مهمان حبیب خداست

نوروز امسال و میزبانی از نوع مشهدی

مهمان‌نوازی کلمه‌ای است که بارها به گوش همه ما خورده است و تک‌تک ما بارها آن را تجربه کرده‌ایم. البته درباره آن چیزهای متفاوتی هم شنیده‌ایم مثلا شنیده‌ایم و می‌دانیم در این موضوع مردم هر شهری شیوه‌ای خاص دارند! در مورد شیوه خاص مشهدی‌ها هم به قطع چیزهایی شنیده‌اید و... اگر سری در کتاب داشته باشید می‌دانید که مهمان‌نوازی در فرهنگ فارسی به تلاش میزبان برای تامین راحتی مهمان اطلاق می‏‌شود و مهمان‌نوازی از نظر لغوی به معنای ابراز لطف، تفقد و پذیرایی از مهمان است. این لطف در بعضی شهرها معنای خاصی به خود می‌گیرد و توضیحات مفصلی را می‌طلبد. در شهر ما که به شهر خورشید معروف است و لایق بارگاه منور رضوی شده است، مهمان‌داری و مهمان‌نوازی هم معنای خاصی دارد و عملی کردن این اتفاق، وظیفه‌ای می‌شود که با توجه به سیره امامی که بر سر ما سایه دارد، عمل به آن پای دل را به میان می‌آورد. در فرهنگ دینی ما هم که مهمان حبیب خدا و مایه برکت است و به نوعی هدیه‌ای از طرف خدا است.

● او راهنمای راه بهشت است

خانه‌اش توی یکی از محلات قدیمی مشهد است. از آن کوچه‌های پر پیچ خم و باریکی که سه نفره به سختی می‌توان از آن عبور کرد. آن طور که خودش می‌گوید چهل سالی می‌شود که این‌جا زندگی می‌کند. خانه‌ای شاید سی‌صد متری با حیاطی بزرگ! از آن خانه‌ها که می‌شود آدم و رویاهایش از گردشی روی کف فرش آجری‌اش لذت ببرد! دورتادور حیاط پر اتاق است. اتاق‌هایی که موکت شده‌اند ولی درشان بسته است و قفل کوچکی خورده است. این پیرمرد را من از چند سال پیش می‌شناسم از آن سالی که مشهد حسابی سرد شد و مردم مشهدی، در مهمان‌نوازی سنگ تمام گذاشتند و زائران را در خانه‌های‌شان ساکن کردند! او هرسال زائران زیادی را از ورودی‌های مشهد یا از حرم به خانه‌اش می‌آورد و برای هرچند روز که بخواهند به آن‌ها اتاق‌های خانه‌اش را بدون گرفتن هیچ هزینه‌ای اجاره می‌دهد. وقتی از او دلیل این کارش را می‌پرسم می‌گوید: زائر امام رضا(ع) حرمت دارد، با خودش برکت می‌آورد. می‌گویم برکتی که شما از این مهمان‌نوازی گرفتید چه بوده است؟ می‌گوید: همین که چهل سال است صدای اذان حرم آقا در خانه‌ام می‌پیچد و لایق خدمت به زائران ایشان شده‌ام خودش بزرگ‌ترین برکت است. جالب است بدانید که اهمیت‌ مهمان‌ نوازی‌ آن قدر است‌ که‌ پیغمبر اکرم(ص) می‌فرمایند: مهمان، راهنمای‌ راه‌ بهشت‌ است. (بحارالانوار، جلد ۷۵، صفحه‌ ۴۶۰)

● لطفا زحمت نباشید

پیشوایان دینی ما با برخورد انسانی و عاطفی با میهمانان خود، به ما می‌آموزند که نه تنها باید میهمانان را گرامی داشت، بلکه باید نیاز آنان را نیز برآورده کرد. در روایتی از عیون اخبارالرضا(ع)، جلد ۲، صفحه ۲۱۳ آمده است: برای حضرت رضا(ع) میهمانی آمد، امام نزد او نشستند و با ایشان قسمتی از شب را مشغول صحبت و گفت‌وگو بودند. ناگهان، چراغ مشکل پیدا کرد. مرد میهمان دستش را پیش برد تا چراغ را درست کند. حضرت مانع شدند و خودشان به تنهایی چراغ را درست کردند و فرمودند: ما میهمان را به کار وا نمی‌داریم.

قطعا در زمانی که ما در آن زندگی می‌کنیم دیگر نه چراغی برای خاموش شدن وجود دارد و نه این‌که زائرانی که به شهر ما می‌آیند آن‌قدر به ما نزدیک می‌شوند که بخواهیم اوقاتی را با آن‌ها بگذرانیم. اما آیا نمی‌توانیم این‌گونه برداشت کنیم که شاید بهتر باشد برای زائران زحمت ایجاد نکنیم! این زحمت ندادن را از کوچک‌ترین چیزها که ممکن است دادن یک نشانی که به درستی آن را نمی‌دانیم باشد تا نزدن بوق‌های الکی، رانندگی با انضباط و چیزهای دیگری که خودتان بهتر از من می‌دانید.

● مهمان برکت می‌آورد

‌‌رسول‌ خدا(ص) می‌فرمایند: هنگامی‌ که‌ خدا اراده‌ نیکی‌ به‌ جمعیتی‌ کند، هدیه‌ گران‌بهایی‌ برای‌ آنان‌ می‌فرستد. عرض‌ کردند: ای‌ پیامبر خدا! چه‌ هدیه‌ای؟ فرموند: مهمان‌ که‌ با روزی‌ خویش‌ وارد می‌شود و گناهان‌ خانواده‌ را با خود می‌برد و گناهان‌ بخشوده‌ می‌شوند. (بحارالانوار، جلد‌ ۷۵، صفحه‌ ۴۶۱)

چه‌قدر به این بیان اعتقاد دارید و آن را در زندگی خود به چشم دیده‌اید! نمی‌دانم توی خانه شما هم از آن آدم‌های قدیمی هنوز یافت می‌شود یا نه ولی من هنوز یادم هست که مادربزرگم می‌گفت مهمان خرج خودش را با خودش می‌آورد! حالا نه این‌که بخواهیم به مهمان‌هایی که می‌آیند توی خانه شما اتراق می‌کنند کار داشته باشیم، ولی در نگاهی کلان‌تر آیا تا به حال با خودتان به این فکر کرده‌اید آن‌هایی که نوروز به شهرمان می‌آیند برکت هستند! چند روز پیش توی تاکسی، خیابان امام رضا(ع) بودم که به خاطر ترافیک مجبور شدم چند دقیقه‌ای را در خیابان‌های شلوغ بمانم. خانمی که کنارم نشسته بود، ابرویی در هم کشیده بود و می‌گفت: باز دوباره شروع شد! باز بدبختی شروع شد! دیگه نمی‌شه از خانه آمد بیرون! لابد طرح ترافیک هم می‌گذارند و باید تمام راه را پیاده برویم و...

تمام مدت داشتم به این فکر می‌کردم که چه‌قدر نگاه بدی است که آدم برای زیارت معصومی بیاید و این‌گونه درباره او بخواهند صحبت کنند! آن‌هایی که از این حرف‌ها می‌زنند اصلا تا به حال به این فکر کرده‌اند که اگر خودشان مجاور مشهد نبودند چه می‌کردند!

همان‌طور که می‌دانید در مورد زیارت قبور ائمه علیهم‌السلام ثواب‌های زیادی نقل شده است. اما زیارت مرقد امام هشتم علی‌بن‌موسی‌الرضا علیه‌السلام به دلیل موقعیت زمانی و مکانی و شرایط زائران ایشان در میان سایر قبور ائمه علیهم‌السلام اهمیت خاصی دارد.. حضرت امام جواد علیه‌السلام، با ذکر روایتی دلیل آن را این‌طور فرموده است: «زیارت آگاهانه و خالصانه پدرم از زیارت جد بزرگوارم حضرت امام حسین علیه‌السلام برتر است. چرا که زائران حرم او بسیارند، اما زائران حرم پدرم تنها زبدگان شیعه هستند.» هم‌چنین امام رضا علیه‌السلام در روایتی به زائران‌شان چنین وعده داده اند: «هرکس مرا با این فاصله‌ دوری که دارم، زیارت کند، روز قیامت در سه موقف به فریادش می‌رسم و او را از شدت آن سه آسوده می‌کنم: «ذا تطایرت یمینا و شمالا، عندالصراط و عند المیزان» یعنی وقتی که نامه‌های اعمال به دست چپ و راست داده می‌شود، به هنگام عبور از صراط و زمان سنجش اعمال. حالا شما یک حساب سرانگشتی با خودتان بکنید که وقتی زائر امام به این اندازه برای ایشان جایگاه دارد، کسی که از زائر ایشان پذیرایی می‌کند چه جایگاهی خواهد داشت!

● مهمان‌نوازی به سبک امام رضا(ع)

امام رضا(ع) هنگامی که مهمانی بر ایشان وارد می‌شد، با محبت با او برخورد می‌کردند و او را گرامی می‌داشتند، به گونه‌ای که مهمان به خود می‌بالید و این را مایه افتخار برای خویش می‌دانست. احمدبن ‌ابی‌نصر بزنطی در عیون اخبارالرضا(ع) می‌گوید: امام رضا(ع) برای من مرکبی فرستاد. من بر آن سوار شدم و به خدمت ایشان رفتم و تا شب هنگام در خدمت ایشان بودم. آنگاه که امام می‌خواست برخیزد، به من فرمودند: «نمی‌بینم که شب بتوانی راهی مدینه شوی.» گفتم: «آری، فدایت شوم.» فرمودند: «پس امشب را نزد ما بمان و سپیده دمان راه را در پیش گیر و برو» گفتم: «فدایت شوم، چنین می‌کنم.» پس به خدمتکار خود فرمودند: «رخت‌خواب مرا برای او بگستران و روانداز مرا بر رویش بیفکن و بالش مرا زیر سرش بگذار...»

شما چه می‌کنید؟ وقتی میزبان می‌شوید برای مهمان‌تان چه می‌کنید؟ چه می‌کنید تا زائران مشهدالرضا از این‌که به این شهر آمده‌اند به خود ببالند و وقتی به شهرشان بازگشتند کلی از مهمان‌نوازی ما تعریف کنند!

● ایده‌های نو برای مهمان‌نوازی

از همین الان تصمیم بگیرید که به عنوان یک مشهدی مهربان به زائران امام رضا(ع) کمک کنید و نقش یک مهمان‌نواز خوب را بازی کنید! اگر می‌خواهید این کار را انجام دهید می‌توانید کارهای متفاوتی انجام دهید. مثلا چه ایرادی دارد که یک روز توی بازار باشید و به آن‌هایی که می‌خواهند خرید کنند، کمک کنید تا هم بهترین انتخاب را داشته باشند و هم با نازل‌ترین قیمت خرید کنند. یا این‌که در یکی از مسیرهایی که زائران زیاد از آن تردد می‌کنند بایستید و راهنمای راه‌ها باشید. باور کنید خیلی‌ها از همین میدان شهدا می‌پرسند که حرم کجاست! اگر هم دم حرم بایستید می‌توانید راهنمای صحن‌های متفاوت باشید. البته اگر با گوشی تلفن همراه‌تان هم توی صحن آزادی باشید می‌توانید به جای دفتر گم‌شدگان ایفای نقش کنید و شماره‌هایی که مردم در دست دارند را برای‌شان بگیرید و خانواده‌های‌شان را برای‌شان پیدا کنید. از این ایده‌های متفاوت می‌توانید هم خودتان استفاده کنید و هم به دیگرانی که اهل مهمان نوازی هستند پیشنهاد دهید. به هرحال این فرصتی است هم برای این دنیای‌تان و هم برای آن یکی دنیای‌تان!

● انصاف را قربانی نکنید

جوان است و چند سالی می‌شود که در بازار رضا مغازه انگشتر فروشی دارد. از آن انگشترهایی که خیلی‌ها به عنوان سوغات با خودشان از مشهد می‌برند. می‌گویم: بهترین موقع کارتان چه زمانی است؟ می‌گوید: تابستان و عید! می‌گویم: یعنی بیشتر فروش دارید؟ می‌گوید: خرج سال‌مان را درمی‌آوریم! از او می‌پرسم برای این‌که زائران از شما و خریدی که کرده باشند راضی باشند چه می‌کنید؟ کمی فکر می‌کند و می‌گوید: خب سعی می‌کنم جنس خوب دست‌شان بدهم. می‌پرسم: این‌جور وقت‌ها قیمت‌ها را هم گران‌تر می‌کنید؟ جواب درستی نمی‌دهد و فقط در یک جمله می‌گوید: کاسبی می‌کنیم دیگر!

نمی‌دانم شما چه‌قدر مسافرت رفته‌اید و چه‌قدر از شهرهای دیگر برای خودتان یا برای دیگران سوغات خریده‌اید ولی اگر وقتی به شهرتان برگشتید بفهمید وسیله‌ای که خرید کرده‌اید بسیار گران‌تر به شما فروخته شده یا جنس مرغوبی نبوده است، نسبت به فروشنده چه احساسی خواهید داشت! خب حالا کمی خودتان را جای دیگران بگذارید. این ایام فرصت هست ولی نه آن‌قدر که انصاف را قربانی کنید!

● می‌توانید این‌ها را بشمارید

در مورد مهمان و مهمان‌نوازی نکاتی را برای‌تان گفتیم اما بد نیست بدانید که مهمان برکات دیگری را هم دارد که در ادامه برای‌تان می‌گوییم: ‌‌اولین برکت افزایش‌ روزی‌ است. رسیدگی‌ به‌ مهمانان‌ کاری‌ پسندیده‌ است‌ و آثار و برکات‌ فراوانی‌ به‌ همراه‌ دارد. در پرتو این‌ کارشایسته، عنایت‌های‌ ویژه‌ حق‌ تعالی‌ نصیب‌ انسان‌ می‌شود و روزی‌ میزبان‌ افزایش‌ می‌یابد. دومین برکت میهمان آمرزش‌ گناهان‌ است. گرامی‌ داشتن‌ مهمان‌ باعث‌ آمرزش‌ گناهان‌ انسان‌ هم می‌شود. قابل توجه سوپرها یا همان بقالی‌های گرامی که امام‌ صادق‌(ع) می‌فرمایند: هر که‌ مسلمان‌ را خوراک‌ دهد، خدا او را بیامرزد. نکته دیگر این‌که به‌ برکت‌ مهمانی، زمینه ایجاد دوستی‌ها و رفت‌ و آمدهای زیادی فراهم‌ می‌شود. خیلی‌ها آمده‌اند مشهد و به سبب آشنایی‌هایی همین جا ماندگار شده‌اند و یا برعکس! به هرحال این نکته را برای قابل توجه بودن یک عده خاص گفتیم! تبادل‌ افکار و تجارب‌ هم در مهمان داری می‌تواند رخ دهد. به هرحال زائران داخلی و خارجی که به شهر ما می‌آیند اگر همه‌شان ایده‌ای نو نداشته باشند برخی‌های‌شان ایده‌های متفاوتی به همراه دارند که! در کنار این فراموش‌مان نشود که هر زائری در ایامی که در شهر ماست خرج‌هایی می‌کند. این خرج‌ها از کرایه رفت‌و‌آمد هستند تا خرید سوغات و خیلی چیزهای دیگر، این‌ها همه باعث رونق اقتصادی شهر ما می‌شوند. ممکن است این عواید اقتصادی برای برخی که به شکل مستقیم با زائر در ارتباط هستند، خیلی روشن باشد ولی باور بفرمایید برای سایرین هم این عواید وجود دارد ولی غیر مستقیم.

● هدیه بهشتی بگیرید

راننده تاکسی است. اهل حرف زدن نیست و به زحمت راضی می‌شود چند کلمه‌ای با من صحبت کند. دم عید که می‌شود دیگر شب و روز برایش فرقی ندارد. آن طور که خودش می‌گوید این یک ماه را دیگر خانه نمی‌رود و در خیابان‌های شهر است. به او می‌گویم چگونه است که ایام نوروز فقط در بستی می‌روید! اول کمی عصبی می‌شود و بد نگاهم می‌کند ولی بعد در جوابم می‌گوید: خب وقتی زائرانی هستند که هزینه چند دور مسافر را می‌شود در یک سرویس دربستی از آن‌ها گرفت چه کاری است! بعدش هم یازده ماه برای مشهدی‌ها و یک ماه برای غیر مشهدی‌ها فکر نکنم ظلم باشد!

می‌گویم این چند نرخی شدن کرایه‌ها ظلم حساب نمی‌شود! در جوابم چیزی نمی‌گوید و شروع می‌کند به غر زدن از خیابان‌ها و جریمه‌ها و گرانی... به هرحال یک چیزهایی حرام است و مال حرام برکت را می‌برد. حالا دیگر خود دانید! ضمن این‌که از پیامبر اکرم صلی‌ا... علیه و آله نقل شده است که هر مسلمانی که به مسلمانان دیگر خدمت کند، خداوند به تعداد آن‌ها در بهشت برایش خدمت گزار قرار می‌دهد. باز هم خود دانید!