کلیشه ای که یک دهه حرفه ای را متاثر ساخت

اولین بار یازده ساله بود که در فیلم کوتاهی به نام «بوق» علی علیزاده بازی کرد و سیزده سال طول کشید تا در ۱۳۶۴ اولین نقش حرفه ای خود را در فیلم «گمشده» مهدی صباغ زاده تجربه کند

اولین بار یازده ساله بود که در فیلم کوتاهی به نام «بوق» (علی علیزاده) بازی کرد و سیزده سال طول کشید تا در ۱۳۶۴ اولین نقش حرفه ای خود را در فیلم «گمشده» (مهدی صباغ زاده) تجربه کند. پس از پایان تحصیلات متوسطه و پیش از «گمشده» کارش را با تلویزیون آغاز کرده بود، با حضور در پشت صحنه مجموعه «سربداران» به عنوان منشی صحنه و هم زمان حضور در جلوی دوربین به عنوان بازیگر، هر چند در این مجموعه نقشی فرعی را به عهده داشت و فیلم «گمشده» بود که جایگاه سینمایی او را در طول چندین سال پس از آن شکل داد.

کلیشه زن سنتی خانه دار در قالب یک ملودرام که در سینمای آن سال ها، تیپ غالب و مسلط بود و بایگان با «گمشده» و فیلم بعدی اش «حریم مهرورزی» (۱۳۶۵) این مسیر را همچنان ادامه داد تا این که پس از یکی دو فیلم دیگر با «بگذار زندگی کنم» (شاپور قریب) تبدیل به ستاره آن سال های سینمای ایران شد (دقت کرده اید در این دوره و زمان، ستاره زن موجود نیست) بایگان در این فیلم، کلیشه ای را که با «گمشده» آغاز کرده بود به اوج رساند و تیپ زن خانه دار سنتی درگیر با مشکلات خانوادگی را که به دلیل ویژگی های اجتماعی و سیاسی آن سال ها مورد استقبال مخاطبان و خانواده ها بود تمام و کمال به نمایش گذاشت. فیلم، در آن سال ها به فروش خوبی هم دست پیدا کرد و بایگان را در ادامه این مسیر مصمم تر کرد.

«گل مریم، مکافات، طوبی، فانی و...» آثاری بودند که به قصد تکرار موفقیت «بگذار زندگی کنم» با حضور بایگان ساخته شدند و البته هیچ یک نتوانستند موفقیت «بگذار زندگی کنم» را تکرار کنند.

بایگان تمام دهه ۱۳۶۰ را با همین شرایط به پایان رساند و همین باعث شد که با تغییر در شرایط اجتماعی- سیاسی در دهه ۷۰ و تغییر ذائقه مخاطب و ورود نسل دیگری از بازیگران به عرصه سینما، کارنامه او در دهه ۷۰ آن قدرها قابل توجه نباشد.

اصرار او و پیشنهاد دهندگان بر تکرار کلیشه همیشگی اش در فیلم های ساخته شده در این سال ها و استقبال نکردن بخشی از تماشاگران این دوران از این آثار باعث شد که نامی از بایگان در فیلم های این دهه به یاد نماند.

شاید تنها نمونه قابل ذکر در این دوره، بازی او در «خواهران غریب» باشد که فیلم پر فروشی هم بود و به خاطر آن دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول را از چهاردهمین جشنواره فیلم فجر دریافت کرد.

«نابخشوده یاغی و بدل کار» نمونه هایی از فیلم هایی هستند که در این دوره با حضور بایگان ساخته شدند و شاید تنها نمونه قابل ذکر در بین فیلم های این دهه کارنامه بایگان «جهان پهلوان تختی» باشد که البته چیز زیادی از اعتبار فیلم مدیون او نبود و تنها حضوری افتخاری در نقش مادر جهان پهلوان تختی را در صحنه های مربوط به مرحوم علی حاتمی بازی کرده است.

شاید یکی از دلایل ورود او به تلویزیون در قالب سریال های عامه پسند در اواخر دهه هفتاد، همین نکته باشد که با سپری شدن دوران کلیشه او در سینما، سریال های تلویزیونی همچنان در آن قالب ها، موفق به جذب مخاطبان گسترده ای می شوند و در آن سال ها اصولا تلویزیون محل مناسب تری برای نمایش آن کلیشه هایی بود که بایگان در ایفای آن ها تخصص پیدا کرده بود.

به این ترتیب کاملا قابل درک بود که پس از توتیا (۱۳۷۷)، بایگان مدت ها از سینما دور بماند و جایی در سینمای متفاوت سال های پایانی دهه هفتاد و اوایل دهه جاری نداشته باشد.

تا شش سال نامی از این ستاره سابق دهه شصت در سینمای ایران نبود تا این که با «کافه ستاره» (سامان مقدم) در سال ۱۳۸۵ بازگشتی دوباره متفاوت و البته قابل قبول به سینما داشت.

(خدا جسارت سامان مقدم را خیر دهد، مقدم که معرف حضورتان است، «شمس العماره» دست پخت اوست)

با این فیلم بود که این بازیگر تقریبا فراموش شده احیا شد و توانست با ایفای نقش متفاوت زن طبقه فرودست جامعه که با مشکلات اجتماعی و خانوادگی پیرامونش دست به گریبان است، وجه دیگر و دیده نشده ای از توانایی هایش را به نمایش بگذارد.

شاید محوری ترین بازیگر این فیلم بایگان بود که توانست با قدرت تمام در حوزه ای به ایفای نقش بپردازد که تا پیش از آن تقریبا تجربه نکرده بود، همین تجربه را به شیوه ای دیگر و به شکلی درونی تر، پس از فیلم نه چندان قابل بحث «محاکمه، دره کنعان» هم تکرار کرد و بازی هنرمندانه اش در این فیلم تبدیل به نقطه روشن دیگری در کارنامه بازیگری او در دهه هشتاد شد.

در این دهه کمدی در «شهر خبری نیست، هست» هم بازی کرد که در کنار «مرد عوضی» از معدود کارهای کمدی کارنامه اوست.

آخرین بار، او را در مجموعه تلویزیونی «پیامک از دیار باقی» دیدیم که در ایام نوروز از تلویزیون پخش می شد.

هر چند دوران ستاره بودن بایگان مدت هاست سپری شده، اما حالا او بازیگر با تجربه ای است که با انتخاب های درستش در سال های اخیر، نشان داده که همچنان می تواند در عرصه سینما حضور موفق و قابل تاملی دور از ستاره ها داشته باشد.

بازی او در سینمایی «قرنطینه» کاملا پخته و تاثیرگذار است.