مردم کشور ما با کشورهای غربی در استفاده از فرش بستگی دارد.

زمین خوردن می‌تواند در هر محلی و هر زمانی اتفاق بیفتد. ولی اغلب افراد مسن (حدود ۶۰ درصد) در خانه زمین می‌خورند.

بر این اساس، ایمن ساختن محیط خانه و درمان مشکلات زمینه‌ای در افراد مسن می‌تواند از درصد بالایی از شکستگی‌های لگن بکاهد.

به این منظور در تمام طول عمر باید از تغذیه مناسب برخوردار بوده، تحت نظر پزشک از مکمل‌هایی که توصیه می‌شود (از قبیل قرص‌های کلسیم و ویتامین D) استفاده کنید.

بررسی کنید آیا دچار پوکی استخوان هستید یا نه. ما این کار را معمولا از طریق بررسی دانسیته و تراکم استخوانی انجام می‌دهیم و از آنجا که این بیماری خطر شکستگی را بشدت افزایش می‌دهد به این بیماران توصیه می‌کنیم با مراجعه به یک متخصص ارتوپد حتما به درمان پوکی استخوان خود بپردازند.

اغلب کسانی که دچار اختلالاتی در سیستم عضلانی اسکلتی از قبیل آرتروز و روماتیسم هستند، در راه رفتن خود دچار مشکل می‌شوند.

در این مواقع باید تا حد امکان این مشکلات برطرف شود و بیماران را به سطح قابل قبولی از کیفیت حرکتی برسانیم. می‌توان از ورزش‌ها و اقدامات توانبخشی فراوان موجود استفاده کرد. توصیه مهم دیگر، استفاده از کفش مناسب و غیرلغزنده است.

یکی از مشکلاتی که ممکن است عامل زمین خوردن باشد، اشکالات بینایی است. به همین دلیل توصیه می‌شود، هر سال معاینات چشم صورت گیرد و در صورت تجویز عینک توسط پزشک، به طور منظم از آن استفاده شود.

داروها می‌توانند منجر به اختلال تعادل و مشکلات دیگری شوند که خطر زمین خوردن را افزایش می‌دهند. در مورد عوارض داروهایی که استفاده می‌کنید با پزشک خود مشورت کنید البته بیمارانی که دچار آلزایمر هستند، ممکن است داروهای خود را نامنظم یا با دز بیشتر یا کمتر استفاده کنند که برخی اوقات منجر به بروز عوارضی مثل کاهش سطح هوشیاری و حتی افت ناگهانی فشار خون خواهد شد.

در کنار این مسائل توجه داشته باشید که مصرف سیگار و الکل، ریسک مشکلات قلبی ـ عروقی و اختلالات هوشیاری را بالا می‌برد.

در کنار اصلاح شرایط جسمی و رفع مشکلات زمینه‌ای، بهبود شرایط زندگی نیز می‌تواند از زمین خوردن سالمندان جلوگیری کند.

به عنوان مثال چیدمان وسایل خانه را طوری انجام دهید که احتمال زمین خوردن به حداقل برسد. وسایل مزاحم را از سر راه بردارید. از فرش هایی استفاده کنید که خطر سر خوردن و افتادن روی آنها کمتر است.

نورپردازی خانه باید طوری باشد که نقاط تاریک خانه را کاهش دهد. بیماران مسن به علت تغییراتی که با افزایش سن در آنها رخ می‌دهد، ممکن است شب‌ها چند بار برای دستشویی رفتن از خواب بیدار شوند بنابراین در مسیر اتاق خواب تا توالت منبع نور مناسبی قرار داده تا در صورت نیاز از آن استفاده کنند.

در دستشویی و حمام میله‌هایی را به منظور تکیه‌گاه قرار دهید تا در صورت لیز خوردن، فرد بتواند به آن تکیه کرده، تعادل خود را حفظ کند.

● عوارض جدی شکستگی لگن

عوارض کلی این شکستگی‌ها عبارتند از زخم بستر، عفونت ریوی، عفونت ادراری، لخته شدن خون در ساق و انتقال آن به ریه و دیگر نقاط بدن.

گاهی اوقات چند هفته پس از جراحی پیچ گذاشته شده در سر استخوان ران از سر خارج شده، جابه‌جا می‌شود. این عارضه بیشتر در کسانی که پوکی استخوان شدید دارند، شدت شکستگی در آنها زیاد است یا در کسانی که بدرستی عمل نشده‌اند، دیده می‌شود.

در صورتی که جابه‌جایی قطعات شکسته، پیچ و پلاک زیاد باشد، بیمار نیاز به عمل جراحی مجدد دارد که در عمل مجدد، پیچ و پلاک قبلی خارج شده شکستگی مجدد جا انداخته می‌شود و با پیچ و پلاک جدید فیکس می‌گردد.

عارضه بدجوش خوردن شکستگی در مواردی به وجود می‌آید که درمان جراحی برای بیمار انجام نشده یا حین جراحی قطعات شکسته، خوب جا نرفته باشند یا بعد از جراحی به هر علتی جابه‌جایی اتفاق افتاده باشد.

در این موارد اندام تحتانی مبتلا کوتاه‌تر می‌شود و حالت چرخیده به خارج پیدا خواهد کرد. این تغییر شکل‌ها در اکثر مواقع کم بوده، کوتاهی اندام با کمی بلند کردن پاشنه کفش جبران می‌شود. در موارد تغییر شکل شدید بخصوص اگر بیمار جوان باشد، انجام عمل جراحی مجدد و استئوتومی لازم می‌شود. عارضه جوش نخوردن شکستگی در شکستگی‌های ناحیه اینترتروکانتریک کمتر اتفاق می‌افتد.

با این حال تعدادی از شکستگی‌های اینترتروکانتریک ممکن است جوش نخورد. درمان این عارضه جااندازی و فیکس کردن قطعات با پیچ و پلاک و در مواردی استفاده از پیوند استخوان است.

● درمان را جدی بگیرید

بسیاری از افراد مسنی که دچار شکستگی در ناحیه اینترتروکانتریک ران می‌شوند، به علت کهولت سن یا داشتن بیماری‌هایی دیگر مانند فشار خون و بیماری قلبی یا دیابت، ریسک جراحی بالایی دارند. در بسیاری از این موارد ممکن است به علت ترس از خطر جراحی، بیمار یا همراهان وی در تصمیم برای عمل جراحی مردد باشند.

باید دانست عمل کردن این بیماران می‌تواند در بسیاری از آنها موجب عوارضی مانند زخم بستر، عفونت ادراری و ریوی و لخته شدن خون در اندام تحتانی شود که خود می‌تواند منجر به مرگ آنها شود.

همچنین افراد مسن با چند روز استراحت و راه نرفتن ممکن است به علت ضعیف شدن سریع عضلات لگن توانایی راه رفتن خود را برای همیشه از دست بدهند.

بنابراین در این بیماران توصیه کلی این است که به محض تشخیص شکستگی و در اولین فرصت، اقدامات طبی به منظور کنترل عوامل خطرساز مانند فشارخون یا دیابت انجام شده، بیمار تحت عمل جراحی قرار گیرد مگر این‌که شرایط بیماری‌های داخلی آنقدر خطیر باشد که عمل جراحی، حیات وی را تهدید کند.

نوع دیگر شکستگی‌های اطراف مفصل ران در افراد مسن، شکستگی گردن استخوان ران است که درمان آن همواره عمل جراحی است، ولی انتخاب نوع عمل جراحی بسته به شدت جابه‌جایی و سن بیمار متفاوت است. در شکستگی‌های بدون جابه‌جایی درمان همیشه به صورت فیکس کردن قطعات شکسته صورت می‌گیرد.

در شکستگی‌های با جابه‌جایی مهم‌ترین معیار برای انتخاب نوع درمان، سن بیمار است. اگر فرد کمتر از ۶۰ سال داشته باشد، درمان به صورت جااندازی و فیکس کردن قطعات با پیچ خواهد بود.

اگر سن بیمار بیش از ۶۰ سال باشد، درمان به صورت خارج کردن سر استخوان ران و جایگزینی آن با یک سر فلزی صورت خواهد گرفت. به این نوع عمل جراحی، همی‌آرتروپلاستی و به وسیله فلزی استفاده شده، پروتز می‌گویند.

دکتر علیرضا غزنوی

متخصص ارتوپدی، فلوشیپ ارتوپدی اطفال