وجوه اعجاز قرآن

خداوند پاک هنگامی که حکمت خود را بر روی زمین گسترانید سعادت دنوی واخروی انسان را فالب کتابی نازل کرد که آن را قرآن کریم نامید و در هر عصر و زمان مطابق استعداد مردم آیاتی را نازل می ساخت و برای بیان خردمندانه این احکام راهنمایانی برای انسان می فرستاد

خداوند پاک هنگامی که حکمت خود را بر روی زمین گسترانید سعادت دنوی واخروی انسان را فالب کتابی نازل کرد که آن را قرآن کریم نامید و در هر عصر و زمان مطابق استعداد مردم آیاتی را نازل می ساخت و برای بیان خردمندانه این احکام راهنمایانی برای انسان می فرستاد .

پس این هدایتنامة بزرگ الهی جامع تمام نیازهای بشری بوده ومربوط به همة ادواروعصرهاست وتمامی انسانها را شامل خواهد شد .احکام وعبادات ، قوانین ،فضایل وآداب وقوانین سیاسی ،مدنی ، اجتماعی واقتصادی همگی درقرآن جمع شده اند .

خداوند با نزول قرآن حجتش را برافراد تمام کرده وهیچ کتابی مثل قرآن جوابگوی کلی نیازهای انسان نخواهد بود.احکام وعبادات ، فضایل ، آداب وقوانین سیاسی درآن بیان شده وهمین موارد است که نشان می دهد این یک ساختة انسانی نبوده بلکه خارق العادة ومعجزه ای است الهی پس حتما منشأیی غیرانسانی دارد .

● دلایل اعجاز قرآن کریم؟

۱) قرآن زمان ومکان را درهم شکسته است .

این معجزة‌ جاویدان امروزه همان است که ۱۴۰۰ سال پیش توسط رسول اکرم صلی الله علیه وسلم آورده شد .مسائل وحوادث قرآن با این که مربوط به هزاران سال پیش است دراصلشان هیچگونه تردیدی ایجاد شده است این معجزة قرآن است که درمحدودة زمان ومکان قرارنگرفته واز ۱۴۰۰ سال پیش بدون هیچ گونه تحریفی باقی مانده است.

۲) قرآن یک معجزة روحانی :

قرآن معجزه ای است که با عقلها واندیشه ها وارواح انسانها سروکاردارد . بنابراین این معجزة روحانی از معجزات دیگر که اغلب جسمی هستند برترخواهد بود .

اینجاست که گفته می شود قرآن معجزه ایست که بشردربرابرآن زانوی ناتوانی برزمین زده است وبنابراین آنجا که خداوند تحدی می کند هیچکس نتوانسته پاسخ گوی اوباشد .خداوند درمیان اعراب که زبان آنها از گسترده ترین زبانهای دنیا بوده ودرفصاحت وبلاغت کسی به پای آنها نمی رسیده تحدی می کند واینست اعجاز لفظی قرآن که با اعجاز معنوی آن همراه است .

● اعجاز قرآن از نظر تشریع و قانونگذاری:

قبل از طلوع اسلام مردم در جهل و انحطاط علمی بسر می‌بردند، در آن دوران تاریک، اختلافات نژادی، قانون زور و هرج و مرج اجتماعی به ملل جهان خاصه عرب حکومت می‌کرد. عرب ها قبل از اسلام از«عقاید خرافی بهره فراوان داشت و دارای یک قانون و نظام اجتماعی واحد نبود بت‌پرستی، زنده به گور کردن دختران و ...»ولی وقتی که نور اسلام توسط حضرت محمد صلی الله علیه وسلم در مکه درخشید، توحید جایگزین بت‌پرستی شد و جهل و رذایل جای خود را به علم و فضایل دادند و این پیشرفت‌ها، امتیازات و افتخاراتی که نصیب مسلمانان شد، در اثر تعالیم عالی قرآن مجید بود که بر تمام کتاب‌های آسمانی برتری دارد و قوانینش بر پایه عقل استوار و در قانونگذاری روش اعتدال و میانه‌روی را در پیش گرفته است، بطور مثال در مورد انفاق چنین تذکر می‌دهد.

{وَلاَ تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلَی عُنُقِکَ وَلاَ تَبْسُطْهَا کُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُوماً مَّحْسُوراً}[الإسراء:۲۹]؛هرگز دستت را بر گردنت زنجیر مکن «و ترک بخشش نما»و بیش از حد آنرا مگشا تا مورد سرزنش قرار گیری و از کار فرومانی. قرآن مجید مردم را به عبادت خداوند، تفکر در آیات الهی، تجویز معاملات و تحریم ربا، امر به ازدواج برای تأمین نیاز فطری، خوش رفتاری با همسر و امر به معروف و نهی از منکر... دعوت می‌کند بنابراین، قانون قرآن و تعالیم اسلام طوری است که تمام مصالح فردی و اجتماعی را در نظر گرفته و قوانین را به نحوی تنظیم کرده که تمام نیازمندی‌های مختلف جوامع بشری را شامل و تمام جهات معنوی و اخروی را دربر می‌گیرد، یعنی هم به امور زندگی و هم به اصلاح جهان آخرت نظارت دارد.

● اعجاز قرآن از دریچه معارف دینی :

معجزه یک پیامبرعلاوه براینکه باید شکننده قوانین بشری وخارج از حوزة توانمندیهای آن بوده باشد درعین حال باید از سنخ اموری باشد که درعصرآن پیامبرمردم ویا نخبگانی از آنان درآن به نبوغ وکمال بشری رسیده باشند .از اینروست که معجزة پیامبرخاتم صلی الله علیه وسلم کتاب است .این کتاب بزرگ الهی که ابعاد وجوانب اعجازی آن هزاران اندرهزارمی باشد درلفظ ودرمعنی درامروزودرفردا درادب وبلاغت واسلوب وروش تألیف دراثبات نزول قرآن ، درعلوم ومعارف قرآن، دربرنامه شریعت قرآن و…درتأثیرگذاری فوق العاده آن برفطرت وران بشری و…بلاخره اعجاز قرآن درعرصه علوم کنونی وتجربی. مأموریت اصلی وموضوع اساسی قرآن همانا ‹‹‌ انسان ›› است .وظیفة قرآن این است که چهارچوب های بنیادین یک جهان بینی کلی وهستی ورابطة آن با آفریدگارآنرا پی ریزی نموده وجایگاه انسان دراین میان رامعرفی نماید وآنگاه براساس این بینش ها ونگرش ها یعنی براساس این جهان بینی کلی نظامی را برای زندگی بوجود آورد که به انسان میدان می دهد .

ایدئولوژی مذهبی اسلام درقرآن بیان شده وزیربنای مسائل دینی درآن ذکر شده است .قرآن از مهمترین مسائل زندگی انسانی که مسئله معاد می باشد ومسائل عقیدتی که مربوط به اثبات وجود خداست وابتدایی ترین مسائل است را بیان می دارد .آنجایی که می گوید :{ فَإِذَا رَکِبُوا فِی الْفُلْکِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَی الْبَرِّ إِذَا هُمْ یُشْرِکُونَ}[ العنکبوت:۶۵]؛ پس چون درکشتی سوارشوید بخوانند خدا را به غش پس چون نجات داد ایشان را آن گاهه ایشان مشرک می شوید .

توحید فکری واستدلالی همگی درقرآن بیان شده . این آیات کشش وجاذبه ای خاص دارد وخدا را باعظمت بی پایان دراعماق روح انسان جاری می دهد .

{ هُوَ اللَّهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَالِمُ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ هُوَ اللَّهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْمَاء الْحُسْنَی یُسَبِّحُ لَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ }[الحشر: ۲۲-۲۴]؛ اوست خدایی که جزاوخدایی نیست دانای نهان وهویدا. اوبخشنده ومهربان است .اوخدایی است که جزاوخدایی نیست .پادشاه پاک ، سلام ،امان دهندة‌نگهبان توانای فرمان فرمای بزرگ وخدا از آنچه شرک می ورزند منزه است .اوست خداوند آفریدگار وپدیدآورنده پیکر ساز وصاحب نامهای نکو آنچه درآسمانها وزمین است.

ویا درجایی دیگر می گوید :{ وَلَوْ أَنَّمَا فِی الْأَرْضِ مِن شَجَرَةٍ أَقْلَامٌ وَالْبَحْرُ یَمُدُّهُ مِن بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ مَّا نَفِدَتْ کَلِمَاتُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ}[لقمان:۲۷]؛ اگرتمام درختان روی زمین قلم شوند ودریا باهفت دریای دیگر مرکب ، با اینحال کلمات خدا تمام نمی شوند وقادر به نوشتن نخواهند بود.

و اینجاست که تصویری از بی نهایتی ذات پروردگار معرفی می کند ویا علم بی نهایت او را با جملة {یعْلَمُ خَائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَمَا تُخْفِی الصُّدُورُ}[غافر:۱۹]؛ ازچشمهایی که به خیانت دیدگان آگاه واز اسرار درون سینه ها باخبراست ، بیان می دارد .وبه همین ترتیب بعد از اثبات وجود حق به مسئلة معاد ومرگ می پردازد: { وَتَرَی الْأَرْضَ هَامِدَةً فَإِذَا أَنزَلْنَا عَلَیْهَا الْمَاء اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ وَأَنبَتَتْ مِن کُلِّ زَوْجٍ بَهِیجٍ ذَلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّهُ یُحْیِی الْمَوْتَی وَأَنَّهُ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ}[۵-۶]؛ وزمین مرده را می بینی که پس ازنزول باران تحرک وجنبش می یابد ونمومی کند وازهرجفت گیاهان باطراوت ونشاط انگیز می رویاند.اینها بخاطراین است که بدانید خداوند برحق است ومردگان را زنده می کند وبرهمه چیز قادراست .

● اعجاز قرآن از نظرعلوم روز:

قرآن دایره المعارف نیست ، بلکه یک کتاب تربیت وهدایت می باشد ، هدایت درهمة ابعاد آن {وَنَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ تِبْیَاناً لِّکُلِّ شَیْءٍ} [النحل:۸۹]؛ وقرآن را برتونازل کردیم درحالی که بیان کنندة همة چیزهاست .

ـ قرآن یک کتاب علوم طبیعی نیست وبیان اسرار عالم فقط هدف تربیتی واخلاقی دارد واین درست نیست که ما فرضیه های علمی را اساس آیات قرآنی قراردهیم چرا که فرضیه های علمی همیشه راه فنا را درپی می گیرند درحالی که آیات قرآن فنا ناپذیرند .

ـ مثلا درمورد گیاهان ووجود جنس نروماده درآنها یک عالم فرانسوی درسال ۱۷۳۱ آن را تصریح کرد درحالی که قرآن این حقیقت را صراحتا درچندین مورد می فرماید:{ وَأَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجْنَا بِهِ أَزْوَاجاً مِّن نَّبَاتٍ شَتَّی} [طه : ۵۳]؛ واز آسمان آبی فروفرستادیم وبوسیلة آن جفت هایی از گیاهان گوناگون رویاندیم.

{ وَالْأَرْضَ مَدَدْنَاهَا وَأَلْقَیْنَا فِیهَا رَوَاسِیَ وَأَنبَتْنَا فِیهَا مِن کُلِّ زَوْجٍ بَهِیجٍ}[قـ :۷]؛ وزمین را توسعه دادیم وکوههایی درآن انداختیم وازهرگیاه زیبا زوجی درآن رویاندیم.

پس بدین ترتیب حتی درمورد عالم گیاهان ونباتات نیز قرآن چیزی را کم نگذاشته است وتمامی قوانین طبیعی دراین زمینه را بیان نموده است .

● اعجاز در هماهنگی قرآن:

با توجه به اینکه آیات قرآن در مدت ۲۳ سال تدریجاً و طبق حوادث گوناگون نازل شده ولی هیچ تناقضی در بین آنها وجود ندارد، این خود دلیل محکمی مبنی بر نزول آن از طرف خداوند می‌باشد که قرآن نیز به این امر اشاره داشته است.{أفَلاَ یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ کَانَ مِنْ عِندِ غَیْرِ اللّهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اخْتِلاَفاً کَثِیراً}[النساء:۸۲]؛آیا در قرآن تدبر «بررسی»نمی‌کنند و اگر از نزد غیر خدا می‌بود همانا در آن اختلافی بسیار می‌یافتند.

تهیه: فضل الله امین

منبع:

ـ دکتور عبد العظیم المطعنی – دراسات جدیدة فی إعجاز القران – الطبعة الأولی– مکتبه وهبة – القاهرة – ۱۹۹۶م.

ـ الموسوعة الذهبیة فی إعجاز القرآن الکریم والسنة النبویة

ـ جلوه های جدید از اعجاز علمی قرآن : عبدالرؤف مخلص ، انتشارات شیخ الاسلام،تربت جام.