یکشنبه, ۲۶ اسفند, ۱۴۰۳ / 16 March, 2025

مجله ویستا

پوکی‌ استخوان( osteoporosis‌)

پوکی‌ استخوان‌ کاهش‌ تراکم‌ و قدرت‌ طبیعی‌ استخوان‌ که‌ منجر به‌ سستی‌ استخوان‌ و مستعدشدن‌ آن‌ برای‌ شکستگی‌ می‌شود. این‌ عارضه‌ بیشتر در خانم‌های‌ یائسه‌ دیده‌ می‌شود.

علایم شایع:

مراحل‌ اولیه‌:

ـ کمردرد

ـ بدون‌ علامت‌ (اغلب‌)

مراحل‌ پیشرفته‌:

ـ درد ناگهانی‌ پشت‌ همراه‌ به‌ یک‌ صدای‌ خردشدگی‌ که‌ نشانه‌ بروز شکستگی‌ مهره‌هاست‌.

ـ تغییر شکل‌ ستون‌ فقرات‌ به‌ صورت‌ قوز کردن‌

ـ کاهش‌ قد

ـ بروز شکستگی‌ با ضربه‌ خفیف‌، به‌ ویژه‌ در ناحیه‌ استخوان‌ ران‌ و بازو

علل:

از دست‌ رفتن‌ ساختار و قدرت‌ استخوانی‌، عوامل‌ این‌ عارضه‌ عبارتند از:

ـ کمبود طولانی‌ مدت‌ کلسیم‌ و پروتئین‌ در رژیم‌ غذایی‌

ـ سطح‌ پایین‌ استروژن‌ پس‌ از یائسگی‌

ـ کاهش‌ فعالیت‌ با افزایش‌ سن‌

ـ استعمال‌ دخانیات‌ (احتمالاً)

ـ مصرف‌ داروهای‌ استرویید (کورتونی‌)

ـ بیماری‌های‌ مزمن‌ از جمله‌ اعتیاد به‌ الکل‌

ـ کمبود ویتامین‌ها (به‌ ویژه‌ ویتامین‌ ـ ث‌)

ـ پرکاری‌ تیرویید

ـ سرطان‌

ـ زمینه‌ ژنتیکی‌ مساعد

عوامل‌ افزایش‌دهنده‌ خطر:

جراحی‌ برداشت‌ تخمدان‌ها

ـ اشعه‌درمانی‌ برای‌ سرطان‌ تخمدان‌

ـ فقر تغذیه‌ای‌، به‌ خصوص‌ کمبود کلسیم‌ و پروتئین‌ رژیم‌ غذایی‌

ـ نوع‌ ساختار بدن‌. خانم‌های‌ لاغر با استخوانبندی‌ کوچک‌ نسبت‌ به‌ این‌ عارضه‌ مستعدترند.

ـ سابقه‌ خانوادگی‌ پوکی‌ استخوان‌

ـ استعمال‌ دخانیات‌

ـ مصرف‌ الکل‌

ـ مصرف‌ داروهای‌ تیرویید

پیشگیری:

شروع‌ درمان‌ جایگزینی‌ هورمونی‌ با بروز یائسگی‌ در خانم‌ها

ـ مصرف‌ مقادیر کافی‌ کلسیم‌ تا ۱۵۰۰ میلی‌گرم‌ در روز با مصرف‌ شیر و فرآورده‌های‌ لبنی‌ یا مکمل‌های‌ کلسیم‌

ورزش‌ منظم‌ نظیر پیاده‌روی‌ تُند که‌ در پیشگیری‌ از پوکی‌ استخوان‌ بهتر از شناست‌.

در مورد مصرف‌ استروژن‌، کلسیم‌ و فلورید پس‌ از بروز یائسگی‌ یا برداشت‌ تخمدان‌ها با جراحی‌ با پزشک‌ مشورت‌ شود.

اجتناب‌ از عوامل‌ افزایش‌دهنده‌ خطر ذکر شده‌ در بالا تا حدامکان‌

با رژیم‌ غذایی‌ مناسب‌، مکمل‌های‌ کلسیم‌ و فلورید، ویتامین‌ ـ د، ورزش‌ و استروژن‌ می‌توان‌ سیر پوکی‌ استخوان‌ را متوقف‌ کرده‌ و احتمالاً روند آن‌ را در جهت‌ رسیدن‌ به‌ حالت‌ طبیعی‌ معکوس‌ کرد. شکستگی‌های‌ عارض‌ شده‌، با درمان‌ قابل‌ علاج‌ است‌

عوارض‌ احتمالی‌:

افتادن‌ که‌ باعث‌ شکستگی‌، به‌ خصوص‌ شکستگی‌ استخوان‌ ران‌ یا ستون‌ فقرات‌، می‌گردد. گاهی‌ شکستگی‌ به‌ طور خودبه‌خود و بدون‌ ضربه‌ یا افتادن‌ اتفاق‌ می‌افتد.

درد شدید و ناتوان‌کننده‌

اصول‌ کلی‌:

بررسی‌های‌ پزشکی‌ شامل‌ رادیوگرافی‌ و تراکم‌ نسبی‌ استخوان‌ها می‌باشد.

- درمان‌ با هدف‌ تخفیف‌ درد و پیشگیری‌ از بروز شکستگی‌ و گاهی‌، بازسازی‌ ساختار استخوان‌ها انجام‌ می‌شود.

- دوری‌ از هر موقعیتی‌ که‌ ممکن‌ است‌ منجر به‌ آسیب‌دیدگی‌ گردد. از راه‌ رفتن‌ در خیابان‌های‌ یخ‌زده‌ یا برروی‌ سطوح‌ خیس‌ یا لغزنده‌ خودداری‌ کنید. هنگام‌ بالا یا پایین‌ رفتن‌ از پلکان‌، نرده‌های‌ پلکان‌ را بگیرید و قبل‌ از آن‌ اطمینان‌ حاصل‌ کنید که‌ نرده‌ها به‌ اندازه‌ کافی‌ محکم‌ باشند.

- در صورت‌ تجویز استروژن‌، برای‌ معاینه‌ لگنی‌ و انجام‌ پاپ‌ اسمیر به‌ طور منظم‌ به‌ پزشک‌ مراجعه‌ کنید. ماهی‌ یک‌ بار پستان‌ها را از نظر وجود توده‌ بررسی‌ کنید. هرگونه‌ خونریزی‌ یا ترشح‌ مهبلی‌ را به‌ پزشک‌ گزارش‌ دهید.

- از کمپرس‌ گرم‌ یا سرد به‌ هر شکل‌ برای‌ تخفیف‌ درد استفاده‌ کنید.

- برای‌ خوابیدن‌ از تشک‌ سفت‌ استفاده‌ کنید.

- در صورت‌ صلاحدید پزشک‌ از کمربند طبی‌ استفاده‌ کنید؛ وضعیت‌ صحیح‌ بدن‌ را حفظ‌ کند.

- از مصرف‌ داروهای‌ مؤثر بر هوشیاری‌ نظیر داروهای‌ خواب‌آور و آرامبخش‌ها، که‌ ممکن‌ است‌ باعث‌ افتادن‌ و بروز شکستگی‌ گردند، خودداری‌ کنید.

داروها:

برای‌ درد خفیف‌، مصرف‌ داروهای‌ بدون‌ نسخه‌ نظیر استامینوفن‌ ممکن‌ است‌ کافی‌ باشد.

مکمل‌های‌ کلسیم‌ و ویتامین‌ ـ د، درمان‌ جایگزین‌ هورمونی‌ یا فلورید ممکن‌ است‌ تجویز شود.

سایر داروهایی‌ که‌ روند تحلیل‌ رفتن‌ استخوان‌ را کُند کرده‌ یا رشد استخوان‌ را افزایش‌ می‌دهند نیز ممکن‌ است‌ تجویز شوند.

فعالیت‌:

ضمن‌ حفظ‌ فعالیت‌ طبیعی‌ خود از موقعیت‌هایی‌ که‌ با خطر افتادن‌ همراهند، اجتناب‌ کنید. ورزش‌، به‌ خصوص‌ ورزش‌های‌ تحمل‌کننده‌ وزن‌ نظیر پیاده‌روی‌ یا دویدن‌ برای‌ حفظ‌ قدرت‌ استخوانی‌ توصیه‌ می‌شود.

رژیم‌ غذایی‌:

از یک‌ رژیم‌ عادی‌ متعادل‌ حاوی‌ مقادیر بالای‌ پروتئین‌، کلسیم‌ و ویتامین‌ ـ د استفاده‌ کنید؛ در صورت‌ داشتن‌ اضافه‌ وزن‌ از یک‌ رژیم‌ لاغری‌ استفاده‌ کنید.