تفاسیر قرآن کریم

کتاب های بسیاری در عالم هست که پس از انتشار, مورد توجه هیچ شارح یا منتقدی واقع نشده و شرح و تعلیق و تفسیر برآنها نگاشته نمی شود, اکثریت قریب به اتفاق کتاب های منتشر شده در جهان در این تعریف جای می گیرند

کتاب‌های بسیاری در عالم هست که پس از انتشار، مورد توجه هیچ شارح یا منتقدی واقع نشده و شرح و تعلیق و تفسیر برآنها نگاشته نمی‌شود، اکثریت قریب به اتفاق کتاب‌های منتشر شده در جهان در این تعریف جای می‌گیرند.

تنها درصد کمی از کتاب‌های عالمند که مورد توجه منتقدان، مفسران و شارحان قرار می‌گیرند و کتاب‌هایی پیرامون آنها، تالیف می‌گردد.

اگر تعداد کتاب‌هایی را که پیرامون یک کتاب تالیف می‌شوند، یکی از عوامل اهمیت آن کتاب به حساب آوریم و نمره اهمیت هر کتاب را به تناسب تعداد کتاب‌هایی که دانشمندان درباره آن نوشته‌اند بدهیم، به گروه جدیدی از کتاب‌ها برمی‌خوریم که با این معیار با هم رقابت می‌کنند که چند کتاب درباره هر یک از آنها نوشته شده است. از این زاویه دید بدون شک <قرآن کریم-> در طول تاریخ همواره در صدر بوده و بالا‌ترین نمره را کسب کرده است.نمره‌ای که با ردیف‌های دوم و سوم بسیار بسیار فاصله داشته است. ‌

با قاطعیت می‌توان گفت در میان کتاب‌هایی که در جهان درباره کتابی دیگر تالیف و نشر یافته‌اند، کتاب‌های مرتبط با قرآن کریم بالا‌ترین سهم را به خود اختصاص داده است. به طوری که اگر بگوییم کتاب‌هایی که در چهارده قرن پس از نزول قرآن درباره این کتاب استثنایی تالیف شده‌‌اند، قابل شمارش و فهرست کردن نیست، سخن گزافی نگفته‌ایم.

کیست که بتواند ادعا کند تمامی کتاب‌هایی را که در طول تاریخ حضور قرآن کریم در میان ما، به شرح و تفسیر و تعلیق و بررسی این کتاب عظیم پرداخته‌اند، شناسایی و تدوین کرده است؟ ‌

البته از سوی دیگر اگر به نقش قرآن کریم در هدایت بشر به سوی سعادت جاودانه و منحصر به فرد بودن رسالت آن توجه کنیم، این ویژه‌گی برای آن امتیاز عمده‌ای محسوب نمی‌گردد، زیرا بر دانشمندان، محققان و مفسران است که آخرین دستورالعمل الهی را برای نجات بشریت از سقوط در ورطه گمراهی و هدایت او به سوی خوشبختی و سعادت ابدی، همواره در کانون توجه خود قرار دهند و با ارائه ترجمه‌های جدید به زبان‌های رایج در دنیا و شرح و تفسیر آن، زمینه استفاده هر چه بیشتر مردم را از این سرچشمه فیض‌الهی فراهم سازند. ‌

کتبی که پیرامون قرآن کریم نوشته شده‌اند دارای موضوعات متنوعی هستند. مانند کتاب‌های فرهنگ کلمات قرآن (و غریب‌القرآن)، شأن نزول، قرائات، تفسیر، داستان‌های قرآن کریم، آیات احکام، علوم قرآنی، تاریخ قرآن، تجزیه و ترکیب قرآن کریم، محکم و متشابه، مجاز در قرآن، تجوید، ناسخ و منسوخ، کلیدها (و معجم‌های لفظی یا موضوعی) قرآن و ... ‌

در این میان، کتب تفسیر قرآن کریم در طول تاریخ بهره‌برداری مردم از این کتاب عظیم، از پویایی خاصی برخوردار بوده است و تقریبا در هیچ مقطعی از ادوار تاریخ، نگارش تفسیری جدید به این کتاب عظیم متوقف نشده و هیچ تفسیری بر قرآن کریم نیامده است که با انتشار آن، این حس در مخاطبان پدید آید که با تالیف و انتشار این کتاب، دیگر نیازی به تفسیری جدید نیست و تقریبا همواره با انتشار تفسیری نو، بابی تازه از مفاهیم بلند الهی روی مخاطبان قرآن، گشوده است و از میان انواع تفاسیر عرفانی، ادبی، روایی، فلسفی، اخلا‌قی، اجتماعی، اعتقادی، عقلی، علمی، تحلیلی، تربیتی، جامع، فقهی، کلا‌می، تاریخی و ... اشاره کرد. تنها استاد عادل نویهض در کتاب خود مرسوم به <معجم‌المفسرین من صدرالا‌سلا‌م حتی العصر الحاضر>، ۲۲۰۰ عنوان کتاب تفسیر و ۲۰۰۰ مفسر را نام می‌برد که در این وادی، قدم گذاشته‌اند. ‌

کتابی که معرفی می‌شود، به معرفی اجمالی انواع کتبی که پیرامون قرآن کریم نوشته شده‌اند می‌پردازد، سپس به کتب تفسیر و تعدد و تنوع آنها نگاه ویژه می‌کند، آنگاه روی تعدادی از تفاسیر شیعه و سنی که مورد مراجعه بیشتری است تمرکز می‌کند و در پایان ضرورت تدوین کتاب کلیدی را برای تسهیل امور محققان در مراجعه به تفسیر آیات قرآن کریم با این تعداد از تفاسیر یادآور می‌شود.

در واقع این کتاب مقدمه‌ای است بر کتاب <مفتاح التفاسیر> که چاپ نخست آن در سال ۱۳۷۰ توسط مرکز فرهنگ و معارف قرآن تهیه و تدوین و منتشر شد که کلید ۴۸ تفسیر است.

صدرا صدوقی