یک شیوه جایگزین

کارخانه سیمان اندونزیائی پی‌تی ایندوسمنت تانگال پرکاسا تی‌بی‌کی (ایندوسمنت) - (Heidelberg Cement) که عمده سهام آن متعلق به مجموعه هایدلبرگ سمنت (Heidelberg Cement) است - قصد دارد با به‌کاربری فناوری و شیوه‌های نوین در صنعت سیمان اندونزی در جهت کاهش انتشار، Co۲ سهم بیشتری در حمایت جهانی از محیط زیست داشته باشد.

هدف این پروژه در کنار مقاصد کلی کاهش آثار مخرب محیط زیستی و کمک به آبادانی محیط زیست بومی، کاهش گازهای گلخانه‌ای با استفاده از سوخت‌های جایگزین در پخت کلینکر است. ایندوسمنت، که بخش اعظم آن به هایدلبرگ سمنت تعلق دارد، دومین تولید کننده بزرگ سیمان در اندونزی است.

امروزه این شرکت، سه کارخانه سیمان، دو کارخانه در جزیره جاوا (Java) و دیگری در جزیره کالیمانتان (Kalimantan) را، اداره می‌کند. کارخانه سایتروپ (Citeureup) با نه خط کوره در جاوای غربی بزرگترین کارخانه سیمان هایدلبرگ سمنت محسوب می‌شود. ایندوسمنت علاوه بر انواع مختلف سیمان خاکستری و سیمان چاه نفت،تنها تولید کننده سیمان سفید در اندونزی نیز محسوب می‌شود.

در سال ۲۰۰۴ ایندوسمنت تانگال پرکاسا برنامه‌ریزی برای پروژه سوخت جایگزین را در جاوای غربی و کالیمانتان جنوبی کشور اندونزی آغاز کرد. هدف پروژه کاهش انتشار Co۲ با استفاده از سوخت‌های جایگزین بود. جایگزینی سوخت‌های فسیلی (عمدتاً ذغال سنگ) با سوخت‌های جایگزین در رأس کار این پروژه قرار دارد.

شرکت قصد دارد از زیست توده‌ها و سایر انواع سوخت‌های جایگزین مثل سبوس برنج، خاک اره، پلاستیک‌ها، کاغذ، منسوجات و تایرهای مستهلک، پسمانده‌های نفتی، ضایعات جامد و مایع صنعتی استفاده کند.

این طرح بر کاهش آثار مخرب محیط زیستی به بالاترین میزان ممکن و ایجاد حداکثر آبادانی در محیط زیست بومی تمرکز دارد از این رو در پی فراهم آوردن امکانات زیر است:

▪ راه حل جایگزین برای مشکل انهدام زباله‌ها در اندونزی

▪ تأسیسات زیربنائی کشور اندونزی برای جمع‌آوری، جداسازی و انهدام نهائی زباله در مقایسه با شیوه‌های کشورهای غربی بسیار عقب مانده است. استفاده از انواع سوخت‌های جایگزین در کوره‌های سیمان توجه بیشتری را به مسئله انهدام زباله‌های رو به ازدیاد به‌خصوص در مناطق صنعتی واقع در جزیره فوق‌العاده پر جمعین جاواء معطوف می‌کند.

▪ فرصت‌های شغلی در زنجیره‌ی تأمین سوخت جایگزین

▪ استفاده از سوخت‌های جایگزین فرصت مناسبی برای اشتغال‌زائی است. جمع‌آوری، حمل، دسته‌بندی و فرآوری سوخت‌های جایگزین، کار عظیمی است که در پی آن یک منبع شغلی برای کارگران آموزش دیده و همچنین کارگران بی‌تجربه ایجاد می‌شود.

▪ طرح در سه سایت تولیدی ایندوسمنت واقع در سایتروپ و سایربن، (Cirebon)، هر دو در جاوای غربی، و تارجون (Tarjun) جنوبی در کالیمانتان به اجراء درآمد. ایندوسمنت در مجموع ۱۲ کوره را اداره می‌کند.

● سایتروپ

ظرفیت ثابت کلی کارخانه سیمان سایتروپ با نه کوره سالانه در حدود ۱۰.۴ میلیون تن کلینکر است. این کارخانه، با امکانات نسبتاً کامل معادل سنگ آهک و خاک رس، یک نیروگاه برق ۳۰۰MW و یک کارخانه پاکت‌سازی، با ظرفیت ۲۰۰ میلیون پاکت در سال، اداره می‌شود. تنوع محصولات این کارخانه شامل سیمان OPC نوع ۲،۱ و ۵ سیمان پرتلند پوزولانی، سیمان چاه نفت و سیمان سفید می‌شوند.

● سایربن

سایربن یک کارخانه کاملاً منسجم با دو کوره و ظرفیت تولید کل ۲.۴ میلیون تن کلینکر در سال است. همانند سایتروپ سرپرستی معادل سنگ آهک و خاک رس در اختیار خود کارخانه است اما برق از شبکه دولتی خریداری می‌شود. این کارخانه سیمان OPC نوع ۱ و پرتلند پوزولانی تولید می‌کند، که دومی در سال ۲۰۰۵ راه‌اندازی شد.

● تارجون

تارجون هم کارخانه کاملاً یکپارچه با یک کوره است که ظرفیت تولید کلینکر آن سالانه به ۲.۴ میلیون تن می‌رسد. کارخانه دارای یک نیروگاه برق ذغال‌سوز و امکانات بندری است. سیمان OPC نوع ۱ و پرتلند پوزولانی محصولات آن را دربرمی‌گیرند.

نقشه‌های جدید برای ترکیب سوخت ایندوسمنت سه گزینه، قبل از آغاز حرکت اخیر خود مبنی بر مدیریت تقاضای مصرف کننده (CDM) (Consumer demand Management: CDM) پیش‌رو داشت.

▪ گزینه ۱:

ادامه فعالیت‌های فعلی (استفاده از سوخت‌های فسیلی با مقدار محدودی سوخت‌های جایگزین)

فناوری که تسهیلات ایندوسمنت فراهم می‌آورد امکان استفاده مقدار مشخصی از سوخت‌های جایگزین بدون نیاز به سرمایه‌گذاری جدید با مبالغ کلان را می‌داد. طی سال‌های ۰۴-۲۰۰۳ ایندوسمنت استفاده از تایرهای مستهلک، پوسته‌های هسته خرما و خاک اره را برای سوخت کلینکر آغاز کرد. البته فناوری مورد استفاده در این مرحله اولیه آزمایشی نخستین محدودیت‌هائی داشت از جمله اینکه کمترین سهم متعلق به سوخت‌های جایگزین بود. جدول مخلوط ترکیبی سوخت در سال ۰۴-۲۰۰۳ نشان می‌دهد.

در اندونزی قانونی مبنی بر اجباری بودن استفاده از زباله‌ها در کوره‌های سیمان وجود ندارد. در این کشور ذغال‌سنگ با قیمت مطلوبی نسبت به سایر سوخت‌ها در محل در دسترس است که مسئولان صنعت سیمان را ترغیب می‌کند بخش اعظم سوخت برای پخت کلینکر را از ذغال سنگ تأمین کنند.

در نتیجه، یک گزینه برای ایندوسمنت ادامه شیوه فعلی بدون نیاز به سرمایه قابل ملاحظه یعنی، استفاده از سوخت‌های فسیلی و تنها یک درصد از سوخت‌های جایگزین، بود.

▪ گزینه ۲:

ادامه استفاده از سوخت‌های فسیلی به تنهائی یعنی ذغال سنگ و روغن دیزل صنعتی (IDO)

استفاده از ترکیبی از سوخت‌های فسیلی (عمدتاً ذغال سنگ) شیوه‌ای متداول برای پخت کلینکر در اندونزی است. در زمان آغاز طرح (ژانویه ۲۰۰۴) هم، تقریباً تمام تولیدکنندگان سیمان با استفاده از سوخت فسیلی کلینکر تولید می‌کردند. طی سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۰ نرخ مصرف ذغال سنگ همواره بالای ۹۵% بوده است.

گاز طبیعی تنها در تولید سیمان سفید و روغن دیزل صنعتی (IDO) در مقادیر محدود در حین گرم کردن کوره‌ها به کار می‌رفت. در نبود این طرح، منحصر کردن سوخت به سوخت‌های فسیلی برای پخت کلینکر محتمل‌ترین حالت بود. از آنجا که تجهیزات کارخانه‌های سیمان مناسب جایگزینی سوخت‌های فسیلی با سوخت‌های جایگزین برای تولید کلینکر نبودند تنها افزایش هزینه‌های تولید را به همراه داشت.

از این رو، کارخانه‌های سیمان اندونزیائی انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری بر ریو سوخت‌های جایگزین نداشتند. از سوی دیگر به‌دلیل اینکه هیچ‌ دستورالعمل قانونی، استفاده از این سوخت‌ها را در کارخانه‌های سیمان الزامی نمی‌کند، در کارخانه‌ها هم تمهیدی برای استفاده ازسوخت‌ از سوخت‌های جایگزین اندیشیده نشده است و همچنان استفاده از سوخت‌های فسیلی به‌عنوان تنها منبع تولید گرما برای تولید کلینکر ادامه می‌یابد. نگاهی به قیمت‌های سوخت در جدول قیمت سوخت‌های فسیلی طی سال‌های ۰۵-۲۰۰۲ علت تداوم مصرف ذغال‌سنگ به‌عنوان سوخت اصلی برای پخت کلینکر را مشخص می‌کند.

همچنین، براساس بررسی شرکت‌های سیمان اروپائی، که عمده‌ترین مصرف کنندگان سوخت جایگزین هستند، بدون شک استفاده از سوخت‌های جایگزین در مقادیر بالا نیازمند تأسیسات عمومی و خصوصی بسیار پیشرفته برای مدیریت زباله‌هاست. در سطح بین‌الملی، قوانین زیست محیطی بسیار دقیقی برای سوزاندن زباله در کوره‌های سیمان وجود دارد مانند دستورالعملی که به تازگی برای زباله‌سوزی در اتحادیه اروپا (EU directive ۲۰۰۰/۷۶EU) به تصویب رسیده است. در مورد اندنزی، نه تأسیسات کافی مدیریت زباله و نه قوانین محکم و اجرائی، که به جایگزینی مواد زائد کمک کند، وجود دارند. بدین ترتیب، اگر طرح شماره ۲ برای کاربرد سوخت‌های جایگزین در ایندوسمنت را خط مبنای اصلی فرض کنیم سهم مصرف سوخت‌های جایگزین در طول پروژه همچنان زیر صفر باقی می‌ماند.

گزینه سوم همانی است که انتخاب شده: یعنی استفاده از سوخت‌های جایگزین برای جایگزینی بخش قابل ملاحظه از سوخت‌های فسیلی، با سرمایه مناسب، ایندوسمنت می‌تواند جایگزینی سوخت‌های فسیلی از جمله سوخت‌های زیست توده‌ای (Biomass) را آغاز کند. میزان پیش‌بینی شده فعلی برای سوخت‌های جایگزین نزدیک به ۱۵% است.

مترجم: مریم بختیاری

زیرنویس‌ها:

۱) PT Indocemet Tunggal Perkasa Tbk (Indocement)

۲) Heidelberg Cement

۳) Java

۴) Kalimantan

۵) Citeureup

۶) Cirebon

۷) Tarjun

۸) Consumer demand Management: CDM

۹) Industrial dissel oil: IDO

۱۰) Biomass