با خیال راحت در ارتفاع ورزش کنید

صعود به ارتفاعات به وسیله مکانیزم های متفاوتی که هنوز به طور کامل مشخص نیست عملکرد ریه ها را تحت تاثیر قرار می دهد, تاثیر سطوح مختلف ارتفاع بر عملکرد ریوی مردان ورزشکار توسط محققان تربیت بدنی انجام شده است که می تواند اطلاعات مختلفی را به ورزشکارنی که مجبورند به ارتفاع برود بدهد

صعود به ارتفاعات به وسیله مکانیزم‌های متفاوتی که هنوز به طور کامل مشخص نیست عملکرد ریه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، تاثیر سطوح مختلف ارتفاع بر عملکرد ریوی مردان ورزشکار توسط محققان تربیت بدنی انجام شده است که می‌تواند اطلاعات مختلفی را به ورزشکارنی که مجبورند به ارتفاع برود بدهد.

«تاثیر سطوح مختلف ارتفاع بر عملکرد ریوی مردان ورزشکار» توسط مهدی فرموشی (دانشجوی کارشناسی ارشد فیزیولوژی ورزشی)، لطفعلی بلبلی (استادیار دانشگاه محقق اردبیلی)، عباس تقی‌زاده (استادیار دانشگاه علوم پزشکی اردبیل) و مریم داسگر (دانشجوی کارشناسی ارشد فیزیولوژی ورزشی مورد بررسی قرار گرفت.

در این تحقیق آمده است: ایران با مساحت ‌١٦٤٨١٩٥ کیلومتر مربع در یک منطقه‌ی کوهستانی قرار دارد، به نحوی که معادل ‌٥/٥٤ درصد آن را کوه‌ها تشکیل می‌دهند و شهرهای آن نیز ارتفاعات مختلفی دارند.

فشار هوا در روی زمین ثابت نیست. این فشار با تغییرات آب و هوایی، دما و مخصوصا ارتفاع متفاوت است.

کاهش فشار سهمی هر گاز نسبت مستقیم با افزایش ارتفاع دارد و کاهش فشار سهمی اکسیژن با افزایش ارتفاع منجر به کاهش عملکرد ورزشی در ارتفاع می‌شود که علت آن کم شدن شیب فشار و تاخیر انتقال اکسیژن به بافت‌ها است.

نخستین اتفاقی که در ارتفاع می‌افتد افزایش تهویه تنفسی و ضربان قلب است که هم در زمان استراحت و هم در زمان فعالیت زیر بیشینه افزایش می‌یابند که در پاسخ به کاهش فشار سهمی اکسیژن است و فرد نمی‌تواند به حداکثر اکسیژن مصرفی خود دست یابد. با قرار گرفتن در شرایط هیپوکسی و هایپرکسی (ارتفاع پایین‌تر از سطح دریا) بدن واکنش‌های گوناگون از خود نشان می‌دهد که زمان آن ممکن است چند دقیقه، چند ساعت یا چند روز به درازا بیانجامد که یکی از واکنش‌ها تغییرات عملکرد ریوی است و هدف آن حفاظت مدبرانه O۲ برای مغز و دیگر دستگاه‌های بدن است.

ریه‌ها به عنوان نخستین میانجی بین اکسیژن محیط و سیستم سوخت و سازی بدن هستند. در هر دو حالت استراحت و ورزش، برای فراهم شدن اکسیژن کافی به بافت‌ها و دفع CO۲ از آنها، تبادل گازی متناسب و موفق در میان مویرگ‌های ریوی و حبابچه‌ها ضروری به نظر می‌رسد. برای نیل به این هدف، عملکرد مناسب ریه‌ها (عملکرد مکانیکی شش‌ها، دیواره‌ی قفسه سینه و عضلات تنفسی و راه‌های هوایی)، و تحریک مراکز تنفسی واقع در سیستم عصبی لازم است و هرگونه احساس مشکل در تنفس که مانعی برای افزایش شدت کار است باید حل شود تا نیاز انرژی برطرف شود. به همین منظور است که در ارتفاع تهویه ریوی تناسب بالایی با هزینه‌ی انرژی دارد و به دلیل فعالیت زیاد عضلات تنفسی و خستگی آن ممکن است عملکرد ریوی دچار اختلال گردد. جهت شناسایی عملکرد ریوی از اندازه‌گیری حجم‌ها و ظرفیت‌های ریوی توسط دستگاه اسپیرومتری (تست‌های عملکرد ریوی) استفاده می‌شود.

صعود به ارتفاعات به وسیله مکانیزم‌های متفاوتی که هنوز به طور کامل مشخص نیست عملکرد ریه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد ولی با این حال فرضیه‌هایی نیز در این خصوص وجود دارد؛ مثلا با کاهش تدریجی تراکم هوا در طی صعود، بازدم و تخلیه‌ی ریوی آسان‌تر می‌شود و یا ایجاد خیز ریوی نامحسوس در کاهش ظرفیت حیاتی با فشار (FVC) یک عامل قابل ملاحظه است.

همچنین قدرت و استقامت عضلات تنفسی در تهویه نقش اساسی دارد که ممکن است تحت تاثیر شرایط ارتفاع قرار گیرند و خستگی دیافراگم نیز در اثر بالا رفتن تهویه روی می‌دهد که می‌تواند تنفس در ارتفاع و عملکرد ریه را تحت تاثیر خود قرار دهد.

در مجموع در این تحقیق ‌١٥ مرد ورزشکار و در چهار سطح مختلف ارتفاع تحت آزمون اسپیرومتری قرار گرفتند.

FEF۲۵-۷۵%, FVC, IVC, FEV۱ شاخص‌های عملکرد ریوی هستند که نشان دهنده‌ی جریان هوا در راه‌های هوایی بوده و به قدرت عضلات تنفسی و مقاومت‌ راه‌های هوایی و برگشت پذیری ریه وابسته هستند. نتایج تحقیق نشان داد که با صعود به ساوالان (ارتفاع ‌٣٦٠٠ متری) FVC نسبت به اردبیل و سطح دریا کاهش معنی داری یافت که با نتایج علیزاده و همکاران همخوانی دارد ولی با تحقیق شامارا (‌٢٠٠٧) همخوان نیست. باید توجه داشت که احتمالا تفاوت‌های فردی و تفاوت در عواملی محیطی مثل دما و رطوبت در این تحقیقات می‌تواند موجب همخوان نشدن نتایج آنها باشد.

کاهش در FVC با افزایش ارتفاع که در این تحقیق نیز مشاهده شد می‌تواند چنین توجیه شود که هایپوکسی موجب بالاتر رفتن تهویه شده و خستگی عضلات تنفسی را به دنبال می‌آورد که باعث کاهش FVC می‌شود و این شبیه به نمای اختلالات محدود کننده ریه است.

در تحقیق حاضر FEF۲۵-۷۵% با کاهش ارتفاع از اردبیل و ساوالان به زیر سطح دریا کاهش معنی‌داری نشان داد و این نشان می‌دهد که شرایط هایپرکسی و افزایش فشار جو موجب کاهش در FEF۲۵-۷۵% می‌گردد که می‌تواند به نوعی با تحقیقات دبوک و همکاران که نشان دادند با افزایش ارتفاع FEF۲۵-۷۵% افزایش می‌یابد همخوانی داشته باشد و دلیل آن کاهش راههای مقاومت هوایی در نتیجه کاهش ترشح سرفکتنت می‌تواند باشد.

افزایش فعالیت سیستم آدرنالین در ارتفاع مسلم است بنابراین سبب کاهش برگشت پذیری ریه‌ی قابل ارتجاع و همچنین گشاد شدن عروق می‌شود که همزمان باعث کاهش مقاومت راه‌های هوایی شده و باید به افزایش میزان جریان هوا گرایش داشته باشد. اینها دلایلی است که می‌تواند افزایش معنی‌دار IVC را در ساوالان نسبت به اردبیل و سطح دریا توجیه کند.