معادلات پیچیده انتخاب یک شهردار

بعد از اعلام اسامی اعضای پیروز انتخابات چهارمین شورای شهر تهران, یکی از داغ ترین بحث های کشور انتخاب شهردار بعدی پایتخت است

بعد از اعلام اسامی اعضای پیروز انتخابات چهارمین شورای شهر تهران، یکی از داغ ترین بحث های کشور انتخاب شهردار بعدی پایتخت است. با توجه به اینکه وزن سیاسی دو طیف اصلاح طلب و اصولگرا در ترکیب نهایی شورا تقریبا برابر است ما چرا کمی پیچیده شده. عده ای می گویند نزدیکان شهردار فعلی تهران دست بالا را در شورا دارند و قالیباف بهشت را ترک نخواهد کرد.

از سوی دیگر برخی با استناد به حرف های نزدیکان قالیباف می گویند او تحت هیچ شرایطی شهردار نخواهد ماند. در چند روز اخیر گمانه زنی هایی مطرح شده که شاید محمد علی نجفی یا محسن هاشمی شهردار بعدی تهران باشند که انتخاب گزینه دوم خیلی هم دور از ذهن نیست چون در دوران سکانداری محسن هاشمی در متروی تهران، قالیباف و دوستانش هم به او مشکلی نداشتند.

دیروز یکی از سایت ها حتی از احتمال شهردار شدن معصومه ابتکار گفته بود که اگر چنین شود او اولین شهردار زن بعد از انقلاب خواهد بود و با توجه به رد صلاحیت شدن او در انتخابات اخیر شورای شهر ماجرا ابعاد پیچیده تری به خود خواهد گرفت. برای پاسخ به همه این ابهامات باید تا چند وقت دیگر و تشکیل شورای شهر چهارم صبر کرد.

● شهردار اول؛ محمد توسلی

«محمد توسلی حجتی» متولد ۱۳۱۷ و فارغ التحصیل از دانشکده فنی دانشگاه تهران است. او در دانشگاه های آمریکا و آلمان هم تحصیل کرده، و از اسفند ۱۳۵۷ تا دی ۱۳۵۹ به مدت ۲۴ ماه سمت شهردار تهران را به عهده داشت. او عضو شورای مرکزی نهضت آزادی و رئیس دفتر سیاسی این حزب بود. در نهایت او در سال ۱۳۵۹ و در پی اختلاف با یکی از وزرای دولت شهید رجایی از شهرداری تهران استعفا داد.

● فعالیت کوتاه شهرداران دوم و سوم

بعد از مدیریت نسبتا طولانی محمد توسلی بر شهرداری تهران دو شهردار بعدی یعنی مرحوم سید رضا زواره ای و کمال الدین نیک روش هر کدام مدت کوتاهی مسئولیت شهرداری تهران را برعهده داشتند. اولی فقط یک ماه به عنوان شهردار پایتخت شناخته می شد و دومی عمر فعالیت هایش به هفت ماه رسید.

دکتر نیک روش، استاد و رئیس سابق دانشگاه امیرکبیر تهران در بهمن ۱۳۵۹ به شهرداری تهران منصوب شد. او در همان مقطع درباره بودجه شهرداری گفته بود «امام فرمودند قوانین و مقررات شهری باید منطبق با موازین اسلامی باشد و در نتیجه با الهام از این خط مشی کلی تصور می کنم صرف بودجه هنگفتی در تهران زیاد منطبق با موازین شرعی نباشد.»

● شهردار چهارم؛ غلامحسین دلجو

چهارمین شهردار تهران در سال ۱۳۲۳ به دنیا آمد و دارای مدرک دکترای مدیریت دولتی از دانشگاه علامه طباطبایی در سال ۱۳۸۵ است. او در وزارت کشور و وزارت پست و تلگراف و تلفن نیز دارای منصب هایی بود و از سال ۶۰ تا ۶۱ به مدت ۱۳ ماه شهردار تهران بود. سایت شهرداری تهران درباره دلجو نوشته است: «بیش از همه سخنرانی اش به زبان عربی در اجلاس شهرداران پایتخت های کشورهای اسلامی در ذهن ها باقی ماند. او در بازگشت به تهران در پاسخ به خبرنگاران اجتماعی روزنامه ها که سوژه قابل تأملی یافته بودند و در این باره از سوال می کردند، گفت: زبان دوم ما در این کنفرانس به دلایل مکتبی و سیاسی زبان عربی بود که این عمل نتیجه مثبتی به همراه داشت.»

● هفتمین شهردار؛ یک مؤتلفه ای

محمد نبی حبیبی، دبیر کل فعلی حزب مؤتلفه اسلامی و از راستگرایان سنتی به مدت ۴۴ ماه از سال ۱۳۶۲ تا ۱۳۶۶ شهردار تهران بود. او متولد ۱۳۲۴ و از سیاستمداران و بازرگانان قدیمی ایران محسوب می شود. در دوران جنگ سیستم مدیریت شهری تهران هم متاثر از فضای آن دوران بود و کمبود بودجه بزرگترین چالش شهرداران بود. در آن دوران که معمولا عمر فعالیت شهرداران تهران کوتاه و چند ماهه بود. محمدنبی حبیبی یک استثنای تمام عیار محسوب می شد.

او بعد از حسین بنکدار به مسئولیت رسید که فقط چهار ماه شهردار پایتخت بود و قبل از آن هم محمد کاظم سیفیان به مدت ۹ ماه این مسئولیت را برعهده داشت. جایگزین بعدی او یعنی سید مرتضی طباطبایی بود که به مدت ۱۶ ماه مسئولیت مدیریت شهرداری تهران را برعهده داشت.

● نهمین شهردار؛ غلامحسین کرباسچی

رکورد طولانی ترین مدت ریاست شهرداری تهران به غلامحسین کرباسچی تعلق دارد. او از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۷ به مدت ۱۹۸ ماه، شهردار تهران بود و در نهایت در فروردین ۱۳۷۷ به اتهام اختلاس بازداشت شد و در دادگاهی که محسنی اژه ای قاضی و دادستان آن بود به سه سال زندان و ۱۰ سال انفصال از خدمات دولتی و برگرداندن اموال محکوم شد.

کرباسچی در تمام دوران مدیریت خود از حمایت آیت الله هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور وقت برخوردار بود. تاسیس موسسه همشهری و انتشار روزنامه همشهری، فرهنگسراها و خانه های فرهنگ در تهران از جمله اقدامات فرهنگی او در شهرداری تهران بود. ساخت برخی بزرگراه ها مدرن در اوران او اتفاق افتاد و کارشناسان شهری معتقدند در دوران او چهره شهری به طور کلی تغییر کرد.

● دهمین شهردار؛ مرتضی الویری

مرتضی الویری در سال های ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۰ به مدت ۳۲ ماه شهردار تهران بود. او در دوره اول مجلس شورای ملی پس از انقلاب هم نماینده بود و به لحاظ گرایش سیاسی به حزب کارگزاران سازندگی متمایل بود. او از دل شورای اصلاح طلب دوره اول بیرون آمد و به لحاظ مدیریتی راه کرباسچی را ادامه می داد.

● یازدهمین و دوازدهمین شهردار؛ ملک مدنی و مقیمی

وقتی مرتضی الویری از شهرداری تهران برکنار شد و محمد حسن ملک مدنی را به عنوان شهردار انتخاب کردند، محمد حسن ملک مدنی را به عنوان شهردار انتخاب کردند، شخصی که چندی بعد بارها اعلام کرد: «حاضر نیستم به اعضای شورا باج بدهم.»

وجود اصغارزاده در شورای شهر موجب شد. ملک مدنی نیز نتواند مدیریتی پایدار داشته باشد و تصمیم شهردار برای قطع فروش تراکم، به برکناری او منجر شد.

محمد حسن ملک مدنی از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۱ به مدت ۱۰ماه این سمت را به عهده داشت. او در دوران شهرداری خود با انتقادات و اعتراضات شدید جناح اقلیت دوره اول شورای شهر تهران به رهبری ابراهیم اصغرزاده مواجه بود.

ملک مدنی تنها چند روز پس از برکناری از شهرداری به پنج ماه حبس، سه سال انفصال از خدمات دولتی و پنج سال محرومیت از تصدی مسئولیت در شهرداری محکوم شد. در پی این برکناری، محمدحسین مقیمی، معاون فنی و عمرانی ملک مدنی به صورت موقت بر صندلی او نشست تا آخرین تصمیم سیاسی شورای اول به ثمر بنشیند. او چهار ماه سرپرستی شهرداری تهران را در سال ۱۳۸۲به عهده گرفت که در واقع مهمترین پستی است که تا به حال داشته است.

● شهردار سیزدهم؛ محمود احمدی نژاد

محمود احمدی نژاد از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۴ به مدت ۲۶ ماه شهردار تهران بود. وقتی مهدی چمران و ائتلاف آبادگران در انتخابات دوره دوم شورای شهر تهران در سال ۱۳۸۱ به پیروزی رسیدند. محمود احمدی نژاد را به عنوان شهردار انتخاب کردند. دردوران او شیوه مدیریت شهر تغییرات چشمگیری پیدا کرد و حداقل به لحاظ هندسی دوربرگردان ها محصول مدیریت این دوره هستند. توجه به مدیریت شهری در مناطق جنوب تهران از جمله نقاط قوت شهرداری او بود.

● آخرین شهردار: محمد باقر قالیباف

محمد باقر قالیباف، آخرین شهردار تهران، از سال ۱۳۸۴ تاکنون این سمت را عهده دار شده است. او که گرایشات اصولگرایی دارد، متولد ۱۳۴۰طرقبه مشهد است، مدرک دکترای جغرافیای سیاسی اش را از دانشگاه تربیت مدرس تهران گرفته است. او تا به امروز پست های زیادی را عهده دار شده: از فرماندهی لشکر نصر خراسان در دوران جنگ و فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیا (ص) و نیروی هوایی سپاه و پاسداران انقلاب اسلامی گرفته تا فرماندهی نیروی انتظامی و رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز بعد از شکست قالیباف در انتخابات ریاست جمهوری زمزمه هایی مطرح شده که شاید او در سمت مدیریت شهری ابقا شود، اما برخی از اعضای شورای شهر مثل علیرضا دبیر قبلا گفته بودند او هرگز در خیابان بهشت نخواهد ماند.

● مسجد جامعی از شهردار آینده می گوید

احمد مسجد جامعی درباره اینکه آیا قالیباف شهردار تهران باقی خواهد ماند یا درباره گزینه های جدیدیهمچون محسن هاشمی و نجفی بحث خواهد شد، به ایسنا گفته: «نباید اینگونه به تهران نگاه کردکه این شهر هیچگونه عیب و ایرادی ندارد چرا که واقعیت هایی در زیر پوست شهر تهران اتفاق می افتد که همه اینها مسائل اجتماعی است. بنابراین تهران بیش از این نیاز به کار دارد و ما نباید تهران را از خیابان انقلاب به بالا ببینیم.»

این عضو شورای شهر تهران در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران مبنی بر اینکه آیا قالیباف شهردار تهران خواهد ماند یا گزینه جدیدی تعریف می شود، افزود: «شورا برای شهردار تهران تصمیم گیری خواهد کرد هر چند که در تهران کارهای بزرگی صورت گرفته اما برخی از اقدامات نیز بلندپروازانه بوده است اما در مورد اینکه از تجربه های جدید بتوانیم استفاده کنیم این هم یک شرط و پیش فرضی است برای فعالیت های شهردار آینده.»

مسجدجامعی در پاسخ به سوال یکی دیگر از خبرنگاران مبنی بر اینکه شهردار تهران در انتخابات ریاست جمهوری تنها ۷۰۰ هزار رأی را به خود اختصاص داد و این نشان دهنده اقبال مردم به گردش نخبگان در مدیریت شهری است، گفت: «این حس را به نظرم خود آقای قالیباف هم دارد. این ۷۰۰ هزار رأیی که آقای قالیباف در تهران آورد. خب تهران آوردگاهی است که بسیاری از بحث های انتخاباتی خود را با استناد به توفیق مردم تهران مطرح می کرد. در عین حال وی حوزه نیروی انتظامی را مکرر مورد تاکید قرار می داد و با ۷۰۰ هزار رأی که در تهران به قالیباف داده شد، رأی ها گران تمام شد. با توجه به اینکه در این مدت در تهران خیلی هزینه شده است، همین چندساله که در نظر بگیریم، قیمت هر رأی مشخص می شود.»