جامعه و نظام اسلامی

تردیدی نیست که آیین اسلام برنامهٴ خاصی برای زندگی اجتماعی بشر در نظر گرفته وسعادت جامعه را با قوانین عملی و معیارهای اخلاقی و معنوی تأمین میکند و تا قبل از نیم قرن مقررات اجتماعی اسلام, کم و بیش بر کشورهای اسلامی حکومت میکرد و گاهی نمونه هایی از تمدن اسلامی به گوش میخورد که بینهایت چشمگیر و حیرت انگیز بود

تردیدی نیست که آیین اسلام برنامهٴ خاصی برای زندگی اجتماعی بشر در نظر گرفته وسعادت جامعه را با قوانین عملی و معیارهای اخلاقی و معنوی تأمین میکند و تا قبل از نیم قرن مقررات اجتماعی اسلام، کم و بیش بر کشورهای اسلامی حکومت میکرد و گاهی نمونه‏هایی از تمدن اسلامی به گوش میخورد که بینهایت چشمگیر و حیرت انگیز بود. اسلام جوابگوی نیازمندیهای مردم دنیا و برطرف کننده مشکلات جهان بشریت است و اگر حکومت اسلامی به طور صحیح و درست و منطبق با قوانین و احکام دین بر جهان حاکم شود، دنیا همانند بهشت، خوش کامی همگان را به همراه خواهد داشت، از این رو زمینه این پرسش فراهم میشود که این آیین چیست و چگونه جوابگوی سعادت وخوشبختی جوامع مختلف مردم دنیاست؟ در دورانی که بشر بر اتم و انرژی دست یافته و قدرت علمی او از محدوده زمین خارج شده است و در زمانی که موشکها و سفینه‏های او به فضا نفوذ کرده و از طرفی طرح جنگ ستارگان بر افکار او حاکم است. آیا اسلام توان اداره جامعه و قابلیت بازگشت به عرصه حکومت را دارد؟ آیا اگر به قدرت برسد موقعیت سازنده و مثبتی برای حل مشکلات جهانیان دارد؟ این پرسش‏ها نیازمند به پاسخ بوده که در صفحات آینده روشن خواهد شد چگونه اسلام توانایی اداره بشر در تمام ابعاد و شئون مختلف زندگی را داراست و چگونه احکام الهی و دستورات آن با کیفیت‏ها و واقعیت‏های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی جهان بشریّت منطبق میباشد.

● سیاست

اسلام قوی‏ترین و سازنده‏ترین سیاست و روش اداره مملکت را بر اساس آزادی، حفظ مصالح عمومی، عدالت اجتماعی و آرامش همگانی جامعه قرار داده و با در نظر گرفتن هدفهای اساسی زندگی در محور نوع دوستی و برادری، همهٴ ملتها را یکسان دانسته و فرموده است: (بر نیکی و پرهیزکاری یکدیگر را کمک کنید نه بر گناه و دشمنی)(۱). امتیازات خیالی اجتماع را کنار زده، تمام پیروان خود را برادر یکدیگر قرار داده است(۲). دقیقا سیاستی که پیشوایان معصوم اسلام با بهترین روش عملی در دوران حکومت ظاهری خویش پایه گذاری نمودند دارای هدفی عالی و روشن بوده، اجتماع را از آتش اختلاف، بیچارگی، فقر، نداری، نادانی، نگرانی واضطراب دور کرده و امنیت عمومی، رفاه و آسایش اجتماعی در سایه تقوی را برای آنها به ارمغان آورده است. اسلام به منظور حفظ حقوق و منافع اجتماع، هر فرد از افراد امّت را مسئول دانسته و فرموده است: (همهٴ شما نسبت به رعیت خود مسئولیت دارید) و (کسی که در جامعهٴ اسلامی صبح کند و نسبت به کارهای مسلمانان اهمیّت ندهد و خود را مسئول نداند مسلمان نیست) بدین و سیله روحیهٴ بیتفاوتی و حربهٴ (به من چه) و (مرا چکار) را با قاطعیت رد کرده است. اسلام برای جلوگیری از ظلم، استبداد وخودکامگی شیوه حکومت وراثتی، سلطنتی و تک حزبی را کنار گذارده و مقدرات اداره کشور اسلامی را(۳) به صورت شورا و اکثریت آراء، در کف با کفایت دولت اسلامی قرار داده است و حق زمامداری را در زمان غیبت، به شورای فقهای مراجع میدهد که افرادی مؤمن، با شخصیتی ممتاز و فقهایی جامع الشرایط میباشند و از ویژگی عدالت و مدیریت برخوردارند و از طرفی هر یک از افراد امت اسلامی، در حق انتخاب آنها آزاد بوده و تا زمانی که هریک فاقد یکی از این شرائط نشده است در مقام رهبری باقی میماند وگرنه شخص دیگری را که دارای خصوصیات ویژه باشد برای زمامداری برمیگزینند. و همچنین امت اسلامی از آزادی کامل در انتخابات برای تشکیل مجلس برخوردار بوده تا مجلس در چهار چوب اسلام و قوانین کلی آن که درعصر غیبت توسط فقهای عادل و علمایی که آشنایی کامل به مسائل دینی، امور اجتماعی و دنیایی اسلام دارند و از طریق قرآن، روش معصومین(ع) (سنت)، عقل و اجماع فقها به دست میآید، آن را بر موارد جزئی و نمونه‏های خارجی تطبیق و پیاده نمایند و در صورتی که مقرراتی از آن اصول منشعب شود آنها را معین و سپس برای اجرا به قوه مجریه ومسئولین دولت اسلامی ابلاغ نموده، تا آنان با کمال صداقت و دلسوزی برای حفظ عدالت، امنیت و رفاه عمومی اقدام نمایند. حکومت اسلامی موظف است در سایه این قوانین الهی از تمام وسایلی که مایه ترقی فرهنگ و سطح فکر جامعه و سبب گسترش رفاه و ارتقای سطح زندگی مردم است استفاده کرده، ریشهٴ فقر و محرومیت مردم را از بین ببرد و اقتصاد اسلامی را متبلور و تمام ابعادش را پیاده کند.

● اقتصاد

سیستم اقتصادی اسلام عبارت از: تنظیم قوانین اسلامی بر اساس آزادیهای فراوان، عدالت اجتماعی و فردی، حل مشکل اختلاف طبقاتی، روابط اقتصادی سالم جامعه توأم با اصول اعتقادی و بر اساس معیارهای اخلاقی اسلامی میباشد، از این رو اسلام بهترین شکل اقتصاد را به دنیا عرضه نموده و ثروت اندوزی به هر نحوه و از هر طریق که در سرمایه‏داری کاپیتالیسم است و نیز سلب آزادی فرد و بیبهره نمودن افراد جامعه از شئون اقتصادی را که در سوسیالیزم و کمونیزم است کنار زده، شخصیت فرد و جامعه را محترم شمرده، مالکیت خصوصی و ثروتی را که نتیجه عمل انسان از طریق کارهای مشروع و غیر حرام باشد به شرط پرداخت حقوق شرعی، معتبر دانسته است و چون برنامه اقتصادی جامعه اسلامی توأم با عقیده و اخلاق است، هرکس باید شخصاً برنامه مالیاتی خود را تنظیم و حقوق واجبش را به حاکم شرع یا نمایندهٴ او تسلیم نماید که ما به طور فشرده وجوهات اسلامی را بیان مینماییم:

۱ ) خمس یا ۲۰٪ از اضافی در آمد هر انسان که بعد از در نظر گرفتن مخارج سالیانه و هزینه زندگی مناسب و درخور شأن او، به حاکم شرع که همان مرجع تقلید است پرداخت میشود و همچنین ۲۰٪ از معدن، اموالی که به وسیله غواصی به دست میآید، گنج، ثروت حلالی که با حرام مخلوط شده، غنایم جنگی و زمینهای خاصی که در کتب مفصل فقه ذکر شده است.

۲ ) زکات، که تنها در اشیاء خاصی قرار داده شده و عبارت است از: گندم، جو، خرما، کشمش، طلا، نقره، شتر، گاو، گوسفند. و مقداری زکات گندم، جو، خرما و کشمش در صورتی که به وزن تقریبی ۸۴۷ کیلو گرم برسد و پس از کسر مخارج در صورتی که از آب رود و باران تغذیه شده ۱۰٪ و اگر به وسیله دلو و ... آبیاری شده ۵٪ و اگر از هر دو استفاده شده ۵/۷٪ میباشد. و در صورتی که وزن طلای سکّه‏دار به پانزده مثقال و وزن نقرهٴ مسکوک به ۱۰۵ مثقال برسد طبق شرایطی باید از هرکدام ۵/۲٪ پرداخت نمایند. شتر،گاو وگوسفند نیز با رسیدن به حد نصاب و با شرایط خاصی مشمول زکات میگردد.

۳ ) خراج یا مالیات زمینهای خراجیه که مسلمانان در جنگ از کفار گرفته اند، دولت اسلامی از عین محصول زمین یا قیمت آن از کشاورزان، طبق قراردادی که بر حسب تشخیص حاکم شرع و رضایت کشاورزان بسته شده است، دریافت میکند.

۴ ) جزیه یا مالیات سرانه اقلیتهای مذهبی که در سایه حکومت اسلامی از امنیت و مزایا برخوردار و تحت شرایط خاصی در مملکت اسلامی زندگی میکنند و در مقابل، خمس و زکاتی از آنها دریافت نمیشود. و دولت اسلامی به هیچ وجه حق دریافت مالیاتی غیر از این چهار قسم را ندارد، مگر اینکه شورای فقهای مراجع ضرورت آن را تشخیص دهند که در این صورت، به عنوان قانون دایمی نخواهد بود. و با توجه به حمایت اسلام از محرومان مرکزی به نام (بیت المال) در دولت اسلامی مقرّر گردیده است، زیرا در هر جامعه‏ای افرادی از کار افتاده، بیمار، معلول، بیسرپرست، یتیم و غیره وجود دارد که باید در تحت حمایت قرار گیرند و بیت المال موظف است آنها را اداره نماید، بیت المال علاوه بر آن وظیفه دارد نیاز جامعه اسلامی را در همه امور عمرانی با ایجاد امکانات و شرایط پیشروی جامعه همگام با پیشرفتهای زمان برآورده نماید، همچنین وظیفه ایجاد فضای مناسب جهت توسعه امور کشاورزی و کارخانجات صنعتی به نحوی که جامعه اسلامی خودکفا بوده و دست نیاز به سوی بیگانگان دراز ننماید بر عهده اوست، همچنین گسترش فرهنگ عموم مردم، نشر فرهنگ غنی اسلام، جدیت در مسأله بهداشت عمومی، فراهم آوردن امکانات و وسایل بهداشت، تأمین اصول بهداشت برای مردم، رفع کمبودهای اقتصادی با بسط دادن بازارهای بازرگانی و اداره فردفرد آحاد نیازمند جامعه در مسألهٴ ازدواج، سرمایه برای کسب، تهیهٴ محل کسب، مسکن، دارو، درمان، تهیهٴ مقدمات سفر، رسانیدن افراد درمانده و غریب به وطن و محل زندگیشان، کمک برای تحصیل و صدها مورد دیگر بر عهدهٴ بیت المال بوده و شخص نیازمند مستقیما به بیت المال مراجعه و با سهولت، نیازهای خود را برطرف مینماید. مخارج بیت المال و سایر بودجهٴ دولت اسلامی از طریق منابع در آمد فوق به ضمیمهٴ تجارتهای آزاد و املاک عمومی از قبیل نفت و سایر مباحات تأمین میگردد البته به شرطی که به حق مردم ضرر نرسد. از طرفی در دولت اسلامی کارمندان کمی استخدام میشوند و بسیاری از ادارات رایج امروزی در مملکتها که تنها تشریفاتی و ساختهٴ تصورات و اوهام بوده و به هیچ وجه مورد لزوم جامعه نیست، بلکه مانع برخورداری امّت از آزادیهای شرعی و عقلی میباشد، در دولت اسلامی حذف گردیده و بیشتر کارهای دولت را مردم آزادانه با سرمایه گذاری خصوصی در خدمات عمومی و غیره انجام میدهند. و در نتیجه مخارج و هزینه‏های دولت اسلامی تقلیل یافته، ذخیره‏های ارزی و اموال عمومی دولت افزون گردیده، از طریق بانکها که منطبق با احکام اسلامی اداره میشوند، چرخهای اقتصاد جامعه به حرکت در میآید، در بانک اسلامی هیچ گونه ربا وجود ندارد، به کلیه وامهایی که بانک به افراد میدهد یا وام میستاند، سودی تعلق نخواهد گرفت، تنها از طریق درآمدهای شرعی از قبیل مضاربه بانک با بازرگانان، کشاورزان، صنعتگران و بالعکس، دریافت و پرداخت حواله‏جات، رهن، تجارت با سرمایهٴ موجود، صرافی و خرید اسناد و چکهای مدت‏دار به شرط وصول، مخارج بانک تأمین و حقوق کارمندان پرداخت میشود و در صورت بروز هرگونه کمبود، بیت المال موظّف به تأمین کسری آن میباشد.

● ارتش

ارتش و مقرّرات نظامی در اسلام به عالی‏ترین نحو، بیان شده است، در اسلام خدمت سربازی اختیاری بوده و هیچ گونه جبری در کار نیست، مگر در صورت بروز اوضاع و شرایط استثنایی که مورد تأیید شورای فقهای مراجع قرار گیرد. بنا بر این دولت اسلامی موظّف است میدانهای گسترده با انواع سلاحها در مراکزی خاص تأسیس کند و مردم را بدون تبعیض طبقاتی برای آموزش و فراگیری فنون مختلف رزمی و دفاعی دعوت نماید و با روشی آسان، تمام افراد ملت را آموزش داده و از رموز دفاع آگاهشان سازد، بدین وسیله از سویی بودجه سنگین و سرسام آور نظامی را از دوش دولت برداشته و از طرف دیگر، تمام آحاد ملت را در این مسأله حیاتی شرکت داده، در عین اینکه آنان را از آغوش گرم خانواده دور نکرده، از کسب و کار، یا ادامه تحصیل و سایر جهات اجتماعی باز نداشته است. اسلام تهیه و ساخت وسایل جنگی و ادوات دفاعی جهت محافظت از حریم اسلام و مسلمین را لازم بلکه ضروری میداند و میفرماید: (آنچه در توان دارید برای دفاع از خود در برابر دشمن آماده نمایید)(۴). البته اسلام مکتب صلح و آرامش است نه عامل جنگ و آتش افروزی: (‏ای کسانی که ایمان آورده اید در صلح و امنیت داخل شوید)(۵). اسلام هیچ گونه تعدی و تجاوز را روا نمیدارد و با تمام قوّت از صلح وامنیت در داخل و خارج کشور اسلامی پشتیبانی میکند و هر دولتی که آمادهٴ عقد قرارداد مسالمت آمیز با دولت اسلامی باشد با چهره گشاده از آن استقبال کرده و به مصداق: (هرگاه آنها آمادگی برقراری صلح داشته باشند تو نیز صلح را بپذیر)(۶). صلح و آرامش را به دنیا هدیه میکند.

● مفاسد اجتماعی

اسلام در مورد جبههٴ داخلی با از بین بردن آلودگیها و برخورد هشیارانه با جرایم، به مبارزهٴ با علل و انگیزه‏های اصلی جنایات و پلیدیها که از محدودهٴ فقر و گرسنگی، نادانی و بی فرهنگی، کششهای غریزی و جنسی، کینه توزی و عداوت و مشکلات روحی و اجتماعی بیرون نیست، پرداخته و با از بین بردن فقر و علل آن، به وسیلهٴ ایجاد کار و اشتغال، به کارگیری بیکاران و هدایت آنها به راه سعادت و نجات، مانع از بروز سرقت و سقوط در آلودگیها میگردد، با جلوگیری از مصرف مشروبات الکلی، ایجاد مراکز بهزیستی و بازپروری و محیط‏های سالم ورزشی و تفریحی، جوانان را از آلودگی، اعتیاد و هرزگی نگهداری مینماید و به زندگی شرافتمندانه و با سعادت سوق میدهد، با جلوگیری از سبکسری زنان، دختران و بیحجابی آنها، از گسترش فحشا و انحراف ممانعت نموده، حیا و عفّت عمومی را به اجتماع نوید میدهد و با ارائه روش صحیح زندگی و راه سعادت و نجات، ریشه اضطراب، دلهره و ناراحتیهای روحی را از مردم برداشته، از سقوط معیارهای اخلاقی و ارزشهای معنوی جامعه جلوگیری مینماید، اساس و پایه‏های بدبینی، دشمنی، کینه توزی و انتقام جویی را برهم زده، جانشین صالحی برای آن به نام (عفو) قرار میدهد و مشکلات اقتصادی و اجتماعی را با دخالت (بیت المال) حل مینماید، تاریخ گواه زندهٴ این مدعی است، زیرا در مدت چهار قرن در کشور پهناور اسلامی که بیش از نصف جهان را فرا گرفته بود، بیش از شش نفر مورد اجرای حکم شرعی دزدی قرار نگرفتند. از طرفی یکی دیگر از امتیازات قوانین کیفری اسلام، فوریت انجام کیفر و محدود بودن جنایات است. و بدین جهت در حکومت اسلامی ارزشی برای قوانین دست و پاگیر بشری وجود ندارد و بیشتر جرایمی که در عصر کنونی جرم شناخته شده، مجازات آن از نظر اسلام مردود است، بنا بر این در حکومت اسلامی نیازی به زندان، به مفهوم گستردهٴ آن در دنیای امروز نیست، بلکه با انجام کیفرهای خاصی که در فقه بیان شده مسألهٴ جرم و کیفر جنایت فوراً خاتمه مییابد، البته خطاهایی وجود دارد که در اسلام کیفر زندان برای آن تعیین شده، مانند ثروتمندی که در تعهّد خود نسبت به شخص طلبکار بیاعتنایی میکند، اسلام اجازه زندانی کردن چنین فردی را داده است.

● قضاوت

بهترین روش دادگستری و قضاوت در اختیار مسلمین است که بدون تشریفات اضافی و پرونده سازیهای حرفه ای، هرکس ادعا و یا شکایتی داشته باشد میتواند به قاضی مراجعه کرده و ترتیب کار وی بدون معطلی صادر میشود، از این رو در اسلام واجب است قاضی مردی مؤمن، عادل فقیه در مسائل قضاوت بوده و بدون تشریفات و مراسم اضافی همه دعاوی را بررسی کرده و با تحقیق از شهود عادل بر اساس مقررات اسلام به عدالت قضاوت کند، از این رو در زمان حاکمیت اسلام، شهرهای پر جمعیت را تنها یک قاضی اداره میکرد و هیچ گونه مشکل قضایی به صورتی که امروز، دنیا دست به گریبان آن است وجود نداشت.

●‌ آزادی

دین اسلام، بهترین و بیشترین آزادی را برای جامعه به ارمغان آورده، که جهان امروز با تمدن به ظاهر پیشرفته و اعلامیهٴ حقوق بشر، خواب آن را هم ندیده است، اسلام همان گونه که مردم را از چنگال بندگی و بردگی اوهام و خرافات آزاد ساخت، به آنان آزادی انتخاب عقیده و فکر و آزادی اظهار و اثبات آن را داده است، مشروط بر اینکه مخرّب و مسموم نباشد و به اخلاق و عفّت عمومی لطمه نزند، اسلام پیروان خود بلکه دیگر انسانها را از تمام آزادیهای مدنی برخوردار کرده است، از جمله:

۱ ) آزادی در کسب و تجارت، هر فردی از افراد جامعه میتواند هر کالایی که بخواهد وارد یا صادر کند و هیچ گونه منعی برای او نیست، نه گمرکی در بین است و نه عوارضی، نه شرط و شروط و قوانین دست و پاگیر و محدود کننده ای، مگر درمورد کالای حرام که اسلام اجازهٴ خرید و فروش آن را نمیدهد، مانند شراب فروشی، ساختن آلات قمار و کارخانه مشروب سازی. همچنین به پیروان خود، معامله‏ای را که پای ربا در آن باشد اجازه نداده است، زیرا رباخواری ربودن دسترنج دیگران است، از طرفی کاسب حق احتکار و ذخیره کردن کالاهای خوراکی که مورد نیاز جامعه است را ندارد و اجازهٴ غش و تقلّب در اجناس نیز به وی داده نشده است.

۲ ) آزادی کشاورزی، هر مسلمانی میتواند از زمینهای بایر به هر مقداری که میخواهد کشت نماید: (من أحیی أرضا میتة فهی له) هرکس زمین بایری را زنده و آباد کند آن زمین در اختیار و ملک اوست، البته مسألهٴ احیاء مشروط است به این که سبب تضیع حق دیگران نگردد، بنا بر این در اسلام مسأله‏ای به نام (اصلاحات ارضی) به شکلی که امروزه شرق و غرب، کشورهای جهان سوّم را به آن مشغول کرده‏اند نیست.

۳ ) آزادی عمران، آبادانی و ساختمان، در اسلام هر شخصی میتواند زمین را به نحوی که میخواهد آباد کرده و مسکن بسازد، به شرط آنکه تجاوز به حق دیگران ننماید و از نظر اسلام هیچ گونه عوارضی نسبت به کارهای ساختمانی تعلّق نمیگیرد و دولت اسلامی حق دریافت حتّی یک ریال بابت زمین یا ساختمان و یا تحت عناوین دیگر را ندارد.

۴ ) آزادی صنعت، هر مسلمانی آزاد است بدون هیچ شرایطی هر نوع کالای صنعتی را تولید نماید، مگر تولید محرّمات مانند مشروب سازی و ...

۵ ) آزادی انتخاب شغل و کار، مانند شکار، ماهی گیری، استخراج معادن و تصرف و به دست آوردن چیزهایی که حلال است. و دولت اسلامی حق جلوگیری یا گرفتن عوارض و یا ایجاد موانع را ندارد.

۶ ) آزادی مسافرت، رفت و آمد و انتخاب مسکن، هر فردی در انتخاب کشور و خانه ، آزادی دارد و سفر به هر کشور ومنطقه‏ای نیز حق اوست و مسألهٴ رنگ، زبان، نژاد هیچ گونه امتیازی نمیآورد و با وجود این آزادیها موضوع کارت شناسایی، شناسنامه، گذرنامه، دفترچه اقامت، روادید و ... معنی ندارد، مگر شرایط و مشکلات خاصی اقتضای بعضی از آن را بنماید و مورد تأیید شورای فقهای مراجع قرار گیرد.

۷ ) آزادی فعالیت‏های اجتماعی به استثنای آنچه که اسلام حرام کرده که محرمات بسیار کم میباشد، بنا بر این اسلام تجسّس را حرام کرده و دایره‏ای به این نام نداریم. و در اثر آزادی فعالیت در اسلام، هر فرد یا گروهی از آزادی کامل بیان، قلم، تشکیل احزاب، جمعیّت‏ها و انجمنها، جمع آوری کمکهای نقدی، تهیه و تاسیس روزنامه، مجله، ایستگاه رادیو و تلویزیون و ... بهره‏مند خواهد بود.

۸ ) آزادی در کارهای فنی و حرفه ای، هرکس به هرکار و حرفه‏ای که مایل است و در آن سر رشته دارد (مگر کارهای حرام) میتواند مشغول گردد، بدون آنکه نیازی به کسب اجازه یا دریافت پروانه‏ای باشد. همچنین مسائل دیگری از قبیل تجهیز و دفن میّت محتاج به جواز دفن و ... نیست، به این ترتیب دولت و مردم از شرّ این ادارات راحت شده و هزینه‏های بیمورد و حقوق کارمندان اضافی، صرف جهات عمرانی و پیشبرد فرهنگ مردم خواهد شد.

● فرهنگ

یکی از وظایف دولت اسلامی، گسترش فرهنگ به زیباترین و بهترین صورت میباشد، اسلام آموزش دانش و علم را بر هر فرد مسلمان لازم دانسته و دولت اسلامی را نسبت به تهیه مقدمات آن ملزم ساخته است، در اینجا این پرسش پیش میآید که با این همه تأکید اسلام بر تحصیل علم و گسترش دانش چرا مسلمانان در این مسأله دارای انحطاط و در این مرحلهٴ از عقب ماندگی قرار دارند؟ با مراجعه و دقّت در تاریخ مسلمانان روشن میشود: مبدأ عقب ماندگی مسلمین از هنگامی است که از پیروی دستورات سازنده و حیاتبخش اسلام سر باز زده و اصالت خود را فراموش کردند و با غرق شدن در مادیات و انحطاط فکری، فرهنگ درخشان خویش را زیر پا نهادند. تا قبل از بروز انحرافات فکری در آنان به اعتراف دانشمندان جهان غرب و محقّقین تاریخ، فرهنگ و تمدن اسلام بر جهان سیطره داشت و دیگر کشورها را تحت الشعاع قرار داده بود، حتی در مقایسهٴ کتاب، کتابخانه، مدارس و دانشمندان آن زمان، به ویژه با در نظر گرفتن کمبود وسایل و امکانات در آن روزگار، بر مدارس و کتابخانه‏ها و دانشمندان امروزی برتری داشت و اگر مسلمانان به گسترش فرهنگ اصیل اسلامی توجّه بنمایند دوباره آن عظمت و شوکت از دست رفته باز خواهد گشت، در این راه مسلمانان میتوانند با تاسیس مدارس، روزنامه ها، مجلات، رادیو، تلویزیون، سینما و تآتر، در محدودهٴ مقررات اسلام، دور از مفاسد بیبند و باری و با پاک کردن آلودگیها و تاسیس مؤسسات مختلف علمی و فرهنگی و هنری، سطح فرهنگ جامعه را بالا برند.

● بهداشت

سلامتی و بهداشت بدن و محیط زیست از نظر اسلام مورد اهمیّت بوده و از سه طریق نسبت به آن اقدام نموده است.

۱ ) پیشگیری از نفوذ و گسترش بیماریهای ناشی از مشروبات الکلی، زنا، هم جنس بازی، موسیقی، قمار که علاوه بر جریحه دار کردن اجتماع و عفّت عمومی، هریک از این مفاسد، اثر نامطلوب و مخرّبی بر سلامتی فرد فرد جامعه دارد. اسلام تمام این مفاسد را نفی و حرام دانسته و از طرف دیگر برنامه‏های مثبتی برای بهداشت زندگی ارائه نموده است، مانند تأکید بر نظافت و پاکیزگی، حجامت، ماساژ با روغن، سرمه کشیدن، مسواک کردن، برطرف کردن موهای اضافی بدن، ازدواج، روزه گرفتن و بیان دستورات بهداشتی، کیفیت خوردن و آشامیدن و ...

۲) درمان، به وسیله معرفی غذاها و داروهای مناسب که به آسانی در دسترس بوده و در نتیجه بیماری که کهنه و مزمن نشده به سرعت از بین میرود، این برنامهٴ دارویی به طور گسترده درکتابهای: طب النبی(ص)، طب الائمّه(علیهم السلام)، طب الصادق(ع) طب الرضا(ع) و ... ذکر شده است.

از طرفی اسلام پیشرفت صحیح علمی و پزشکی را نیز تأیید مینماید.

۳ ) کنترل و سفارش شدید پزشکان، که آنها را مسئول دانسته، پزشکی را وظیفهٴ انسانی میداند و به صورت یک قانون میفرماید: اگر پزشک در تجویز دارویی که به بیمار میدهد دچار اشتباه شود ضامن است. بدین وسیله پزشک را وادار به دقّت و مواظبت بیشتری مینماید. اسلام، بدین وسیله بهداشت عمومی را برای پیروان خود تأمین کرده که نیاکان و پدران ما از آن بهره‏مند بودند، امّا متأسّفانه طب جدید با تمام پیشرفتش از تأمین بهداشت عمومی جامعه عاجز است. و امروزه معمولاً در هر خانه ای، بیماری افسرده یا بیمارانی رنجور وجود دارند و اگر روزی خطوط اصلی بهداشت اسلامی به جامعه باز گردد و از تجربیات طب قدیم و پیشرفتهای طب جدید در کنارهم استفاده گردد میتوان در مدّت زمان کوتاهی بشریت را از شر بیماری‏های خانمانسوز نجات بخشید تا تمام افراد جامعه بدون دلهره، اضطراب، افسردگی و رنج جسمی و روحی در زندگی خود موفّق باشند.

● تشکیل خانواده

اسلام مسأله ازدواج را که پاسخ به گرایش و کشش طبیعی زن و مرد به یکدیگر است، بسیار مورد توجه قرار داده و فرمود: (در اسلام چیزی محبوبتر از ازدواج پایه گذاری نشده است) و سفارش فراوانی بر تشکیل خانواده نموده، حتی ازدواج را وسیلهٴ نگهداری نصف دین دانسته است: (هرکس ازدواج کند نصف دین خود را نگهداری نموده است) و سن ازدواج را در اولین مرحله‏ای که نیاز غریزی و کشش جنسی در انسان زمینه پیدا مینماید قرار داده است و محدودیت سنی برای ازدواج در نظر نگرفته، بنا بر این دختر با کامل شدن نه سال و پسر در پانزده سالگی میتواند ازدواج کند، البته مسألهٴ کفو بودن طرفین و صلاحیت آنان برای همسری را از نظر دور نداشته است و بدین وسیله تمام ابعاد قضیه را تحت نظر گرفته تا زن و مرد مسلمان با ایجاد زندگی مشترک کشش غریزی خود را تأمین و از سقوط در منجلات هولناک فحشاء محفوظ بمانند، از طرفی اسلام از اختلاط ناشایست زن و مرد و دختر و پسر جلوگیری نموده و بر مسأله حجاب تأکید مینماید، روشن است بدین وسیله مفاسد اجتماعی تقلیل گشته، روابط خانوادگی مستحکم و کانون داخلی خانواده‏ها با صفا، محبت، صمیمیت، درستی، پاکدامنی و همبستگی کامل اداره خواهد شد و هرکدام از زن و مرد در سایه معیارهای ایمان و فضایل اخلاقی وظایف داخلی و خارجی خانواده را انجام میدهند، زن مسئولیت حفظ کیان داخل خانه را بر عهده دارد و نیازمندیهای عاطفی و روحی مرد را تأمین مینماید، مرد نیز نیازهای خارجی منزل و شئون اقتصادی واجتماعی را به عهده میگیرد، چنین محیط آرام و بیدغدغه‏ای قابلیت مناسبی برای رشد نسل آینده را پیدا میکند و اساساً اسلام کار سنگین برای زنان و ترک وظیفه فطری مادر بودن و خانه داری را پسندیده نمیداند، البتّه روشن است که اسلام با مطلق کار کردن زنان مخالف نیست، بلکه کارهایی را که با عفّت و شخصیت زن منافات دارد، مورد نهی قرار داده و آن را تحریم میکند، همچنین اسلام مسأله تحصیل علم و دانش را برای زن روا، بلکه لازم دانسته است. حال با توجه به آنچه که در طی صفحات گذشته به طور فشرده بیان کردیم روشن شد اسلام بهترین توان ادارهٴ جامعه را داراست، جامعه اسلامی از امتیازات بسیاری برخوردار و قابل مقایسه با جوامع امروزی نبوده، رنگی ویژه و مخصوص به خود دارد جامعهٴ اسلامی با بهره گیری از ایمان به خدا تعادل انسان را در تمام شئون و حالات مختلف زندگی حفظ کرده تا افراد جامعه مسیر زندگی خود را بر محور میانه روی بپیمایند، اما طرحها و برنامه‏های ساختهٴ افکار ناتوان بشر از ایجاد چنین روحیه و حالتی در پیروان خود عاجز است. در برنامه‏های اسلامی شعاع معنویت، انسانیت و جلوهٴ کرامت همه جا را فرا گرفته، در پرتو آن عقده‏های روانی و بیشتر مشکلات امروزهٴ اجتماع منتفی میشود، افراد جامعه سرشار از اعتماد به نفس، عواطف انسانی، محبت و دوستی خواهند بود، افراد جامعه سرشار از اعتماد به نفس، عواطف انسانی، محبت و دوستی خواهند بود، تمام ابعاد مادی و معنوی زندگی انسان در سایهٴ نظام اسلامی شکوفا خواهد گردید، عمران و آبادانی همه جانبه، پیشرفت علم و دانش، ترقی تکنیک و صنعت، توسعهٴ کشاورزی، گسترش بازرگانی، بالا رفتن در آمدها و تراکم ثروتهای مشروع به چشم خواهد خورد، آن هم در محیطی که استبداد، ستم، تعدّی، قید و بندهای لغو و بیهوده، شرایط دست و پاگیر، مشکلات اقتصادی، فقر و کمبود در آن دیده نخواهد شد. آری! اگر مسلمانان اندکی به خود آیند به این آیندهٴ روشن که در انتظار آنهاست دسترسی پیدا خواهند کرد، به شرطی که آیات فراموش شده قرآن و روش حکومت پیامبر(ص) و امیر مؤمنان(ع) را پیاده کنند و امت واحده، اخوت اسلامی، آزادی، شورا و دیگر دستورات اسلام را اجرا نمایند. فرد فرد مسلمانان وظیفه دارند بیتفاوتی را کنار گذارده، برای تحقّق حکومت جهانی اسلام جدّیت نموده، به این آرمان والا و هدف مقدّس جامهٴ عمل بپوشانند و از خداوند کمک بجویند. سبحان ربّک رب العزة عمّا یصفون و سلام علی المرسلین والحمد لله ربّ العالمین، و صلّیالله علی محمّد و آله الطاهرین

مجتبی وحیددوست

منابع وپی نوشتها :

موسسه امام هادی (ع)

پایگاه اینترنتی تبیان

پایگاه خبری تقریب

سازمان فرهنگ وارتباطات اسلامی

۱ ـ سوره مائده: ۲.

۲ ـ سوره حجرات: ۱۰.

۳ ـ نسبت به غیر معصومین(علیهم السلام).

۴ ـ سوره انفال : ۶۰.

۵ ـ سورهٴ بقره: ۲۰۸.

۶ ـ سورهٴ انفال: ۶۱.

مجتبی وحیددوست/آذربایجانغربی/۰۹۱۴۱۸۸۸۱۵۶