معرق ـ کاشی ـ چوب

معرق در اصل به تکه‌های ریزیاز کاشی اطلاق می‌شود که در کنار هم چیده می‌شوند و در نتیجه اشکال مختلفی به‌وجود می‌آید. معرق‌کاری در دورهٔ سلجوقیان (قرن ششم هجری) راه کمال را پیمود …

معرق در اصل به تکه‌های ریزیاز کاشی اطلاق می‌شود که در کنار هم چیده می‌شوند و در نتیجه اشکال مختلفی به‌وجود می‌آید. معرق‌کاری در دورهٔ سلجوقیان (قرن ششم هجری) راه کمال را پیمود و متداول شد. در قرن هشتم هجری پیشرفت‌های بیشتری نصیب این هنر شد و در دوره صفویه (قرن ۱۰ و ۹) به منتهای ترقی خود رسید و مراکز مهم معرق‌سازی شهرهای اصفهان، یزد، کاشان، هرات و سمرقند و تبریز بود.

معرق روی چوب در ایران با عمری چند ساله پدیده‌ای تازه و نو محسوب می‌شود در این شیوه که از منبت‌کاری جدا شده است، طرح مورد نظر را روی چوب به‌وسیله مغارخالی می‌کردند و به‌جای آن تکه‌هائی به همان اندازه از چوب‌های مختلف و یا عاج جاگذاری می‌کردند.

پس از پدید آمدن اره موییهای بسیار نازک، معرق روی چوب به‌صورت یک هنر ظریف و اعجاب‌انگیز وارد مرحلهٔ تازه‌ای شد و معرق‌کاران ایرانی با استفاده از وسایل و ابزار جدید به خلق آثار بسیار، زیبا و بدیع نایل آمدند.

معرق روی چوب در واقع نوعی تابلوی نقاشی است که در آن به‌جای رنگ از چوب‌های مختلف رنگین مثل: آبنوس، فوفل، گردو، عناب، یاس، آزاد، توت، زرشک، شمشاد، نارنج، افرا، سنجد، توسکا، جنگلی، کیکم، گلابی و انواع استخوان، عاج، صدف و حتی فلز استفاده می‌شود و به‌جای قلم مو، اره موئی بکار می‌رود.

انواع معرق

۱) معرق زمینه رنگ: در این نوع معرق، زمینه کار با رنگ پلی‌استر مشکی پر می‌شود.

۲) معرق زمینه چوب: در این نوع معرق، قطعات معرق در محل‌های خالی ایجاد شده روی چوب جای می‌شود.

۳) معرق مشبک: اگر زمینه کار بدست آمده از مشبک را با قطعات معرق پر کنیم، معرق مشبک بدست می‌آید.

۴) منبت معرق: منبت کاری روی قطعات معرق منبت‌کاری می‌کند و آنگاه این قطعات را کنار هم می‌چسباند.

ملاک‌های ارزشیابی یک کار نفیس معرق

یک کار نفیس معرق، کاری است که بین قطعات آن فاصله ایجاد نشود و رنگ‌آمیزی آن جالب باشد. البته اصالت طرح و نقشه نیز ملاک و معیار یک کار برجسته محسوب می‌شود [۶۴].

۶۴ ـ مجله گاهنامه فرهنگ و ادب