تجارت کارگردان خارجی در هالیوود

تیزر «تحت تعقیب», از جدیدترین ساخته های یونیورسال که به زودی اکران خواهد شد نشانه های بارز یک فیلم تابستانی استودیویی را دارد قطع های سریع, جلوه های ویژه پیچیده و آنجلینا جولی سپس نوبت به اعلام اسامی عوامل فیلم می رسد و کارگردانی, کسی نیست جز تیمور بکمامبتوف, فیلمساز روس که با ساخته های گذشته اش مانند «نگهبان شب», آنچنان که باید و شاید شناخته نشد

تیزر «تحت تعقیب»، از جدیدترین ساخته‌های یونیورسال که به زودی اکران خواهد شد نشانه‌های بارز یک فیلم تابستانی استودیویی را دارد: قطع‌های سریع، جلوه‌های ویژه پیچیده و آنجلینا جولی سپس نوبت به اعلام اسامی عوامل فیلم می‌رسد و کارگردانی، کسی نیست جز تیمور بکمامبتوف، فیلمساز روس که با ساخته‌های گذشته‌اش مانند «نگهبان شب»، آنچنان که باید و شاید شناخته نشد.

بکمامبتوف نخستین کارگردانی نیست که از سرزمین‌های دور می‌آید تا اثری به شیوه آمریکایی بسازد. سفر کارگردانان کشورهای غیرانگلیسی زبان از آناتول لیتواک گرفته تا پل ورهوفن و رولند امریش به هالیوود، قدمتی تقریبا به اندازه عمر هالیوود دارد.

با وجود این معمولا سال‌ها طول می‌کشد تا این سینماگران بتوانند فیلمی بزرگ را جلوی دوربین ببرند. بکمامبتوف نشانه‌ای از رشد اعتماد استودیوها به کارگردانان وارداتی است. اکثر این افراد از همان ابتدای حضور در آمریکا، در پروژه‌های بزرگ مشغول به کار می‌شوند و از پروژه‌های کم‌هزینه به خاطر فیلم‌های ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون دلار صرف‌نظر می‌کنند.

به گفته ریچ کلوبک، از شرکای «یونایتد تلنت ایجنسی»: «کارگردانان خارجی همیشه در هالیوود بوده‌اند. تفاوت اساسی وضع فعلی با گذشته، حضور این کارگردانان در قلب استودیوها است.»

فهرست کارگردانانی که از ساخت فیلم‌هایی برای بازار داخلی کشور خود به فیلم‌های آمریکایی با اکران وسیع راه یافته‌اند، با سرعتی شگفت‌آور گسترده و متنوع شده است. کمتر تماشاگر آمریکایی کارگردان فرانسوی ژان-مارک والی را می‌شناسد و فیلم‌های فرانسه زبان او مانند C.R.A.Z.Y در آمریکا هیچ‌گاه رنگ پرده را به خود ندیده‌اند. اما این مساله نتوانست مانع گراهام کینگ و مارتین اسکورسیزی شود و آنها او را مامور ساخت فیلم پرخرجی درباره دوره‌ای از تاریخ انگلستان کردند. فیلمنامه «ویکتوریای جوان» را جولین فلوز، نویسنده «گاسفورد پارک»، نوشته و امیلی بلانت ستاره فیلم است.

«یونایتد آرتیستس» نیز با کشف جدید خود در جشنواره ساندنس سروصدای زیادی به راه انداخت. ناکو ویگالوندو، کارگردان اسپانیایی که با فیلم مستقل Timecrimes در ساندنس حضور داشت، با مسوولان استودیو برای ساخت نسخه‌ای انگلیسی‌زبان از فیلمش به توافق رسیده است. تهیه‌کننده این فیلم استیو زیلیان خواهد بود.

بالتازار کورماکور، کارگردان ایسلندی پس از ساخت فیلم‌های پرفروش متعدد در کشورش به آمریکا آمده است تا «دویدن به خاطر زندگی او»را بسازد و بر طبق شنیده‌ها تهیه‌کنندگان معتبر زیادی خواهان همکاری با او هستند.

کریستین آلوارت آلمانی که بیشتر به خاطر فیلم عجیب «کنجکاوی و گربه» شناخته می‌شود، به پارامونت پیوسته تا تریلر «مورد ۳۹» را با بازی رنی ز‌لوگر بسازد. فرناندو می‌یرلس برزیلی، نخستین فیلم انگلیسی‌زبانش «کوری» را برای «میراماکس» ساخته که از فیلم‌های موفق سال ۲۰۰۸ پیش‌بینی می‌شود. خاویر ژن، کارگردان فرانسوی، سال گذشته «آدمکش» را برای «فاکس» ساخت. گرچه «چیزهایی که در آتش از دست دادیم»، سوزان بیر دانمارکی، توفیقی در گیشه به دست نیاورد، اما او هنوز از کارگردانان محبوب آثار هنری به حساب می‌آید.

مسلما نباید از معامله «سه آمیگو» در جشنواره کن سال گذشته نیز چشم‌پوشی کرد که طی آن آلفونسو کوآرون، گی‌یرمو دل‌تورو و الخاندرو گونزالز ایناریتو قرارداد ساخت پنج فیلم را با «یونیورسال» امضا کردند. در حقیقت این کارگردانان تازه‌وارد در نخستین فرصت کاری خود در هالیوود، سکاندار پروژه‌هایی می‌شوند که معمولا توسط کارگردانان درجه یک آمریکایی ساخته می‌شوند.

قرارداد بکمامبتوف با «یونیورسال»، علاوه بر ساخت «تحت تعقیب»، شامل اقتباسی از کتاب مصور «ستاره سرخ»، فیلم دیجتیالی «۹» و سرمایه‌گذاری در برخی پروژه‌های روسی نیز می‌شود.

مسلما دلیل رشد بی‌سابقه تعداد کارگردانان خارجی تنها به خاطر رشد استعدادها در سینماهای بومی نبوده، بلکه توانایی آمریکایی‌ها در یافتن این استعدادها نیز تاثیر زیادی داشته است. کارگزاران ویلیام موریس با خواندن نقدهای فیلم‌های خارجی، توانستند بکمامبتوف را کشف کنند. کارگزارانی مانند ناتان رز از موسسه «اینترنشنال کری‌ایتو منیجمنت» که معرف ویگالوندو و والی بوده، به هر جشنواره‌ای در گوشه و کنار دنیا برای یافتن استعدادی جدید سرک می‌کشند.

او معتقد است: «در دهه ۶۰ موج نو فرانسه را داشتیم. در دهه ۷۰ نسلی از بزرگ‌ترین کارگردانان آمریکایی به صحنه آمدند. این دهه را باید متعلق به نسل جدید فیلمسازان خارجی دانست.»

شکی نیست که تلاش‌های پی‌گیرانه کارگزاران تنها دلیل این رویکرد جدید نیست. استودیوها به دلایل اقتصادی از حضور کارگردانان خارجی استقبال می‌کنند.

یکی از کارگزاران در این باره می‌گوید: «اگر کسی مدت زیادی را صرفا به امور تولید فیلم بپردازد، خودش از پس خیلی کارها بر خواهد آمد و بدین ترتیب می‌تواند در هزینه دستمزد کارگردان، صرفه‌جویی زیادی کند.»

وینود چوپرا، کارگردان در حال ترقی هندی، این مساله را به شیوه دیپلماتیک بیان می‌کند: «فیلمسازان خارجی با افکار جدید می‌آیند و کار را با بودجه‌ای به سرانجام می‌رسانند که بسیار کمتر از رقم‌های غیرمعقول همتایان آمریکایی‌شان است.»

زمانی بود که کمتر کارگردان خارجی مانند ورهوفن هلندی («روبوکاپ»، «غریزه اصلی») یا امریش آلمانی‌الاصل (روز استقلال) فیلمساز پولسازی به حساب می‌آمد. اما کارگردانان خارجی به مرور علاوه بر توانایی‌های هنری به خاطر قدرت پولسازی‌شان نیز مورد توجه قرار می‌گیرند.

از سوی دیگر در این جهانی‌سازی جدید، همیشه کارها به آسانی پیش نمی‌رود. ایجاد هماهنگی میان دیدگاه‌های کارگردانی و خواسته‌های استودیو به تنهایی امر دشواری است، اما از این نکته نیز نباید غافل بود که وقتی شیوه کار، حساسیت‌ها و حتی زبان کارگردان خارجی است، ساخت فیلم از آنچه تصور می‌شد دشوارتر خواهد شد.

بالتازار کورماکور در این‌باره می‌گوید: «کار در هالیوود خیلی وسوسه‌انگیز به نظر می‌رسد، اما وقتی با پول استودیو کار می‌کنیم، نظارت کمتری بر فیلم خواهیم داشت و همین کار را دشوارتر می‌کند. فکر می‌کنم کار با پول و نفرات کمتر، خیلی آسان‌تر است.»

از برخی لحاظ به نظر می‌رسد، اوضاع برای کارگردانان خارجی که می‌خواهند جای پای خود را در هالیوود محکم کنند، چندان مساعد نیست. موج‌های گذشته حضور کارگردانان خارجی معمولا با رشد توجه به فیلم‌های خارجی همراه بود، اما در حال حاضر فیلم‌های خارجی چندان مورد توجه تماشاگران آمریکایی قرار نمی‌گیرند. حتی فیلم‌هایی چون «زندگی دیگران» و «زنگ شیرجه و پروانه»، که موفق‌ترین آثار خارجی سال گذشته نامیده می‌شوند، به سختی توانستند به فروش ۱۰ میلیون دلاری دست یابند.

در نتیجه اکنون شاهد یک دوگانگی عجیب هستیم. فیلم‌های خارجی هیچ‌وقت به این اندازه ناموفق نبوده‌اند، در حالی که کارگردانان خارجی‌زبان هیچ‌وقت به این اندازه طالب نداشته‌اند. اشتفان روزوویتسکی، کارگردان اتریشی «جاعل‌ها»، پس از کسب اسکار بهترین فیلم خارجی توانست جواز حضور در هالیوود را کسب کند، به ویژه که فیلم او در هفته نخست نمایش نیز پرفروش‌ترین فیلم مستقل بوده است.

تاکنون کمتر فیلم کارگردانان غیرآمریکایی ناموفق بوده و شاید همین مساله باعث ایجاد تغییر در رابطه میان استودیوها و کارگردانان شود. به‌رغم این مسائل، به سختی می‌توان آمریکا را سرزمین رویاهای این فیلمسازان دانست. به گفت کورماکور: «هر روز تعداد زیادی فیلمنامه بد به ما ارائه می‌کنند و اگر کسی حوصله صبر کردن نداشته باشد چیزی بهتر از «فردی کروگر ۱۳» گیرش نخواهد آمد.»

کارگردانان خارجی در حال حاضر محبوبیت زیادی دارند، اما سرنوشت چند فیلم بزرگ مشخص خواهد کرد که آیا در آینده نیز اوضاع به همین منوال خواهد بود یا خیر.

منبع: هالیوود ریپورتر، ۲۹ فوریه

استیون زایتیک