مخالفت بر سر اتحادیه عربی ترکی ایرانی

پیشنهاد عمرو موسی, دبیر کل اتحادیه عرب مبنی بر تغییر چارچوب اتحادیه عرب و تبدیل آن به اتحادیه ای که در آن کشورهای همسایه اتحادیه به خصوص ایران و ترکیه نیز عضویت داشته باشند, جنجال گسترده ای در این اتحادیه ایجاد کرده است

پیشنهاد عمرو موسی، دبیر کل اتحادیه عرب مبنی بر تغییر چارچوب اتحادیه عرب و تبدیل آن به اتحادیه‌ای که در آن کشورهای همسایه اتحادیه به خصوص ایران و ترکیه نیز عضویت داشته باشند، جنجال گسترده‌ای در این اتحادیه ایجاد کرده است. به گونه‌ای که رسما اتحادیه به دو دسته موافقان و مخالفان تقسیم شده و اتفاقا مخالفان خیلی مواضع تند و آتشینی هم دارند. کشورهای حاشیه خلیج فارس به استثنای قطر در خط مقدم این مخالفت قرار دارند. در راس مخالفان امارات متحده عربی و قطر قرار دارند.

جالب است که اردن و مغرب نیز همانند قطر در نامه‌های جداگانه‌ای به دبیر کل اتحادیه عرب از او خواسته‌اند که این موضوع را در نشست آتی این اتحادیه در بغداد به بحث بگذارد. دولت قطر از عمرو موسی خواسته است تا پایان ماه جاری میلادی نشست پنج جانبه‌ای برگزار کند و بندهای موجود در طرحش را با حاضران مورد بررسی قرار دهد.

به گزارش روزنامه اماراتی الخلیج، امارات و دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به این دلیل با طرح عمرو موسی مخالفت کرده‌اند که اولا می‌گویند که انتقال تجربه اتحادیه اروپا به منطقه خاورمیانه بدون رعایت وقایع جاری در منطقه و ظرفیت‌های موجود منطقه‌ای می‌تواند برای منطقه مخاطرات بسیاری داشته باشد، ثانیا بند مربوط به تشکیل کمیسیون‌های ۱۷ گانه که شامل نمایندگان یا وزیران امور خارجه کشورهای عربی و وزرای دفاع می‌شود با اساس‌نامه اتحادیه مغایرت دارد و ثالثا بند مرتبط با تشکیل هیئت روسای دولت‌های عربی نیز با اختیارات رئیس اتحادیه به تضاد بر می‌خورد.

عمرو موسی هدف از تشکیل این کمیسیون‌ها را ایجاد رابطه با کشورهای مجاور عربی نظیر ایران و ترکیه اعلام کرده است.

در همین رابطه گفته می‌شود که ترکیه نیز طرح مشابهی موسوم به خاورمیانه بزرگ اسلامی ارائه داده که در آن تعیین واحد پول مشترک، حذف ویزاها میان اتباع کشورهای عضو، حذف تعرفه‌های گمرکی و ایجاد اداره گمرکی مشترک ارائه شده است. گفته می‌شود ترکیه با کشورهای منطقه‌ای نظیر اردن و تعدادی از کشورهای عربی شمال آفریقا در همین رابطه مکاتباتی را آغاز کرده است. پیشنهاد عمرو موسی در نشست سرت را در همین راستا نیز می‌توان دید.

منابع عربی نزدیک به اتحادیه عرب در این باره به پایگاه خبری محیط گفته‌اند که دیگر اشکالی که برای پیشنهاد عمرو موسی گرفته‌اند یکی این است که این پیشنهادها شتاب‌زده و سلیقه‌ای است و بدون مطالعه و انجام بررسی‌های لازم ارائه شده است. دیگر این که هیچ منبع مالی‌ای برای اجرای آن در نظر گرفته نشده و در هیچ حالتی از طریق بودجه فعلی اتحادیه عرب که نزدیک به ۶۰ میلیون دلار است، قابل تامین نیست.

از سوی دیگر گفته می‌شود، کشورهای مخالف طرح عمرو موسی پیشنهاد داده‌اند که به جای پذیرفتن کشورهای ایران و ترکیه در اتحادیه عرب اتحادیه تازه‌ای تشکیل شود که در آن کشورهای همسایه جامعه عربی عضو باشند.

نگرانی دیگری که از طرح عمرو موسی وجود دارد این است که تشکیل این گروه به جای آن که به حل مسائل و مشکلات بپردازد و مشکلاتی که کشورهای عربی با ایران و ترکیه دارند را مورد حل و فصل قرار دهد تبدیل به جایی برای رو در رویی کشورهای مورد مناقشه قرار گیرد. به همین دلیل عربستان سعودی، کویت و اردن روز جمعه با ارسال نامه‌ای به هیت رئیسه اتحادیه عرب حضور در جلسه اضطراری وزیران خارجه اتحادیه عرب برای بررسی این موضوع را رد کردند. روزنامه العرب چاپ قطر در این باره نوشت: این سه کشور پیشنهاد داده‌اند در ابتدا نمایندگان کشورهای عضو اتحادیه با هم جلسه‌ای برگزار کنند و در صورت نیاز جلسه در سطح وزیران امور خارجه برگزار شود.

با این حال اتحادیه عرب روز ۳۰ اکتبر را روز برگزاری این جلسه اعلام کرده و بر برگزاری آن اصرار دارد.

یکی از نقاط اختلافی اتحادیه عرب با عربستان سعودی به خصوص به این موضوع بر می‌گردد که اتحادیه عرب اعلام کرده است که باید مستقیما درباره تغییر وضعیت اتحادیه و چگونگی قبول کردن اعضای غیر عرب یعنی ایران و ترکیه بحث کرد در صورتی که عربستان می‌گوید قبل از هر چیز باید موضوع رابطه عربی با کشورهای همجوار مورد بحث قرار گیرد.

با این حال فشار کشورهای عربی بر سر لغو پیشنهاد عمر موسی نیز بسیار بالا گرفته است. برخی از اعضا این اقدام عمرو موسی را گستاخانه توصیف کرده و آن را تخطی از اختیارات قانونی‌اش دانسته‌اند. منابع آگاه می‌گویند، نمایندگان کشورهای حاشیه خلیج فارس شخصا موضع احتیاطی خود به پیشنهاد عمرو موسی را به اطلاع او در سرت رساندند. مصر و سوریه نیز تاکید کرده‌اند که باید این پیشنهاد مورد مطالعه بیشتر قرار گیرد.

از سویی گفته‌ می‌شود کشورهای مخالف از معمر قذافی رهبر لیبی خواسته‌اند که با عمرو موسی که رابطه دوستی و صمیمانه‌ای با او دارد جلسه‌ای بگذارد و او را از پیگیری این پیشنهاد مطلع کند اما مسئله این است که خود قذافی با این پیشنهاد موافق است و از جمله کسانی است که موسی را تشویق به پیگیری این پیشنهاد می‌کند.

تا کنون کشورهای حاشیه خلیج فارس به استثنای قطر به همراه سوریه و مصر مخالفت خود را با تشکیل این اتحادیه اعلام کرده‌اند.

نویسنده: علی - موسوی خلخالی

منبع: سایت - دیپلماسی ایرانی - تاریخ شمسی نشر ۰۱/۰۸/۱۳۸۹