جنگلهای مناطق کوهستانی ناحیه ایران تورانی

وقتی صحبت از جنگل به میون میاد ناخودآگاه تصویری از جنگلهای شمال و یا جنگلهای انبوه نواحی حاره در ذهن مجسم میشه در حالیکه اینها تنها چند شکل شناخته شده از جنگل هستند , اون چیزی که از کودکی در ذهن نقش می بنده و یک تصویر عرفی از جنگل اما وقتی به علم جنگلداری و جنگلشناسی رجوع می کنیم به دامنه وسیعی از اشکال رویشی تحت عنوان جنگل بر می خوریم

وقتی صحبت از جنگل به میون میاد ناخودآگاه تصویری از جنگلهای شمال و یا جنگلهای انبوه نواحی حاره در ذهن مجسم میشه در حالیکه اینها تنها چند شکل شناخته شده از جنگل هستند ، اون چیزی که از کودکی در ذهن نقش می بنده و یک تصویر عرفی از جنگل . اما وقتی به علم جنگلداری و جنگلشناسی رجوع می کنیم به دامنه وسیعی از اشکال رویشی تحت عنوان جنگل بر می خوریم . منظورم این نیست که یکسری از پوششهای غیر جنگلی بعنوان جنگل در نظر گرفته می شن بلکه می خوام بگم با دونستن علم جنگل ، از دید محدود گذشته رها می شیم و میتونیم جنگلهایی رو ببینیم که تا حالا نمی دیدیم ، چون در واژه نامه ذهن ما جنگل نبودن ، چیز دیگری هم نبوده اند و این باعث شده سالها و بلکه قرنها و هزاره ها به چشم برهوت به اونها نگاه کنیم ، با اون به بدترین نحو رفتار کنیم و با عنوان آبادی اونرو نابود کنیم

موضوع بحث این نوشته هم یکسری از این جنگلها هستند . جنگلهایی که می تونیم بگیم ایرانی اند ، مخصوص سرزمین ایران و شاید نمادی فراموش شده بر این سرزمین . جای تاسف داره که باید گفت جنگلهای حاضر آخرین نسل این جنگلها هستند و بدلیل عمق تخریب ، زادآوری و تجدید نسل در اونها بسیار کمرنگ و حتی در غالب نقاط متوقف شده است

جنگلهای کوهستانهای ناحیه ایران - تورانی همانطور که از نامش پیداست بر ارتفاعات فلات ایران گسترش دارند . نه بصورت پیوسته بلکه بصورت لکه های بزرگ و کوچک از شمال غرب تا شمال شرق ، از شمالغرب تا ارتفاعات جنوبی ایران در امتداد دو رشته کوه البرز و زاگرس . عناصر درختی اصلی ارس (۱) و بنه ( پسته وحشی ) (۲) می باشند ؛ همینطور درختچه های بادام کوهی (۳) ، زرشک (۴) ، ارجنک (۵) شیر خشت (۶) و ... در غالب این جنگلها به چشم می خورند

از لحاظ جامعه شناسی گیاهی این جنگلها شامل دو جامعه ارس و بنه - بادام هستند اما در حال حاضر تیپهای زیادی در رویشگاههای این جنگلها مشاهده می شود . تیپهایی با حضور گونه های درختچه ای و بوته ای که غالبا معرف شرایط تخریب هستند و برحسب شدت تخریب از کلیماکس ارس و یا بنه - بادام فاصله گرفته اند . جنگلهای ارس عموما در ارتفاعات ۱۵۰۰ متر به بالا ( در جنوب بیش از ۳۰۰۰ متر ) در حالیکه جامعه بنه بادام از ارتفاع کمتر و زیر جامعه ارس ظاهر می شوند . مساحت جنگلهای ارس ۱ میلیون و سیصد هزار هکتار برآورد شده است

ارس در نقاط مختلف با گونه های درختی و درختچه ای متفاوتی همراه می شود . چنانکه در توده های نیمه انبوه امین آباد فیروزکوه با زرشک ، پلاخور و شیرخشت همراه است . در سربندان فیروزوه زیراشکوب انبوه زرشک را همراه خود دارد ، در حوزه دماوند ارس با پلاخور ، زرشک و شیر خشت همراه است و در حوزه سد کرج با شیرخشت و در حوزه لتیان با بنه و شیرخشت همراه می شود .

علاوه بر جوامع ارس و بنه وبادام که به نظر جنگلشناسان جوامع کلیماکس هستند ، جوامع مشخص دیگری نیز در قسمتهای مختلف به چشم می خورد . توده های خالص و نیمه انبوه نارون در چندین قسمت از البرز جنوبی و حضور پراکنده گروهها و تک پایه ها نشان از وجود جامعه نارون دارد . در پاره ای نقاط نیز آثاری از جوامع خالص شیرخشت ، دغدغک ، سماق ، توس و احتمالا گونه های دیگر بچشم می خورد . جامعه شناسی جنگلی جنگلهای کوهستانی استان تحقیقات دقیق و گسترده ای را می طلبد

جوامع ارس عمدتا در اقلیم نوع ارتفاعات ( اقلیم ارتفاعات فوقانی ) , اقلیم نیمه مرطوب سرد و اقلیم نیمه خشک سرد قرار گرفته اند . در اقلیم نیمه خشک سرد جوامع درختچه ای نظیر بادام و زرشک و ... رویش دارند . میانگین بارندگی سالانه در رویشگاههای کوهستانی ناحیه رویشی ایران تورانی دامنه وسیعی یعنی از کمتر از ۳۰۰ تا ۸۰۰ میلیمتر را شامل می شود

در شیبهای رو به جنوب و شیبهای زیاد ، خاک در اثر فرسایش و آبشویی شدید خیلی کم عمق بوده و پروفیل از نوع A۱C بوده که A نیز غالبا از بین رفته است . در شیبهای شمالی وضع خاک بهتر بوده و عمق آن بیشتر است . پروفیل در این نواحی ABC می باشد . در حال حاضر فشردگی خاک و نبود پروزیته مناسب برای تنفس ریشه ها و فعالیت میکوریز ها , از عوامل تهدید کننده جنگلهای ارس است . این شرایط خاک را نسبت به آب غیر قابل نفوذ ساخته ، خاصیت مویینگی غیر فعال شده و نهالها در فصل خشک مواجه با خشکی و کم آبی می شوند

ناحیه رویشی ایران تورانی و به تبع آن بخش کوهستانی این ناحیه از لحاظ فلور بسیار غنی بوده و تنها برای نیمرخ جنوبی البرز در محدوده استان تهران از بیش از ۱۰۰ گونه درختی و درختچه ای بومی نام برده شده است که از جمله می توان به ارس , بنه , گونه های مختلف بادام , شیرخشت , زرشک شن , دغدغک , رامنوس , انواع نسترن, تا , گیلاس وحشی , سیاه ال , ولیک , گوجه وحشی , ازگیل , سماق , سنجد , زبان گنجشک , چنار , انواع بید , انواع گز , کام تیغ , هالیمودندرون , انجیر , افدرا و ... اشاره کرد

هومن روانبخش

http://hoomanjangali.persianblog.ir

۱. Juniperus polycarpus

۲. Pistacia mutica

۳. Amygdalus lycioides A. scoparia

۴. Berberis spp.

۵. Rhamnus spp.

۶. Cotoneaster spp.