آیا بی بی سی بهترین رسانه ی فارسی زبان است

چه خوش مان بیاید چه نه, بخش فارسی بی بی سی به عنوان تأثیرگذارترین رادیو بر افكار بسیاری از ایرانیان در طول سه دهه اخیر با آن قدمت و تداومش و وب سایت آن در سال های اخیر به عنوان یكی از مراجع اصلی خبری بسیاری از ایرانیان مطرح بوده و در مقایسه با رسانه های دیگر كه هر كدام به نوعی به دولت یا جریانی سیاسی وابسته هستند توانسته بی طرفی خود را با ادبیات ویژه ی خود به عنوان یك بنگاه سخن پراكنی مستقل از دولت حفظ كند

مطمئناً آقای مارشال مك لوهان از چنین سؤالی شگفت زده می‌شد. چطور می‌شود میان این همه رسانه‌های فارسی زبان رسانه‌ای را بهترین دانست كه حتی متعلق به ایران نیست؟ چرا؟ این سؤالی است كه از مقایسه‌ی بخش فارسی بی‌بی‌سی (هم رادیو و هم وب‌سایت آن) با سایر رسانه‌های ایران از جمله شبكه‌های صدا و سیما، شبكه‌های ماهواره‌ای خارج از ایران، رادیوهای مختلف و در سطح اینترنت وب‌سایت‌های مختلف می‌توان تا حدودی به حقیقت این جمله اعتراف كرد.

چه خوش‌مان بیاید چه نه، بخش فارسی بی‌بی‌سی به عنوان تأثیرگذارترین رادیو بر افكار بسیاری از ایرانیان در طول سه دهه اخیر با آن قدمت و تداومش و وب‌سایت آن در سال‌های اخیر به عنوان یكی از مراجع اصلی خبری بسیاری از ایرانیان مطرح بوده و در مقایسه با رسانه‌های دیگر كه هر كدام به نوعی به دولت یا جریانی سیاسی وابسته هستند توانسته بی‌طرفی خود را با ادبیات ویژه‌ی خود به عنوان یك بنگاه سخن پراكنی مستقل از دولت حفظ كند.

هر چند این «بی‌طرفی» مورد گمان بسیاری است و برخی عقیده دارند كه بی‌بی‌سی كاملاً در خدمت اهداف دولت بریتانیاست و حتی مواردی از دخالت بی‌بی‌سی در فرستادن پیام و كدهای رمز برای عاملین كودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و یا نقش ویژه آن در اوایل انقلاب را یادآور می‌شوند كه به شدت موجب نگرانی و خشم شاه شده بود. به هر حال هر رسانه‌ای كه در خاك یك كشور فعالیت می‌نماید باید به قوانین و مسائل امنیتی آن كشور پایبند بوده و این طبیعی است كه حتی اگر رسانه‌ی مستقلی باشد باید بخشی از فعالیت خود را در خدمت سیستم سیاسی آن كشور برای بقای خود در نظر بگیرد و این را نمی‌توان منكر شد كه بی‌بی‌سی مانند بسیاری از رسانه‌های دنیا به طور مطلق مستقل نبوده است.

بیشترین تاثیر و استقبال از بی بی سی را علاوه بر اوایل انقلاب در دوران جنگ شاهد بودیم كه مرجع اخبار مخاطبان بسیاری بود و رادیو اسرائیل و حتی رادیو كویت نیز با تقلید از همین خط‌مشی توانستند مخاطبان بسیاری را جذب كنند. شاید این دلیل نقص در ادبیات رسانه‌ای ایران و عدم نگرش درست آنان به اطلاع‌رسانی غیرجانبدارنه است كه مخاطب را به سمت رسانه‌های دیگر سوق می‌دهند.

این غیرجانبدارانه بودن (حداقل در لفظ و كلام هم كه شده) و ادب و متانت بی‌بی‌سی در انعكاس اخبار به «موذی‌گری انگلیسی» تعبیر می‌شود. شاید ذائقه‌ی مطلق‌نگر برخی ایرانیان در سیاه یا سفید دیدن مسائل موجب چنین شبهه‌ای گردد تا جایی كه در تنش‌های ماه‌های اخیر میان ایران و اروپا، وب‌سایت آن برای اولین بار فیلتر شده و غیرقابل دسترسی گردید.

بخش فارسی رادیو بی‌بی سی ۶۶ سال است به طور مداوم برای ایران برنامه پخش می‌كند و سایت آن ۵ سال است كه از پربیننده‌ترین سایت‌های خبری فارسی و مرجع بسیاری از رسانه‌های دیگر از جمله رسانه‌های داخلی خود ایران است. ۱۵۰ میلیون شنونده بخش بین‌المللی رادیو بی‌بی‌سی كه میلیون‌ها نفر از آنان فارسی زبان هستند و ۲۵۰ خبرنگار ثابت كه حوادث دنیا را تحت پوشش قرار می‌دهند و همه جا در اسرع وقت حاضرند و این را مقایسه كنید با انبوه شبكه‌های سراسری و استانی صدا و سیما در ایران و حدود بیش از ۱۰۰ هزار نفر پرسنل آن (فقط در داخل ایران) تا تفاوت عمل و تأثیر را ببینید. امپراتوری بی‌بی‌سی كه چندان پرجمعیت نیست دنیا را با نظم و انضباط خاص خود پوشش داده و امپراتوری صدا و سیما با آن بودجه‌های عظیم كه قدرت اول ایران محسوب می‌شود، در داخل خاك خود مخاطب ندارد.

بی بی سی در مقایسه با رسانه‌های محلی و كشوری (Local Media) یك رسانه مدرن و جهان‌گستر شناخته می‌شود و تمایز آن با رادیوهای داخلی ایران در همین نكته است. گزارش‌های همه‌جانبه و وسیع از سراسر دنیا كه بر اساس خط‌مشی ادب و اخلاق ویژه‌ی بی‌بی‌سی تبیین می‌شوند به هر حال اگر عده‌ای خوش‌شان نیاید یا موجب گمان توطئه باشد، بیش از اخبار جانبدارانه یا هتاكانه برای بسیاری جذاب و قابل باور هستند. فرض كنید در طول سال‌های اخیر در بی‌بی‌سی از «آیت‌الله خمینی» با همین نام و لفظ و بدون جانبداری مثبت و منفی در واژه و كاملاً یكدست یاد شده است. اما رسانه‌های ایران را فرض در مورد «ملك حسین» شاه اردن در سال‌های مختلف و بر حسب وقایع ببینید: ملك حسین، شاه اردن، ملك حسین شاه خائن اردنی، حسین اردنی و... بسیاری واژه‌ها از این دست كه بی ثباتی و ناكارایی و عصبیت سیاسی را بیش از اخبار بی‌طرفانه نشان داده‌اند و باید صاحبان رسانه و صاحبان افكار در این مورد شیوه‌ها و سیاستی را تبیین كنند كه حداقل در جذب مخاطب این همه با شكست مواجه نشوند. سیاست و ایدئولوژی هر چقدر هم برحق باشد با ادبیات هتاكانه محكوم به شكست و زوال است.

ناصر خالدیان