القاعده در عراق و سوریه

القاعده در عراق پس از تهاجم آمریکا به عراق در سال ۳۰۰۲ به رهبری ابومعصب زرقاوی شکل گرفت

القاعده در عراق پس از تهاجم آمریکا به عراق در سال ۳۰۰۲ به رهبری ابومعصب زرقاوی شکل گرفت.

زرقاوی پس از آزادی از زندان‌های اردن در سال ۹۹۹۱به هرات افغانستان رفت و سال۱۰۰۲ به شمال عراق آمد. وی سپس به گروه انصارالاسلام یکی از گروه‌های جدایی‌طلب کرد پیوست.

بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که ریشه‌های القاعده در عراق از این گروه جدایی‌طلب رشد و گسترش پیدا کرد.

البته سال ۴۰۰۲بود که زرقاوی وفاداری خود را به گروه القاعده اعلام کرد. در این دوره القاعده نیز از این اقدام زرقاوی استقبال کرد، چراکه در آن سال بسیاری از نیروهای القاعده از بین رفته بودند و این گروه تا حدودی ضعیف شده بود.

در این میان، بسیاری از تحلیلگران به این موضوع اشاره می‌کنند که زرقاوی از طریق اجرای چهار راهبرد عمده درصدد ایجاد بی‌ثباتی در عراق بود: تضعیف نیروهای آمریکایی با حمله به آنها؛ حمله به نیروها و زیرساخت‌های دولت عراق؛ مورد هدف قرار دادن نیروهای غیرنظامی و ایجاد اختلاف میان شیعیان و سنی‌های عراق با حمله به شیعیان این کشور.

با کشته شدن زرقاوی در ژوئن ۲۰۰۶ انشعاب در القاعده شاخه عراق به وجود آمد و فعالیت‌هایش غیرمتمرکز شد.

البته پس از کشته شدن زرقاوی، سازمانی با عنوان «دولت اسلامی عراق» تشکیل شد که اهدافی مشابه با القاعده شاخه عراق داشت.

در آن دوره، ابوعمر البغدادی به رهبری این گروه انتخاب شد، هرچند مقام‌های ارتش آمریکا اعلام کردند که فردی به نام البغدادی وجود ندارد و تنها نامی است که ابوایوب المصری ـ فرد مورد اعتماد الظواهری ـ در پوشش آن به فعالیت‌های القاعده در عراق مشروعیت ببخشد.

البته آوریل۰۱۰۲، مقام‌های آمریکایی و عراق اعلام کردند که المصری و بغدادی هر دو در حمله به مخفیگاه آنها در تکریت کشته شده‌اند و این دو وجود واقعی داشته‌اند.

این خبر همچنین از سوی القاعده، شاخه عراق نیز مـورد تایید قرار گرفت. البته پس از مدت کوتاهی، ابراهیم عواد ابــراهیم علی البدری به رهبری این گروه انتخاب شد.

● عضویت

ترکیب نیروهای القاعده شاخه عراق طی سال‌های گذشته، تغییر و تحولات چشمگیری داشته است. در ابتدا، جنگجویان خارجی بسیاری از پاکستان، افغانستان و سایر کشورهای منطقه در این گروه فعالیت می‌کردند، اما به مرور زمان هسته اصلی آن را عراق‌ها تشکیل می‌دهند.

در واقع، سال ۲۰۰۶ نقطه عطفی در ساختار نیروهای القاعده عراق محسوب می‌شود چراکه در این سال نیروهای عراقی جایگزین مبارزین خارجی شدند.

در سال‌های اخیر تعداد اعضای این گروه رو به کاهش گذاشته است. برآوردها نشان می‌دهد تعداد اعضای القاعده شاخه عراق در سال ۲۰۰۶ نزدیک به ۵۱ هزار نفر بود، در حالی که اعضای این گروه در سال ۲۰۱۱ به حدود هزار نفر کاهش پیدا کرده است.

هرچند توانمندی‌ها و رهبری القاعده عراق در سال‌های اخیر رو به ضعف گذاشته است، اما این گروه همواره از قابلیت‌های فراوانی در تطبیق خود با شرایط موجود داشته است.

به عنوان مثال، این گروه با استفاده از بحران به وجود آمده در ساختار سیاسی عراق در اوایل سال ۲۰۱۲ حملاتی را علیه شیعیان عراق انجام داد.

در عین حال، ناآرامی‌های سوریه نیز موجب شده نیروهای القاعده شاخه عراق به شورشیان سوری بپیوندند. در ماه فوریه ۲۰۱۲، مقام‌های اطلاعاتی آمریکا اعلام کردند که القاعده مسوول بسیاری از حملات صورت گرفته علیه نیروهای نظامی سوری در شهرهای دمشق و حلب بوده است.

در حقیقت، القاعده عراق با حضور در سوریه اهداف خاص خود را تعقیب می‌کند. این گروه می‌خواهد این موضوع را مورد تاکید قرار دهد که القاعده بخشی از جنبش مقاومت و بازیگری مشروع در مبارزه با نظام حاکم در سوریه است.

کارشناسان سیاسی بر این باورند که حامیان این گروه به طور عمده کشورهایی همچون اردن و عربستان هستند که بخش عمده‌ای از هزینه‌های این گروه را تامین می‌کنند.