همسرتان عصبی است

طرز ترک عادت های بد در گفتگو با دکتر بدری سادات بهرامی

اصولا همه ما در طول زندگی بر اساس شیوه‌ای که زندگی می‌کنیم به یک سری عادات خوب و بد مبتلا می‌شویم. شاید در گذر سال‌های زندگی، خود ما متوجه رفتارهای عادتی بدمان بشویم و یا به خاطر بازخورد اطرافیان آن را بفهمیم که مثلا: «تو خیلی زود عصبی می‌شوی!»، «خیلی بیش از حد حساسی!» و...

تا وقتی که باور نکنیم و نپذیریم که این عادت بد در ما وجود دارد، موفق به ترک آن نمی‌شویم. برخی افراد به علت عدم واقع‌بینی و یا به خاطر ترس‌های شخصیتی خود، شهامت مواجه شدن با خودشان را ندارند و نمی‌توانند از سیکل معیوب این عادت‌ها رها شوند. قدم اول برای رفع عادت‌های بد، آگاهی یافتن است. خیلی سخت نیست، فقط کافی است وقتی دیگران مکرر در مکرر به ما می‌گویند که فلان عادت را داری، آن را باور کنیم و در خلوت خود بگوییم که مگر می‌شود این همه آدم از روی دشمنی چنین بازخوردی به من بدهند؟ بهتر است خودم را توجیه نکنم. راست می‌گویند من بیش از حد حساس‌ام یا بیش از حد عصبی می‌شوم و این یعنی میل داشتن به ترک عادت. بعضی‌ها معتقدند فلان عادت بد را دارند اما این رفتار یا عادت خاص به قول خودشان کار‌راه‌انداز است.

برخی از این مراجعان به من می‌گویند که من خودم می‌دانم که خیلی حساس‌ام و مته به خشخاش می‌گذارم اما این موضوع همیشه به نفع من است و دیگران در رفتار با من بیشتر مراعات می‌کنند. همسر خانم مریم هم چون در گذر هفت سال زندگی مشترکش بازخورد خوبی از این عادت بدش گرفته، قطعا تمایلی به ترک آن ندارد. همیشه به یاد داشته باشید شکل گرفتن یک رفتار، روندی آهسته و گام به گام دارد و اگر یک رفتار بد تقویت شود، تکرار هم می‌شود. خانم مریم در بخشی از نامه‌شان (که در خلاصه «قصه از کجا شروع شد» قید نشده) اشاره کرده بودند که در اوایل زندگی، وقتی همسرم فحش می‌داد و از کوره در می‌رفت، یک بار به این لجباری و شی پرت کردنش خندیدم؛ همین خنده‌ای که خانم مریم شاید ناخواسته و شاید هم از روی تعجب داشته‌اند می‌تواند زمینه تقویت آن عادت بد را ایجاد کرده باشد.

متاسفانه امروزه رایج‌ترین عادت بد در میان مردم عدم مدیریت خشم است. آمار بالای خشونت‌های خانوادگی و ضرب و شتم همسران در بسیاری از موارد، به دلیل همین عادت بد است. متاسفانه در زیر بنای این خشم،‌ بد دهنی و فحش دادن دیده می‌شود و حتی فرد عادت می‌کند که در لحظات خوب و فارغ از خشم زندگی نیز فحش بدهد.

گویا با وارد کردن عادت بد دهنی در لحظات عادی زندگی سعی دارد آن را عادی جلوه بدهد. گاهی جوان‌ترها حتی این فحش دادن را علامت صمیمت می‌دانند! حتما چنین صحنه‌هایی را دیده‌اید که در یک گردش خانوادگی و صمیمی، آقای جوان در یک رستوران شلوغ و در حضور همه رو به همسرش می‌گوید: «بابا اون موبایل لامذهب رو خاموش کن!... بی‌پدر و مادر، چه‌قدر غذاش شوره!» و متاسفانه در بین نوجوان‌ها که اغلب برآمده از چنین خانواده‌هایی هستند گاهی فحش‌های رکیک هم بین دوستان رد و بدل می‌شود و حتی بعضی‌ها آن را مایه افتخار و شوخ‌طبعی تلقی می‌کنند!

راه‌حل برای رفع این عادت بسیار بد آن است که شما به عنوان طرف مقابل (همسر، دوست و یا حتی همکار چنین شخص بددهنی) باید هر بار که چنین الفاظی را می‌شنوید، بگویید: «مودب باش!» و حتی اگر ثانیه‌ای بعد دوباره فحش جدیدی به نشانه شوخ‌طبعی‌اش داد، بگویید: «لطفا مودب باش!» انگار که مثلا سوزن دستگاه گرامافون روی این جمله قفل شده باشد و او از شما فقط همین جمله را می‌شنود. مطمئن باشید گام به گام به سمت شکل‌دهی رفتار مثبت و ترک این عادت سوق داده می‌شود. اگر شما به این باور رسیده‌اید که یک عادت بد مثلا از کوره رفتن دارید می‌توانید طی چند مرحله آن را ترک کنید. پس از شهامت مواجه شدن و سپس میل ترک عادت، قدم سوم آن است که بدانید نابرده رنج گنج میسر نمی‌شود و باید خود را برای تحمل یک دوره سخت آماده کنید. ما همیشه در زندگی برای رسیدن به یک چیز خوب مجبوریم سختی و تلخی رسیدن به آن را تجربه کنیم.

دانش‌آموز قبل از کنکور دوره‌ای از بی‌خوابی و تفریح نکردن را می‌گذارند تا به موقعیت مطلوب و قبولی در رشته مورد نظر برسد. از این دست مثال‌ها فراوان است و باید برای ترک عادت بد و لذت بردن از زندگی سالم و اصلاح روابط خود با دیگران آماده تحمل تنگناها شوید. حتی برای زیباتر شدن، بسیاری از شما حاضرید درد و سختی جراحی را به جان بخرید و بسیاری مثال‌های دیگر.

● قصه از کجا شروع شد؟

سال‌هاست که دارم با این مرد عصبی زندگی می‌کنم. خیلی تلاش کردم که این از کوره در رفتن‌ها و فحاشی‌های او را موقع عصبی شدن اصلاح کنم اما نشد. الان یک بچه دوساله دارم و حس می‌کنم باید هر طور شده به او فشار بیاورم که لااقل به خاطر تربیت آینده فرزندمان هم که شده این عادتش را ترک کند. نمی‌دانم چه طور باید این کار را انجام بدهم.

باورتان نمی‌شود هر بار که به یک دلیلی عصبی می‌شود باید خودم را از جلوی چشمش مخفی کنم تا مورد اصابت فحش‌ها و اشیایی که پرت می‌کند قرار نگیرم. جالب اینجاست که بعد از این توفان خشم، مرا صدا می‌کند و با خونسردی می‌گوید: «چرا اخم کردی؟ چی شده؟ هر کسی یک عادتی دارد. من هم ۱۰ دقیقه یا یک ربع عصبی می‌شوم و بعدش خوب می‌شوم. این مدت دور و بر من نباش تا آرام شوم.» جالب اینکه وقتی به او می‌گویم تو این خشم را به من منتقل کردی و کلی بد و بیراه بارم کردی، می‌گوید حتما تو کاری کردی که من عصبی شده‌ام و اصلا مسوولیت رفتارش را نمی‌پذیرد. من واقعا خسته شده‌ام. به نظر شما وقتی پسرم بزرگ‌تر شود، از یک چنین پدری چه الگویی خواهد گرفت؟ وظیفه من به عنوان یک مادر چیست؟

آنچه خواندید، قسمتی از نامه خانم «مریم» بود. احتمالا برخی از شما در بین اعضای خانواده‌تان با چنین افرادی سر و کار دارید که عادت‌های بدی دارند ولی یا متوجه آن نیستند و یا تمایلی به ترک کردنش ندارند. به راستی چگونه می‌توانیم عادت‌های بدی را که به آن مبتلا هستیم از زندگی خود پاک کنیم؟ این سوالی است که با دکتر بدری‌السادات بهرامی در میان گذاشته‌ایم و پاسخ را از او گرفته‌ایم.

● چگونه از کوره در نرویم؟!

۱) در کمین‌گاه خشم خود بنشینید تا بتوانید نسبت به کمترین میزان حس خشم‌تان حساس شوید. مثلا همسر خانم مریم که نامه‌اش را خواندید اصلا متوجه نمی‌شود که کی درجه خشمش از صفر به صد می‌رسد و چنین توفانی به پا می‌کند، در حالی که با تمرین می‌تواند از روی حالات خود و تغییرات جسمی‌اش متوجه شود که در حال عصبی شدن است و با خود بگوید: «این موضوع داره حرص منو درمی‌آره! آدرنالین خونم به من می‌گوید که به تپش قلبم و نفس کشیدن‌های تندتند و حتی سفت شدن ماهیچه‌های بدنم توجه کنم! حواسم باشد به نقطه جوش نرسم که اگر میزان آدرنالین خون من بالا برود، مدیریت خشم از کنترلم خارج خواهد شد. بهتر است یک لیوان آب بخورم یا از فضای موجود خارج شوم.»

۲) برای ترک این عادت باید موضوعاتی را که موجب برانگیختن خشم‌تان می‌شود بشناسید و طوری رفتار کنید که از کشیده شدن به سمت آن موضوعات پیشگیری شود. مثلا اگر پاشنه آشیل شما صحبت در مورد مادرتان است، می‌توانید در صورت صمیمیت با طرف مقابل به او بگویید من راجع به مادرم کمی حساس‌ام. در صورتی که چنین صمیمیتی بین شما نیست یا حس می‌کنید از این صحبت شما سوءاستفاده کنند خودتان به طریقی بحث را به جایی بکشید که از آن موضوع ناراحت کننده دور شوید: «ببخشید من یک لحظه بروم دست‌شویی! ببخشید من یک تلفن مهم باید بزنم که الان یادم آمد» و به این طریق درجه خشم شما فروکش کرده و دوباره به صفر و یا درجه‌ای که کنترل آن را دارید خواهد رسید.

۳) بعضی چیزها می‌توانند به شما کمک کنند و کارتان را آسان نمایند؛ مثلا موقعیت‌های زمانی، موقعیت‌های مکانی و حتی ارتباطی. مثلا همین ماه مبارک رمضان می‌تواند یک موقعیت زمانی کمک کننده باشد. شرایط روزه‌داری و نوع رفتار مردم، برنامه‌های تلویزیون و آداب افطار و سحر گویا این حس را به شما القا می‌کند که باید با یکدیگر مهربان رفتار کنید؛ فحش ندهید و خشونت هم به خرج ندهید. برای وقتی که در مکه و یا مکانی زیارتی هستید یا در خانه یک فرد محترم‌اید و در حالت رودربایستی او قرار دارید، گویا شرایط ایجاب می‌کند که خشم‌تان را به کنترل درآورید. درمورد ارتباط خود می‌توانید به منظور تسهیل کار، مدتی را با یک آدم صبور یا با کسی که احساس می‌کنید قدرت کنترل رفتارش شما را مجذوب کرده طرح دوستی بریزید.

قطعا او می‌تواند این تغییر عادت را برای شما راحت‌تر کند. فضای ارتباطی جدید و ترک افرادی که نه تنها این عادت بد شما را بد نمی‌دانستند، بلکه به گونه‌ای مشوق شما بوده‌اند، می‌تواند بسیار موثر باشد. در پایان توصیه می‌کنم از فرصت ماه مبارک رمضان نهایت استفاده را برای تمرین کنترل خشم خود ببرید؛ یک ماه تمرین آن هم در شرایط تسهیل شده می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.

دکتر بدری سادات بهرامی

روان‌‌شناس