چالش های پیش روی واشنگتن

در حاشیه سفر رئیس جمهوری روسیه به آمریکایی لاتین

سفر "سرگئی مدودیف" رییس جمهوری روسیه به کشورهای آمریکای لاتین نوعی زورآزمایی دیپلماتیک در محدوده حیاط خلوت آمریکا محسوب می شود، حیاط خلوتی که حضور قدرت های چپگرا مفهوم آن را کم رنگ تر ساخته است.

● اهداف سفر مدودیف و واکنش واشنگتن

سفر رییس جمهوری روسیه به چند کشور آمریکای لاتین در آینده ای نه چندان دور و در عرصه سیاست خارجی، رییس جمهوری آتی آمریکا را با چالشی بزرگ روبه رو خواهد کرد.

هدف رییس جمهوری روسیه از این سفر نوعی مبارزه غیر رسمی مقامات کرملین با دولت رو به پایان "جرج بوش" رییس جمهوری آمریکا تلقی می شود. به گفته تحلیلگران روسی، تلاش مسکو برای برقراری روابط با کشورهای آمریکای لاتین، مقابله با نفوذ آمریکا در جمهوری های سابق شوروی در شرق اروپا، منطقه قفقاز و آسیای مرکزی به حساب می آید.

بدنبال سرد شدن روابط آمریکا و روسیه بدلایلی چون تلاش واشنگتن جهت نصب سپر دفاع موشکی و سامانه راداری در اروپای شرقی و نیز درگیری ها در کوزو، مسکو سعی کرده است تا روابط خود را با کشورهای آمریکای لاتین بویژه کوبا و ونزوئلا تقویت کند.

سردی این روابط پس از حمله روسیه در ماه اوت(۱۸ مرداد) به گرجستان بیش از پیش ملموس شد زیرا این اقدام از سوی آمریکا به شدت محکوم گردید و روسیه آن را نوعی دخالت از سوی غرب در امور این کشور تلقی کرد. بروز جنگ در گرجستان شکاف میان دو کشور را وسیع تر کرد چرا که روسیه معتقد بود طراح اصلی و پشت پرده حمله نظامی گرجستان به اوستیای جنوبی کسی جز آمریکا نمی تواند باشد.

مقامات مسکو بر این عقیده اجماع نظر دارند که آمریکا همواره ادعای تمایل به بهبود روابط با مسکو دارد و سالهاست که برای حذف رقیب دیرینه خود یعنی روسیه تلاش می کند. به گفته کارشناسان سیاسی در مسکو، آمریکا همواره سعی دارد به تضعیف روسیه در همه عرصه ها بویژه سیاست و امنیتبپردازد.

مشکل اصلی مسکو با واشنگتن، اتخاذ سیاست یک جانبه گرایی آمریکا در اقصی نقاط جهان از جمله اروپا و در دوره حاکمیت جرج بوش و تیم نو محافظه کاران در کاخ سفید بوده که باعث به خطر انداختن منافع روسیه شده است.

ادامه اختلاف مسکو و واشنگتن بر سر مساله قفقاز، موافقت آمریکا بر سر پیوستن اوکراین و گرجستان به ناتو و استقرار طرح سپر دفاع ضد موشکی و سامانه راداری در کشورهای اروپای شرقی است که هیچ یک از دو کشور حاضر به عقب نشینی از مواضع خود در این خصوص نیستند.

دیدار مدودیف و بوش در آخرین روزهای کاری وی (بوش) در حاشیه اجلاس "اپک" در پرو نیز نتوانست روابط سرد مسکو و آمریکا را بهبود بخشد و روسیه در این شرایط انتظار دارد تا رئیس جمهوری بعدی آمریکا بتواند در سیاست های یک جانبه گرای این کشور تغییری اعمال کند.

برخی تحلیلگران معتقدند، گرچه "باراک اوباما" رئیس جمهوری آتی آمریکا شعار "تغییر" را در دستور کار خود قرار داده اما با توجه به چالش های موجود و نقض حقوق بشر و دمکراسی توسط مقامات کاخ سفید و اقتدارگرایی روسیه در عرصه بین المللی، اتخاذ چنین سیاست های کمی دور ذهن است.

سفر رییس جمهوری روسیه به منطقه آمریکای لاتین به لحاظ زمانی و نیز همزمانی آن با انتقال قدرت از دولت جمهوریخواه به دولت دمکرات در آمریکا از ویژگی های خاصی برخوردار شده است. مدودیف در این سفر سعی دارد از یکسو روابط مسکو با کشورهای ونزوئلا، کوبا و برزیل را بیش از پیش بهبود بخشد و از طرفی دیگر سعی دارد به مقامات آمریکایی بفهماند که روسیه اهداف بزرگی را در عرصه سیاست خارجی در سر می پروراند و آن، رسیدن به یک اقتدار بین المللی است.

این سفرها گرچه به منظور توسعه و گسترش روابط روسیه و تلنگر زدن به مقامات کاخ سفید درخصوص حوزه های تحت نفوذ آنها صورت گرفته اما مقامات کرملین درخصوص اهداف سفر مدودیف به کشورهای آمریکایی اعلام کرده‌اند که این سفر سیاسی نیست و با هدف گسترش حضور روسیه در آمریکای لاتین و منطقه "آسیا - اقیانوسیه" و کاستن از تاثیرات بحران اقتصادی کنونی انجام گرفته است. بحران کنونی اقتصادی نیز سبب شده تا روسیه بیش از پیش برای حضور در بازارهای آسیایی و آمریکای لاتین تلاش کند زیرا رکود اقتصادی در آمریکا و کشورهای اروپایی بیشتر به چشم می خورد.

مقامات روسی معتقدند که در دوره کنونی و با توجه به بحران های موجود در بازار اقتصادی یا باید بسترهای جدید پیدا کرد و یا جایگاه خود را در بازارهای کنونی حفظ و ثبات بخشید. مدودیف در دیداری سه روزه از برزیل با "لوئیس ایناسیو لولا داسیلوا" رییس جمهوری این کشور دیدار کرد و درخصوص همکاری های نظامی، انرژی و دفاعی گفت وگوهایی صورت گرفت.

برزیل توافقنامه ای را به ارزش ۳۰۰ میلیون دلار برای خرید ۱۲ بالگرد نظامی M۱_۳۵ با روسیه به امضا رساند. همچنین در این دیدار مقرر شد تا همکاری های تجاری میان دو کشور تا سال ۲۰۱۰ میلادی به ۱۰ میلیون دلار افزایش یابد.در سفر مدودیف به ونزوئلا نیز که از سرسخترین دشمنان آمریکا تلقی می شود یک تفاهم نامه همکاری هسته ای و استفاده صلح آمیز و غیرنظامی میان مقامات دو کشور به امضا رسید همچنین امضای تفاهمنامه هایی در زمینه های نفتی، همکاری های صنعتی و حذف رژیم روادید برای شهروندان دو کشورمورد توافق قرار گرفت.

رییس جمهوری روسیه پس از دیدار با همتای ونزوئلایی خود در یک برنامه خبری، این دیدار را مثبت ارزیابی کرد و اظهار داشت که همکاری های دو کشور به شکل چشمگیری افزایش یافته و چشم اندازهای خوبی برای توسعه این همکاری ها وجود دارد.

ونزوئلا از سال ۲۰۰۵ میلادی تحت رهبری "هوگو چاوز" رابط خود با مسکو را حفظ کرده و به عنوان یکی از خریداران اصلی تسلیحات از این کشور تلقی می شود، ونزوئلا تاکنون چهار میلیارد و ۴۰۰ صد میلیون دلار تسلیحات از روسیه خریداری کرده است.

در این سفر، روسیه در پاسخ به حضور ناوهای آمریکا در آب های گرجستان اقدام به اعزام چند فروند ناو روسی با حدود یکهزار و ۶۰۰ نظامی روس به آب های دریای کارائیب کرده تا به اتفاق ۷۰۰ نظامی ونزوئلا مانور مشترکی را برگزار کنند. این مانور آشکارترین نمونه قدرت نمایی روسیه پس از ۲۰ سال در منطقه کارائیب و در نیم کره غربی جهان به محسوب می شود.

رئیس جمهوری روسیه با هدف تجدید هم پیمانی مسکو با هاوانا در طی دوران جنگ سرد که با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به فراموشی سپرده شده بود به این کشور نیز سفر کرد. در دیدار مقامات کوبا و روسیه قرار شد دو کشور در زمینه انرژی هسته ای، اکتشاف نفت و گاز در خلیج مکزیک با یکدیگر همکاری کنند همچینین مسکو در نظر دارد تا سلاح، خودرو و دیگر تجهیزات صنعتی خود را به کوبا و کشورهای آمریکای لاتین به فروش برساند.

در سفر رییس جمهور روسیه به پرو که با هدف شرکت در نشست مجمع همکاری اقتصادی آسیا - اقیانوس آرام (آپک) صورت گرفت، رؤسای جمهوری آمریکا و روسیه نیز با یکدیگر دیدار کردند. در این دیدار که در حاشیه نشست اجلاس اپک صورت گرفت، درخصوص بحران مالی در جهان، جنگ گرجستان و استقرار بخش هایی از سامانه دفاع موشکی در اروپای شرقی توسط آمریکا گفت وگوهایی صورت گرفت.

روسیه پس از سرد شدن روابطش با غرب بویژه آمریکا بر سر مناقشه گرجستان و طرح سپر موشکی آمریکا روابط خود را با ونزوئلا و کوبا تقویت کرده است. ونزوئلا قصد دارد برای تقویت توان دفاعی خود در برابر تهدیدهای کشورهایی مانند آمریکا و علیرغم مخالفت های جرج بوش همچنان به خرید سلاح از روسیه و چین ادامه دهد.

●آمریکا نگران است یا بی تفاوت؟

گرچه آمریکا وانمود می کند که از ورود رقیب سنتی (روسیه) به حیات خلوط خود یعنی کشورهای آمریکای لاتین نگرانی به دل راه نمی دهد اما "کاندولیزا رایس" وزیر خارجه این کشور در یک برنامه خبری به برگزاری رزمایش مشترک دریایی میان ونزوئلا و روسیه اعتراض کرد.

مدودیف در سفر به کشورهای آمریکای لاتین قصد داشت تا به مقامات آمریکایی بفهماند که اگر آنها اجازه نفوذ در کشورهای مرزی و به اصطلاح حیات خلوت آنها را دارند، روسیه نیز می تواند در منطقه ای که آمریکایی ها به طور سنتی آن را منطقه نفوذ خود می دانند، سیاست های خود را دنبال کند.بسیاری از تحلیلگران معتقدند این حرکت مسکو تغییری تازه در معادلات سیاسی قدرت ها تلقی می شود، تغییری که نشانه ای از جنگ سرد را به همراه دارد.

مدودیف در آخرین روزهای زمامداری بوش وارد حیاط خلوت آمریکا شده است تا به رییس جمهوری آمریکا بفهماند که اگر سامانه سپر موشکی و راداری در اروپا نصب شود روسیه نیز می تواند عکس العمل نشان دهد و اقدامات دهه ۶۰ میلادی را تکرار کند. شواهد حاکیست که روسیه برای بدست آوردن قلمرو قدیمی خود گام های مثبتی را برداشته و ظهور دولت های چپگرا در آمریکای لاتین بستر را برای مسکو هموار کرده است.