غذا خوردن در محل کار پرسش ها و چالش ها

معمولا بزرگسالان دو سوم از ساعات بیداری خود را در محل کارشان صرف می کنند به همین دلیل توجه به ارتقای سلامت در محل کار در بسیاری از کشورهای جهان با اهمیت تلقی می شود

معمولا بزرگسالان دو سوم از ساعات بیداری خود را در محل کارشان صرف می‌کنند. به همین دلیل توجه به ارتقای سلامت در محل کار در بسیاری از کشورهای جهان با اهمیت تلقی می‌شود. از نظر اقتصادی با توجه به بررسی‌های انجام‌شده مشخص‌شده که ارتقای سلامت کارکنان در محیط‌های کار موجب صرف‌جویی مالی می‌شود.

ارتقای سلامت با افزایش بهره‌وری به دلیل کاهش بیماری، کاهش غیبت از کار، افزایش روحیه کاری، ارائه تصویری خوب از سازمان برای مخاطبان از یکسو و کاهش هزینه‌ها به دلیل کاهش سوانح و بار ناشی از آن، کاهش هزینه‌ بیمه‌های بهداشتی در نتیجه تقاضای پایین مراقبت بیمار، کاهش هزینه‌های درمان، ناتوانی و مرگ، کاهش جایگزینی کارمند و هزینه‌های آموزش در نتیجه کمتر شدن جابه‌جایی کارمندان از سوی دیگر موجب این صرف‌جویی مالی می‌شود.

ارتقای سلامت در محل کار، می‌تواند شامل کلیه اقداماتی که هدف آن توانمندسازی افراد برای داشتن احساس مثبت، حفظ و حراست از سلامت جسمی و معنوی، ارتقای انگیزه برای ارائه کار صحیح و مفید و تولید بیشتر است؛ باشد متاسفانه موضوع تغذیه و غذای سالم در محیط کار، هیچ متولی خاصی در کشور ندارد. همین امر سبب‌شده تا سلامت و ایمنی غذایی که درون یا بیرون سازمان‌ها و شرکت‌ها تولید و عرضه می‌شود با وجود اهمیت کیفیت آن برای حفظ و ارتقای سلامت کارکنان، اغلب درست و مطابق با موازین سلامت و در نهایت استاندارد‌های از پیش تدوین‌شده نباشد. علاوه بر این برگزاری مناقصه تهیه غذای کارکنان بخش‌های دولتی و خصوصی یک هشدار جدی است. برنده مناقصه تهیه غذای نهاد‌های دولتی و خصوصی شرکتی است که پایین‌ترین قیمت را ارائه می‌دهد. در چنین شرایطی، کارکنان از غذایی سالم و با کیفیت مناسب بهره نمی‌برند و در معرض خطر انواع بیماری‌ها نیز قرار می‌گیرند.

نگاه تولید‌کنندگان غذا در محیط‌های جمعی اغلب بر اساس سلیقه افرادی که در آن محیط غذا صرف می‌کنند، معطوف است و اغلب طعم و میزان غذا و نوع مواد اولیه بر اساس استاندارد‌های مشخصی نیست.

شاید سلیقه سرآشپز در یک محیط کار موجب شود، کارکنان بعد از چند ماه همگی به افزایش کلسترول یا چاقی مبتلا شوند. متاسفانه زمینه‌های فرهنگی خصوصا در محیط‌های کارگری توجه به میزان و حجم غذا دارد و چون اغلب روز‌ها برنج یکی از انواع غذا‌هایی است که سرو می‌شود و افراد غذای چرب را هم بیشتر می‌پسندند، ممکن است بعضی از افراد مستعد در این زیاده‌خواری‌ها مبتلا به بیماری‌هایی شوند که موجب شود هزینه سنگینی برای کنترل بیماری بپردازند. حتی ممکن است این غفلت از کارافتادگی و زود مرگی را به دنبال داشته باشد.

توجه دادن متولیان سلامت به تغذیه مناسب در محیط کار از اهمیت زیادی بر خوردار است. محیطی که اقتصاد کشور را می‌چرخاند و هرگونه بی‌توجهی می‌تواند کارکنان و کارگران ماهر را از چرخه فعالیت سازنده دورکرده و از کارافتادگی و معلولیت کارکنان را به دنبال داشته باشد.

کارشناسان سلامت محیط و کارشناسان تغذیه در مکان‌های عمومی، مسوولان خانه‌های بهداشت کارگری در کارخانه‌ها و مدیران خرید مواد غذایی و حتی مسوولان مالی کارخانه‌ها و ادارات که معمولا مسوول انعقاد قرار داد با تولید‌کنندگان غذا برای این محیط‌ها هستند و همچنین کارشناسان نظارت بر اماکن تولید غذا، کارشناسان بهداشت محیط و حتی نمایندگان کارکنان و کارگران، باید موضوع تغذیه سالم در محیط کار را جدی بگیرند.

بیماری های غیرواگیر در کارگران بالاتر است

آموزش و فرهنگ‌سازی در ارتقای سلامت تغذیه‌ای کارکنان از دیگرمحور‌های مورد توجه در زمینه غذای کارمندان است. با توجه به پژوهش‌های صورت گرفته از سوی موسسه تغذیه، توسعه و سلامت ایران تغذیه نامناسب و بی‌تحرکی موجب افزایش وزن، چاقی، دیابت، بیماری‌های قلبی و افزایش فشارخون در کارکنان‌ شده و در اغلب موارد میزان بروز و شیوع در جمعیت کارگری بالاتر از سایر گروه‌ها دیده‌شده است. این موسسه قادر بود با تغییر منوی غذایی و تشویق کارکنان به فعالیت‌های بیشتر بدنی و آموزش‌های مکرر تا حدی این روند را کاهش دهد ولی در نهایت تولید‌کننده غذا که توسط مسوولان مالی ارگان‌ها و شرکت‌ها انتخاب می‌شدند تمام تلاش‌ها را خنثی می‌کردند. متاسفانه تعداد زیادی از تولید‌کنندگان و درست‌تر بگوییم شرکت‌هایی که مجوز این کار را گرفته‌اند، تخصصی در این رشته ندارند، مجوز این موسسات باید توسط وزارت بهداشت تامین شود و قبل از شروع به کار باید دوره‌های آموزشی لازم را بگذرانند.

متاسفانه ما برای یک جعبه دستمال کاغذی استاندارد داریم ولی برای تولید‌کنندگان غذا که با روش‌ها و موقعیت‌های گوناگون حتی در دکه‌های کوچک، منزل، خیابان و... غذا تولید می‌کنند و به فروش می‌رسانند نه استانداردی داریم نه طبقه‌بندی از نظر کار کیفی و نه متاسفانه نظارت مطلوب. بر همین اساس علت عمده شیوع بیماری‌های غیرواگیر نیز بی‌توجهی به موارد فوق است.

افزایش آمار بیماری ها در نتیجه تغذیه نامناسب

اشتغال افراد خانواده بیرون از منزل و خصوصا اجبار به کار و کسب درآمد برای تامین هزینه‌های روبه تزاید زندگی موجب می‌شود که خانواده‌ها و خصوصا زوج‌های‌ جوان گاهی در ۲ یا ۳ شیفت کار‌کنند و همین امر آنها را از تهیه و صرف غذا در خانه محروم می‌کند.

تقریبا تمام کسانی که بیرون از منزل به کار اشتغال دارند حداقل یک وعده از غذای خود را در محل کار خود، اغذیه‌فروشی‌ها، فست‌‌فود‌ها یا رستوران‌های کارخانه‌ها و کلا بیرون از منزل صرف می‌کنند.

ویژگی اغلب غذاهایی که خارج از خانه طبخ می‌شود این است که به مقدار زیاد و برای تعداد زیادی تهیه می‌شود و بنابراین اگر رعایت نکات بهداشتی و سلامت در تهیه مواد اولیه، پاک‌کردن، شست‌وشو، فرآوری و پخت غذا صورت نگیرد به عده زیادی که به عنوان مشتری مصرف‌کننده این غذا هستند آسیب وارد می‌شود. این آسیب‌ها با توجه به نوع مشکل که در جریان تولید غذا صورت می‌گیرد متفاوت است و ممکن است از بروز یک اسهال ساده تا مسمومیت‌های شدید غذایی یا ابتلا به انگل‌ها و سایر بیماری‌های ناشی از غذای آلوده باشد یا به دلیل مصرف نوع مواد اولیه و شرایط پخت نادرست زمینه مساعدی برای ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر را فراهم کند.

وقتی غذایی در حجم زیاد سرخ می‌شود مراقبت از حرارت و لزوم تعویض روغن از مسائل مهمی است که ممکن است مورد غفلت قرار گیرد. علاوه بر این، نوع روغن مصرفی نیز بسیار مهم است.

در این‌گونه غذاخوری‌ها، معمولا سالادها و سبزی‌ها جایگاهی ندارند و در صورت استفاده از آنها نیز مشکلاتی وجود دارد. با توجه به گذار اپیدمیولوژیک بیماری‌ها و گسترش رو به تزاید بیماری‌های غیرواگیر که به سرعت کشورهای در حال توسعه مانند کشور ما را نیز درگیر کرده جوانب تغذیه‌ای غذاها و خصوصا غذاهای بیرون از منزل به دلایل زیر باید مورد توجه مسوولان بهداشتی کشور و همچنین مدیران کارخانجات و واحد‌های اقتصادی، ادارات در بخش دولتی و خصوصی قرار گیرد. لازم به ذکر است که این بیماری‌ها اغلب از نظر اقتصادی ضرر‌های هنگفتی به چرخه اقتصادی کشور از طریق ناتوانی نیروی کار، غیبت از کار، از کارافتادگی علاوه بر هزینه‌های درمانی که به کارفرمایان یا کارکنان تحمیل می‌کند وارد می‌سازد.

روندرو به گسترش چاقی و عوارض ناشی از آن، افزایش کلسترول خون به عنوان مهم‌ترین عامل خطر بیماری‌های قلبی، افزایش شیوع بیماری‌ دیابت، افزایش شیوع بیماری‌های قلبی‌عروقی، افزایش معلولیت‌ها به دلیل سکته‌های مغزی و قلبی، احتمال افزایش فشارخون در جمعیت به دلیل غذاهای شور، افزایش شیوع بیماری‌های اسکلتی استخوان- زانودرد، کمردرد و پوکی استخوان، افزایش ابتلا به انواع سرطان‌ها، کاهش سن ابتلا به این بیماری‌ها در جمعیت، افزایش موارد مرگ ومیر ناشی از این بیماری‌ها در جمعیت.

به این توصیه ها توجه کنید :

در زیر چند توصیه برای داشتن یک رژیم غذایی سالم در محیط کار بیان می‌شود:

- به طور کلی از مواد اولیه غذایی با کیفیتی بهتر و رعایت استانداردهای موجود استفاده شود.

- کلیه مواد غذایی صنعتی شماره پروانه وزارت بهداشت را داشته باشند و از خرید مواد مجهول جدا خود داری شود.

- در مراکزی که نانشان را خودشان پخت می‌کنند شرایط پخت، استفاده از مخمر و حذف کامل جوش شیرین مد نظر باشد و روش نگهداری نان پس از پخت بهبود یابد.

- از انواع گوشت قرمزکم چرب یا گوشت سفید یعنی ماهی یا مرغ بیشتر استفاده شود.

- روغن مایع یا مایع سرخ کردنی از انواع مرغوب که دارای بو یا طعم نامطبوع نیستند انتخاب شوند و در محیط تاریک و سرد نگهداری شوند. همچنین باقیمانده روغن پس از طبخ دور ریخته شود.

- مصرف لبنیات بیشتر شود و از لبنیات کم چرب استفاده شود.

- در میان‌وعده‌ها حتی‌الامکان به جای بیسکویت از میوه استفاده شود.