مزایا و معایب اجرای قانون دورکاری کارکنان دولت

رفع گره نظام اداری به دست قانون دورکاری

- همین روزها تعداد زیادی از کارمندان دولت اخراج می شوند!

- اخراج؟! حتما شایعه است.

- با اجرای طرح دورکاری دولت می خواهد تعدادی از کارمندانش را خانه نشین و به تدریج اخراج کند. یعنی به نحوی قصد دارد در پرداخت هایش صرفه جویی کند.

- اما اجرای طرح دورکاری و انجام کار در خانه که اخراج از محل کار نیست...

پس از تصویب آیین نامه اجرای قانون دورکاری در هیات دولت و با انتشار متن آن از سوی رسانه ها در بدو امر این شبهه در میان برخی از کارمندانی که گرفتار جریان بی خبری از قوانین و مصوبات دولت هستند، شدت گرفت و هراس از دست دادن کار کابوس این دسته از شاغلانی شد که قرار بود وظایف محوله را در منزل انجام دهند.

ٓٓ

● دورکاری، چرا و چگونه؟

هر چند گفته می شود آیین نامه مشاغل دورکاری در ۳۰ خرداد ماه امسال و دستورالعمل آن در همایشی در تاریخ اول آذرماه جاری به اطلاع همه دستگاه ها رسیده است و به عنوان نمونه تاکنون ۷۰ درصد کارمندان وزارت کار دورکار شده اند و تعدادی از وزارتخانه ها هم گوی سبقت را در اجرای قانون دورکاری از دیگران ربوده اند اما هنوز عده ای از شاغلانی هم هستند که علی رغم شنیدن نام این قانون هنوز اطلاعات ناقصی از آن دارند و یا نسبت به عواقب آن نگرانند.

البته این ادعا از سوی این عده معدود با اجرایی شدن قانون دورکاری عملا رد شد و شاغلان طی آشنایی با روند مثبت این طرح به واقعیت امر پی بردند اما این بهانه ها تا وقتی که کاستی های طرح رفع نشده و هنوز جنبه آزمایشی دارد برقرار خواهد بود.

پیش از پرداختن به این موضوع و مشخص شدن صحت و سقم چنین ادعایی سری به دیگر کشورهای جهان می زنیم.

مدتی پیش مطالعه ای بر ۲۶۰۰ کارمند حوزه فناوری اطلاعات در ۱۳ کشور جهان انجام شد که نتایج آن نشان می دهد ۶۰درصد کارمندان برای داشتن راندمان بیشتر یا موثر بودن برای شرکت نیازی به حضور در محل کار نمی بینند. این عدد در آسیا و آمریکای لاتین بیشتر هم می شود. برای نمونه ۹۳ درصد کارمندان هندی و ۸۱ درصد کارمندان چینی و برزیلی این گزاره را که نیاز حتمی به بودن در محل کار نیست، انتخاب کرده اند. از هر سه نفر در این پژوهش دو نفر انتظار دارند که بکارگیری ابزار فناوری اطلاعات بتواند شرایطی را برای آن ها فراهم کند که بتوانند هر جا که هستند به اطلاعات مورد نیاز خود در شرکت دسترسی داشته باشند.

چنین استقبالی از طرح دورکاری در سطح جهان بی نظیر است. چرا که دورکاری به کارکنان اجازه می دهد تمام یا قسمتی از کارشان را خارج از محیط کاری انجام دهند یعنی افراد می توانند از خانه یا از یک مرکز ارتباط از راه دور در نزدیکی منزل یا از محل کار دیگری وظایف کاریشان را انجام دهند.

در واقع به واسطه به وجود آمدن کامپیوترها، شبکه های ارتباطی، نرم افزارهای ارتباطی و نرم افزارهای اداری و تخصصی علوم مختلف است که امروزه می توانیم از کار از راه دور صحبت کنیم.

افزایش روز افزون مسافرت های درون شهری، ایجاد آلودگی در شهرها به ویژه کلان شهرها، اتلاف زمان افراد برای رسیدن به محل کار یا منزل، ترافیک های صبحگاهی و عصرگاهی و از بین رفتن انرژی از معایب اشتغال به سبکی است که کارمندان هر روز راس ساعت معین موظفند در محل کار حاضر شده و در ساعت خاصی اداره را ترک کنند که با دور کار شدن برخی شاغلان این هزینه ها کاهش چشمگیری خواهد داشت.

● ثبات امنیت شغلی با اجرای دورکاری

با پیشرفت ابزارهای الکترونیکی می توانیم انتظار داشته باشیم که در آینده تعداد مشاغل از راه دور بیشتر و کارهای از راه دور با کیفیت تر شوند.

کارمندان یکی از قطعه های اصلی پازل قانون دورکاری هستند که رضایت خاطر آنها و نداشتن دغدغه شغلی و وجود امنیت شغلی اهمیت بسزایی در کارآیی آنها و موفق شدن این طرح دارد.

بنابراین برای یافتن این پاسخ به برخی از مراکز اداری سری زده ایم تا از چند و چون اجرای این قانون مطلع شویم. کارمند مخابرات است و صبح وقتی نماز صبحش را می خواند، کیف و موبایلش را برداشته و راه می افتد. چون در کرج زندگی می کند هر روز مجبور است فاصله رفت و برگشت محل زندگی اش تا تهران را با اتوبوس و مترو و هر چه دم دستش می آید طی کند تا ساعت هشت در اداره باشد.

هدایت صمدی که ۹ سال است مسیر رفت و برگشت خود را با طلوع و غروب خورشید هماهنگ کرده دل خوشی از این طی مسافت ندارد، درد دلش را با گزارشگر کیهان اینطور شرح می دهد: چند سال پیش آپارتمان کوچکی در کرج خریدم و چون هزینه تهیه مسکن در تهران گران است مجبورم مسیر طولانی محل کار تا خانه ام را هر روز تکرار کنم که همین فاصله همه توان و تحملم را سلب می کند.

وی که به تازگی در جریان اخبار و اطلاعات قانون دورکاری قرار گرفته است، می گوید: اگر شرایطی فراهم شود تا من هم دورکار شوم دیگر مجبور نیستم تا این اندازه زمان و هزینه صرف کنم و به راحتی امور شغلی ام را در خانه انجام می دهم. ضمن اینکه چنین اقدامی باعث خواهد شد کارمندان با اعصاب راحت تری به کارهایشان برسند و ذهنشان را درگیر دیر یا زود رسیدن به اداره نکنند. سمیه حاجی یکی از کارمندانی است که به تازگی دورکار شده است.

وی که مسئولیت تایپ نامه ها و مکاتبات همچنین بایگانی الکترونیکی آنها را برعهده دارد در طول هفته فقط دو روز به اداره مراجعه می کند و مابقی فعالیت هایش را در منزل انجام می دهد.

خانم حاجی در گفت و گو با گزارشگر کیهان می گوید: طی مدتی که به جمع کارمندان دور کار پیوسته ام وضعیت خوبی دارم. ضمن اینکه دیگر نیازی نیست فرزند ۳ساله ام را به مهد کودک بفرستم یا مبالغی صرف هزینه های ایاب و ذهاب شود.

این خانم که با ۷ سال سابقه کار در وضعیت استخدامی قرار دارد، تصریح می کند: قبلا که هر روز به محل کار می رفتم به محض اطلاع از اینکه باید دورکار شوم فکر می کردم به زودی کارم را از دست خواهم داد اما وقتی متوجه شدم افراد دیگری هم هستند با سابقه کاری بیشتر از من حاضرند در منزل کارهایشان را انجام دهند من هم مجاب شدم که اینطور بهتر است و حسابی در مخارج و وقتم صرفه جویی می شود.

اما رضا امیری کارمند یکی از ادارات بیمه است که تن دادن به دورکاری را گام نخست از دست دادن شغلش عنوان می کند.

وی در گفت و گو با خبرنگار سرویس گزارش کیهان اظهار می کند: اگر روال کار بر این باشد که کارمندان در منزل همان میزان فعالیت کاری را داشته باشند و دغدغه از دست دادن شغل نباشد دیگر هراسی برای این کار باقی نمی ماند.

● اصلاح نظام اداری با دورکاری

با توجه به این میزان اطلاع شاغلان دولت از نحوه اجرای قانون دورکاری، اینکه چه افرادی دورکار می شوند و ماهیت مشاغل دورکار چیست، پرسش دیگری است که باید بدان پاسخ داده شود.

اتفاقا احمد بزرگیان معاون نوسازی و تحول اداری ریاست جمهوری که با چنین سوالاتی از سوی خبرنگاران رسانه ها مواجه است دورکاری را تنها مختص افراد کاملا توانمند، خوداتکا و آگاه به مساله می داند و معتقد است: عدم نیاز مکرر به مسئول، عدم پرسشگری و افرادی که کمتر به دستگاه خود مراجعه می کنند و امکانات لازم را در منزل یا محل مورد نظر دارند در این طرح می گنجند.

البته بزرگیان تاکید دارد که میزان کار کارمندان قابلیت اندازه گیری دارد و باید مشخص باشد که چند نفر ساعت برای این کار زمان صرف خواهد شد.

لطف الله فروزنده معاون توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور هم در گفت و گو با گزارشگر کیهان با اشاره به ضرورت تحول اداری و قدمت ۸۰ ساله آن در ایران معتقد است: یکی از الزامات اصلاح نظام اداری، الکترونیکی کردن کارهاست که از سال ها پیش با طرح مسئله، فرهنگ سازی و آموزش آغاز شده و از جمله روشهای آن دورکاری است . البته در جلسه هیئت دولت قرار شد با توجه به وضعیت آلودگی هوای تهران دستگاه های دولتی حداقل ۸۰ درصد از وظایف و کارهای خود را به صورت دورکاری تعریف کنند که در محیط خارج از اداره انجام شود .

در تکمیل سخنان فروزنده باید گفت که این معاونت مسئول پیگیری این مصوبه است و در هر دستگاهی وزیر مربوطه برنامه ها را پیگیری و گزارش آن را به رئیس جمهور ارائه خواهد کرد .

وی در ادامه با برشمردن برتری های دور کاری آن را موجب تبدیل وقت مزدی به کارمزدی می خواند و می گوید: براساس نظر سنجی از ۲۹۰ هزار نفر ارباب رجوع هم که انجام دادیم، سطح رضایت و نیز سلامت اداری افزایش یافته است .

● سرنوشت دورکاری؛ موفق یا ...

اینکه طرح دورکاری شاغلان تا چه اندازه موفق باشد موضوعی است که در قیاس با دیگر طرح های مشابه دولت در این راستا سنجیده و قضاوت می شود.

به عنوان نمونه می توان به طرح انتقال کارکنان تهرانی به دیگر شهرها اشاره کرد.

فروزنده هم با انتقاد از برخی رسانه ها در مورد ایرادهای جزیی به بحث انتقال کارمندان از تهران می گوید: اگر رسانه ها به صورت مطالبه جدی انتقال را از کارمندان می خواستند، امروز وضع شلوغی و آلودگی اینگونه نبود و باید مردم را تشویق کنند که به صورت داوطلبانه از تهران خارج شوند .

معاون توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور در مورد آخرین اخبار انتقالی از تهران اشاره می کند: افرادی که به صورت داوطلب و با ثبت نام در سایت مربوطه منتقل شده اند ۱۰ هزار نفر و حدود ۱۰ هزار نفر نیز از طریق انتقال شرکت های دولتی و مؤسسات پژوهشی از تهران منتقل شده اند. بنابراین همان عدد ۲۰ هزار نفری که توسط رئیس جمهور اعلام شد، تعداد کارمندانی است که به همراه خانواده خود از تهران منتقل شده اند .

وی در پاسخ به نگرانی کارکنان دورکار به علت از دست دادن شغل یا کم شدن درآمدشان می گوید: برای کارمندان دورکار امتیازاتی قایل شده ایم که نخستین آن بحث اضافه کار، مسایل رفاهی و متفرقه ای است که پس از ارزیابی و تقویم کار انجام شده، به کارمندان پرداخت می شود. علاوه بر این افراد باید تجهیزاتی را برای کار در خانه فراهم کنند که برای تهیه این تجهیزات کمک هایی در نظر گرفته شده است.

این مسئول فعال در اجرای قانون دورکاری با اشاره به آثار دورکاری تصریح می کند: در این روش اولا کار قابل سنجش و احصا خواهد بود؛ نکته دیگر به جای اینکه به فرد بر اساس ساعت فیزیکی دستمزد بدهیم براساس کار دستمزد می دهیم. مساله ای است که بسیار مهم است و در نظام اداری ما اگر بتوانیم کارمزد را جایگزین روزمزد کنیم تحول اساسی خواهد بود.

با وجود تاکید بر پیوستن ۲۹ دستگاه دولتی به اجرای طرح دورکاری، برخی دستگاه ها توانسته اند بر اساس ماموریت و نوع کار خود حتی برای ۵۰

● درصد از کارها برنامه ریزی دور کاری انجام دهند.

البته برخی دیگر تا ۲۰ یا ۳۰ درصد برنامه ریزی کرده اند اما اجرای کامل این قانون، نیازمند بازبینی همه جانبه از لحاظ تجهیزات و ابزارها از جمله تقویت اینترنت خانگی همچنین ایجاد بسترهای اجتماعی و روانی آن است. موضوعی که تعداد زیادی از کارشناسان بر آن تاکید دارند.

در ایران آیین نامه دورکاری یا کار درخانه برای انجام وظایف محول شده بدون حضور فیزیکی کارمند واجد شرایط در محل کار سازمان خود، توسط وزیران عضو کمیسیون امور اجتماعی و دولت الکترونیک با هدف افزایش بهره وری، انعطاف کاری و کاهش حجم رفت و آمد کارمندان دولت و اثرات جانبی آن تصویب و توسط معاون اول رییس جمهور ابلاغ شد.

● تعمیم دورکاری به همه دستگاه های دولتی

در حالی که فقط چند وزارتخانه و سازمان دولتی به جمع مجریان قانون دورکاری پیوسته اند شاغلان مطلع به مزایای دورکاری در دیگر سازمان ها ترجیح می دهند در صورت امکان دورکار شوند اما با این فرض که اشکالات موجود رفع و تجهیزات لازم فراهم شود.

جواد طرفی، معلمی با ۱۴ سال سابقه کار چنین خواسته ای را اینطور با گزارشگر کیهان درمیان می گذارد: علاوه بر ساعاتی که باید در کلاس درس باشم می بایست چند ساعتی هم به غیر از کلاس در مدرسه حضور داشته باشم تا بتوانم حقوق کاملی دریافت کنم. در حالی که این ساعت می تواند فرصتی برای مطالعه در کتابخانه یا رفتن به سراغ تحقیق و پژوهش باشد. چرا که کتابخانه مدارس دارای مخزن قوی و کاملی نیست و حتما معلمان باید به کتاب های غیردرسی هم دسترسی داشته باشند که با آزاد شدن ساعت های درس این امکان فراهم خواهد شد.

وی تبدیل نظام آموزشی به طرق مجازی را نیاز سیستم آموزشی می داند که با تغییر سبک موجود و دورکاری می توان در تقویت دانش معلمان و حتی دانش آموزان اقدام کرد.

طرفی با تاکید بر لحاظ قانون دورکاری در امور معلمان ابراز امیدواری می کند: در صورتی که مسئولان وزارت آموزش و پرورش و دیگر وزارتخانه و سازمان ها دورکاری را مدنظر قرار دهند و در این راستا فعالیتی برای ارتقای جایگاه شغلی و کیفی شدن فعالیت ها و مشاغل انجام دهند، این طرح زودتر و بهتر جا می افتد.

فرشته صیادی پور شهروند تهرانی است که او نیز ارتقای سیستم مجازی و تکیه بر سیستم آموزش مجازی را کار مفید دولت در تقویت دانش اندوزی می داند.

وی به گزارشگر کیهان می گوید: هر چند در حال حاضر سرعت اینترنت با استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد اما می توان مشاغل زیادی را جستجو کرد که بدون اینترنت هم قادرند فعالیت های خود را انجام دهند و یا حتی در صورت نیاز به اینترنت پرسرعت وصل شوند.

صیادی می گوید: دولت بیشتر به دورکاری شاغلان اهمیت می دهد در حالی که سیستم کنترل بر آنها سخت است و دیرتر به این هدف می توان رسید اما آموزش مجازی از طریق اینترنت پرسرعت زودتر در مقاطع تحصیلی مدارس و دانشگاه ها اجرا و به نتیجه می رسد ضمن اینکه بار ترافیکی گسترده ای را کاهش خواهد داد. به همین منوال میزان یادگیری دانش آموزان و دانشجویان ملاک ارزیابی خواهد بود.

وی همچنین اعتقاد دارد که مشاغل زیادی در سازمان ها و نهادهای دولتی وجود دارد که با دقت می توان دورکاری را برایشان اجرا کرد اما سیستم کنترل و نظارت بر میزان کار به همراه امنیت شغلی و ثبات حقوق و درآمد شاغلان می تواند دورکاری را به طرح موفقی تبدیل کند.

البته در مصاحبه با تعدادی از کارمندان سازمان های دولتی هم این فرضیه تحقق یافت که اغلب کارمندان به ویژه در شهر تهران با چنین سیاستی اخیرا آشنا شده اند اما تعدادی هم هستند که هنوز نام این طرح را نشنیده اند.

● اینترنت خانگی دورکاری را به منزل نمی رساند

اجرای قانون دورکاری هم مانند دیگر طرح ها نیازمند بسترهایی است تا هر چه سریعتر و بیشتر به اهداف مدنظر دست یافت.

اما اینکه آیا بسترهای تحقق این آرمان فراهم شده یا نه جای بحث دارد چرا که شرط اولیه اجرای قانون دورکاری، ارتقای سرعت اینترنت است که البته مدیرعامل شرکت ایران رایانه از اجرای اولین پروژه دورکاری تحت وب در یکی از سازمان های دولتی کشور خبر می دهد.

هرچند احمد بزرگیان معاون نوسازی و تحول اداری معاونت توسعه سرعت فعلی اینترنت خانگی را برای اجرای این قانون کافی می داند چرا که بسیاری از امور این کارمندان تنها انتقال متن است که اینترنت فعلی پاسخگوی این اندازه نیاز هست.

البته خود مسئولان اعتراف می کنند که به سیستم نظارت پویای مدیران بر کارمندان دورکار نیاز است اما وضعیت فعلی اینترنت برای انجام تله کنفرانس و ارسال صوت و تصویر مناسب نیست و محدودیت ارایه پهنای باند برای دستگاه های دولتی وجود ندارد و این سازمان ها می توانند در صورت نیاز دورکار به اینترنت باند پهن با سرعت بالاتر مجوز آن را دریافت کنند.

کارشناسان معتقدند که ویدئو کنفرانس مهمترین ابزار دورکاری است چرا که مدیر باید در تمامی ساعت کاری کارمند خود را در خانه مشاهده و از این طریق مدیریت کند. اما با سرعت فعلی اینترنت و زیرساخت های موجود نمی توان ویدئو کنفرانس را در منازل اجرایی کرد.

مشابه این سیستم، نظام آموزشی مجازی در برخی دانشگاه ها اجرا می شود.

جواد ابراهیمی دانشجوی ترم سوم که به صورت مجازی مشغول به تحصیل است، ارتقای امکانات و تجهیزات الکترونیکی و همچنین افزایش سرعت اینترنت خانگی را از شروط موفقیت طرح دورکاری می داند.

وی در گفت و گو با خبرنگار سرویس گزارش کیهان اظهار می کند: از وقتی که به صورت مجازی پذیرفته و مشغول به تحصیل شدم مجبورم اینترنت پرسرعت داشته باشم. این البته شرح حال تمام دانشجویانی است که به صورت مجازی تحصیل می کنند. البته به همراه مزایا این نوع درس خواندن مشکلات دیگری هم دارد و اگر طرح دورکاری هم با این اندازه امکانات اجرا شود به طور حتم مشکلاتی به دنبال خواهد داشت.

● اینترنت خانگی کارآمد نیست

سایت هایی که به کندی باز می شوند، ایمیل هایی که گاهی به مقصد نمی رسند و وبلاگ هایی که به علت سرعت فعلی اینترنت خانگی به روز نیستند به همراه نبود ویدئوکنفرانس و... تنها اشکالات ظاهری این طرح است که در صورت بقا، شکست طرح را برای درصد بالایی از کارمندانی که حالا کاربران جدی اینترنت شده اند تضمین می کند.

شهناز اصلان زاده شهروند تهرانی و یکی از کاربران اینترنت است که به واسطه کار در یک کافی نت ناگزیر از حضور در فضای مجازی و دنیای اینترنت است.

وی در گفت و گو با خبرنگار سرویس گزارش کیهان به ساعاتی در طول شبانه روز اشاره دارد که سرعت اینترنت به علت استفاده زیاد کاربران کاهش چشمگیری دارد و در توضیح بیشتر می گوید: در حال حاضر اینترنت پاسخگوی نیاز کاربران فعلی نیست بنابراین چطور می توان با افزودن به جمعیت دورکارانی که از این به بعد باید حقوق خود را از طریق فضای مجازی کسب کنند انتظار داشت صفحه وب باز شود چه برسد به اینکه فعالیتی در وب داشت.

اما رضا تقی پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات معتقد است: در مراکز دولتی، تحقیقاتی و آموزشی هیچ محدودیتی برای پهنای باند نداریم و در موارد زیادی هم نیازی به پهنای باند اینترنت نیست بلکه به پهنای باند داده - دیتا - نیاز هست که در بسیاری از نقاط کشور در اختیار دستگاه های مختلف هست .

به عقیده وی پهنای باند در منازل برای بسیاری از کاربرهای دورکاری کافیست مگر تماس تصویری - ویدیو کنفرانس - که این مورد هم در درصد کمی یعنی زیر ۵ درصد از کارها مورد نیاز است .

● تقی پور میزان پوشش اینترنت پرسرعت

ای دی اس ال در شهرها را حدود ۸۰ درصد ذکر کرده و تاکید دارد که در برنامه توسعه فیبر نوری با ظرفیت بالا برای پوشش روستاها را پیش بینی کرده ایم .

دورکاری بدون سیستم کنترل، هرگز با این تعابیر می بایست پای صحبت کارشناسان هم نشست تا واقعا دورکاری را با همه مزایا و محدودیت هایش از نگاه صاحبنظران امر بررسی کرد.

دکتر حسین عابدی استاد دانشگاه و عضو هیات علمی دانشگاه کار در توضیح این تصمیم دولت به مبحث افزایش بهره وری کارکنان در علم مدیریت اشاره و تاکید می کند: ساعات کار انعطاف پذیر و شناور همچنین دورکاری دو روش افزایش بهره وری است که در ساعات شناور کارکنان به طول مثال کار موظفی خود را صبح یا بعداز ظهر در هر ساعتی که خواستند آغاز و پس از هشت ساعت به اتمام می رسانند. تنها در شرایطی می توان دورکاری را اجرا کرد که وظایف و اختیارات مورد نیاز مشخص شده باشد و تنها بخش هایی دورکار شوند که امکان نظارت بر آنها فراهم باشد.

دکتر عابدی ضمن اشاره به تامین زیرساخت های الکترونیکی در اجرای این طرح می گوید: مدیران می بایست میزان کار را مشخص کنند البته نظارت باید قوی باشد چون نمی توان تنها با اعتقاد به وجدان کاری کارکنان از نظارت و کنترل بازماند. بلکه مدیران باید اطمینان حاصل کنند اگر کار در محل کار انجام می شد تا چه میزان زمان و نیرو نیاز بود.

وی در ادامه به نیاز سیستم های تشویقی و حمایتی نیز تاکید و تصریح می کند: به مرور زمان باید زیرساخت ها فراهم شود و ساز و کارهای مورد نیاز در منازل مانند محیط اداره فراهم شود تا این طرح با موفقیت اجرا شود.

● مزایایی که به معایب آن می چربد

با وجود این اظهارات، دورکاری دارای مزایایی است که مهندس قاسم قربانی رستم معاونت دانشگاه آزاد اسلامشهر در گفت و گو با گزارشگر کیهان بر اجرای آن علی رغم وجود حداقلی امکانات تاکید دارد.

به عقیده وی مدیران منابع انسانی با بذل توجه به کار از راه دور می توانند مزایای فردی و سازمانی زیادی را فراهم کنند.

مهندس قربانی رستم می گوید: با اجرای این طرح شلوغی بیش از حد محل های کار کاهش می یابد. نیاز به ساختمان های بزرگ و ادارات عریض و طویل نیز کاهش یافته و غیبت کارکنان هم دیگر موضوعی است که می توان با دورکاری روی آن حساب کرد. ساز مان ها هم قدرت بیشتری برای پاسخگویی به نیازهای فوری و اضطراری خواهند داشت چون می توانند قسمتی از کارشان را به شاغلان از راه دور بسپارند.

ٓ● وی همچنین تاکید می کند که میزان

رفت و آمد و هزینه های ناشی از آن یا هزینه نگهداری کودکان در مهدهای کودک هم افت زیادی خواهد داشت. کاهش ترافیک های درون شهری و مشکلات ناشی از آن مثل آلودگی هوا و محیط زیست از دیگر پیامدهای مثبت این موضوع است.

از آنجا که دورکاری ایجاد فرصت مناسبی برای اشتغال زنان فراهم می کند این اقدام می تواند فرصت مناسبی برای زنانی فراهم کند که امکان فعالیت خارج از خانه را ندارند، این موضوعی است که قربانی رستم مزیت دیگر طرح دورکاری عنوان می کند.

این رییس دانشکده فنی و حرفه ای سما اسلامشهر عدم آشنایی مدیران با مزایا و کاربردهای کار از راه دور، بی ثباتی و نامطمئن بودن خطوط ارتباطی و هزینه نسبتا بالای نصب تجهیزات سخت افزاری و ناکارایی و دانش اندک کارکنان بخش IT را دیگر معایب طرح می داند که نیاز به اصلاح دارد.

- همکلاسی ام می گوید مشاغلی دورکار می شوند که چندان اهمیتی برای ادارات ندارند. می گوید حتما پدر تو هم شغلش مهم نیست که دورکارش کرده اند؟!

- اتفاقا اینطور نیست و تعداد زیادی از مشاغل را می توان دور از محل کار انجام داد. مثل پروژه تحقیقی که فعلا در دست دارم و باید انجامش دهم.

- اما مامانم نظر مرا دارد و می گوید حتما پدرت را نمی خواستند که اینطوری از سرخودشان باز کرده اند! تازه دیشب دیدی که سرت غر می زد که صبح تا شب گوشه خانه نشستی و سرت را داخل کامپیوتر بردی و هزینه اینترنت را به مخارج اضافه کردی!؟

در باب مزایای دورکاری و کار از راه دور روایت های زیادی است، از جمله اینکه محدودیت های زمانی و مکانی را از سر راه بر می دارد و می توان در بهترین و خوش آب و هوا ترین مناطق زندگی کرد،از حاشیه شهرها تا مناطق ییلاقی کوهستان ها؛ البته اگر اینترنت در آن قسمت ها پاسخگو باشد!

یا توصیفات دیگری از کاهش رفت و آمد و هزینه های ناشی از حمل و نقل تا صرفه جویی در زمانی که می شود با خانواده سپری کرد و گسترش حق انتخاب شغل و کار.

اما در این میان هیچ صحبتی از پرستیژ کاری شاغلان نمی شود و اینکه افراد دورکار در شرایطی باید دورکاری را تجربه کنند که هنوز فرهنگ چنین امری در جامعه جا نیفتاده است.

● دورکاری با تبدیل خانه به دفتر کار؟!

فرهنگ سازی در هر شرایطی نیاز ابداع و اختراعات و حتی قوانین و مصوباتی است که شامل جمع کثیری از افراد جامعه می شود و قرار است جمع زیادی از فواید آن برخوردار شوند. حال دورکاری یکی از این مصوبات است که تنها با یک تعریف مختصر و برشمردن مزایای آن در خانه و زندگی خیلی از کارمندان جا خوش کرده است؛ بدون فرهنگ سازی. اما چرا برخی کارشناسان نسبت به تبدیل شدن منازل به دفتر کار در طرح دورکاری هشدار می دهند؟

اگرچه مجید ابهری مشاور اجتماعی در این مورد به پیامدهای دورکاری اشاره دارد و دورکاری زنان را فرصت مناسبی برای قرار گرفتن زنان در کنار خانواده و موثر در کاهش آمار طلاق عنوان می کند اما همچنان اعتقاد دارد: در اجرای طرح دورکاری باید دقت کرد تا خانه به دفتر کار تبدیل نشود چون خانواده باید در محیط منزل احساس آرامش داشته باشند و تبدیل شدن محیط منزل به دفتر کار می تواند موجب اختلاف میان خانواده ها شود.

دکتر امان الله قرائی مقدم آسیب شناس اجتماعی هم در این مورد به خبرنگار سرویس گزارش کیهان می گوید: هر اقدامی بدون فرهنگ سازی می تواند آسیب زا باشد. بنابراین دورکاری خود عاملی برای ورود فرد به کارهای خلاف است و ممکن است درون خانواده مسایل و اختلافاتی شکل گیرد.

این عضو هیات علمی دانشگاه در توضیح بیشتر می گوید: فرزندان همیشه به قدرت پدر که بیرون از خانه کار می کند می بالند اما حالا که او را در هر ساعتی مانند دیگر اعضا در منزل می بینند، اعتبار شغلی پدر در نظرشان کاهش می یابد.

وی علت این برداشت شخصی افراد را اینطور توضیح می دهد: در واقع آنها فکر می کنند که این چه شغل بی ارزشی است که فرد می تواند داخل خانه هم انجامش دهد. البته این فقط مختص پدر نیست بلکه همه مردان و زنان دورکار با چنین احساسی مواجه خواهند شد.

● خانه نشینی زنان با دورکاری

در اجرای قانون دورکاری زنان در اولویت قرار گرفته اند به همین علت کارشناسان اجتماعی تا حدودی این طرح را موثر در رفع آسیب های اجتماعی می دانند.

به طور مثال مجید ابهری آسیب شناس اجتماعی با اشاره به انجام دورکاری برای نخستین بار در کشور فنلاند، معتقد است که کاهش آمار طلاق و استحکام روابط عاطفی و خانوادگی در این کشور کوچک اروپایی به عنوان مزایای این طرح ارزیابی شد.

اما به راستی این اتفاق باعث خواهد شد میزان طلاق کاهش یابد و یا همه زنانی که در خانواده برای اشتغال خارج از خانه دچار مشکل هستند، با دورکاری مشکلشان رفع خواهد شد؟

هستند همسرانی که به هر دلیلی تمایلی به استقلال مالی همسر ندارند و علت عمده نارضایتی از اشتغال همسرانشان را همین موضوع عنوان می کنند. بنابراین نمی توان مدعی شد با چنین طرحی بتوان همه زنان علاقه مند به کار را جذب و آمار طلاق را در این مورد به صفر رساند.

گذشته از این انتقاد وارده، زنان کارمند دیگری هم هستند که دل خوشی از قانون دورکاری ندارند و اجرای این طرح را خانه نشین کردن زنان عنوان می کنند تا به مشاغل مهم دسترسی نداشته باشند.

در حالی که مسئولان موافق با اجرای قانون دورکاری بر این عقیده اند تنها کارکنانی دورکار می شوند که شغل آنها اجازه دورکار شدن را بدهد.

لطف الله فروزنده معاون توسعه نیروی انسانی رییس جمهوری مشاغلی که دورکار می شوند را دارای ویژگی های خاصی می داند که می تواند چنین فرضیه ای را رد کند.

وی به گزارشگر کیهان می گوید: دستورالعملی مبنی بر اینکه چه مشاغلی می توانند دورکار شوند و اینکه چه ویژگی هایی داشته باشند، تدوین و تصویب شده است. همچنین مشاغلی که قابل اندازه گیری بوده و زمینه انعطاف پذیری را داشته باشد همچنین دارای ارباب رجوع نبوده و نیازی به حضور در محل کار نباشد و تنها ماحصل کار مبنا باشد در اولویت دورکاری هستند.

● کارمزدی شدن، گام بعدی دورکاری

یکی از تاکیدات اجرای قانون دورکاری کارمزد شدن افراد است تا هر فردی به میزان فعالیت موثری که انجام می دهد حقوق دریافت کند.

دکتر قرائی مقدم علاوه بر تاکید بر فرهنگ سازی دورکاری، اجرای نظام کارمزدی را از ملزومات این طرح برمی شمارد.

وی به گزارشگر کیهان می گوید: طبق نظریه تیلور صاحبنظر علم مدیریت میزان کار باید ملاک مزد فرد باشد. بنابر همین نظریه کارکنان انگلیس، هلند و ژاپن و دیگر کشورهای صنعتی جهان کارمزدی بارآمده اند. اما در ایران طبق محاسبات انجام شده کار مفید یک کارمند ایرانی در طول روز آن هم در شرایطی که ابزارهای نظارت وکنترل دقیقی باشد فقط یک ساعت و ۲۵ دقیقه است. بنابراین اگر با این شرایط دورکاری انجام شود طرح موفقی خواهد بود که البته معتقدم چنین شرایطی فراهم نمی شود.

این استاد دانشگاه تاکید می کند: نظام اداری ایران نسبت به دیگر کشورها متفاوت است. در کشورهای صنعتی کارمندان افراد خودکاری هستند که بدون نظارت و کنترل مدیران به وظایفشان آگاهند و دغدغه فرزند و بیماری و در کل تمارض وجود ندارد اما در ایران حتما باید سیستم نظارت و کنترل قوی وجود داشته باشد و برخی کارکنان تعهد کاری لازم را ندارند.

دکتر ابوالقاسم حکیم پور عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه نظر مثبتی نسبت به اجرای قانون دورکاری به عنوان حلال مشکلات نظام اداری ندارد.

وی در همین رابطه به گزارشگر کیهان می گوید: اگرچه در بخش خصوصی وابسته به فعالیت تخصصی افراد دورکاری هم انجام می شود و موفق بوده اما به علت انباشت نیروی انسانی در سازمان ها و ادارات دولتی فکر نمی کنم طرح موفقی باشد. البته به طور کامل نه بلکه فقط در بخش هایی از وزارت خانه ها می توان این اقدام را داشت.

این اقتصاد دان طرح انتقال کارکنان از تهران را موفق تر از طرح دورکاری می داند و در مورد شرط موفقیت تاکید می کند: در صورتی که ابزارهای مورد نیاز فراهم باشد طرح انتقال کارکنان از تهران موفق تر از اجرای قانون دورکاری خواهد بود. به طور مثال ارتقای شغلی کارکنان و پست سازمانی و ابزارهای خانوادگی مانند هماهنگی مشاغل اعضای خانواده در حین خروج که مغایرتی با وضعیت شغلی همسر و تحصیل فرزند نداشته باشد موفقیت را تضمین می کند.

ٓ

● کارکنان ایرانی در قیاس با خارجی ها

افزایش پهنای باند شبکه های کامپیوتری، گسترش اتوماسیون اداری، شناساندن مزایا و کاربردهای کار از راه دور به عموم مدیران و تصمیم گیران، آشنا کردن کارکنان با کامپیوتر، شبکه و نحوه کاربرد آنها برای انجام بهتر امور و کاهش هزینه های ارتباطات بطور کلی و تامین ارتباطات ارزان قیمت برای کار از راه دور به انضمام حرکت به سوی دولت الکترونیک و آشنا سازی عموم مردم با کامپیوتر از جمله روش هایی است که می توان دورکاری را تقویت و فرهنگ اجرای آن را وسعت بخشید.

علاوه بر پیامدهای مثبت یا احیانا منفی اجرای قانون دورکاری، قیاس وضعیت کارکنان ایرانی با دیگر کشورهای صنعتی قیاسی مع الفارق است.

این اظهارات حمید حاجی عبدالوهاب معاونت سابق سرمایه انسانی و توسعه اشتغال وزارت کار است که در گفت و گو با خبرنگار سرویس گزارش کیهان بیشتر توضیح می دهد: اشکال سیستم اداری ما در ادارات و سازمان های دولتی حجیم بودن است اما در کشورهای پیشرفته کارکنان به طریقه سیستماتیک و برنامه عملیاتی جذب می شوند.

وی ادامه می دهد: در ایران کارکنان ممکن است یک روز تعطیل باشند و فقط چند روز در هفته مشغول باشند. آنقدر تعداد کارکنان در ادارات و سازمان های دولتی ایران زیاد است که محاسبات دقیقی نمی توان داشت.

عبدالوهاب دیگر تمایز سیستم جذب اداری ایران با دیگر کشورها را در دخالت دولت عنوان و تصریح می کند: در این کشورها دخالت دولت در امور اداری به اندازه ایران نیست. بلکه مدیریت مجزا دارند و نیروهای محقق و گزارشگر و غیره به صورت کارمزدی فعالیت می کنند. بنابراین وزیر کار ایده دورکاری را مطرح کرد و ایده آل هم این بود که خود این وزارتخانه پیشگام شود.

با وجود اینکه طرح دورکاری آزمایشی انجام می شود تا نواقص و اشکالات آن آشکار شود، این کارشناس با سابقه در همین رابطه می گوید: در همین دور نخست با کارکنانی که دورکار شده اند صحبت کردیم همگی راضی بودند اگر نواقصی هم باشد رفع خواهد شد.

وی شایعه کاهش بودجه و متعاقب آن کم شدن حقوق پرسنل دورکار را رد می کند و می گوید: اگر کارمندی در انجام وظایف محوله کوتاهی داشته باشد حتما مجازات خواهد شد اما اخراج آخرین راه است بلکه با سیاست کاهش حقوق یا دیگر رفتارها او را مجاب می کنند که کارهایش را به موقع باید انجام و تحویل دهد.

معاون سابق سرمایه انسانی و توسعه اشتغال وزارت کار در ادامه می گوید: البته برخی از کارکنان که خرید خدمت هستند چون تعهد استخدامی یا پیمانی ندارند هم در معرض ارزیابی قرار می گیرند، اما نباید نگران از دست دادن شغلشان باشند.

از آنجا که ارزیابی و کنترل دقیق بر کارکنان دورکار نیازمند اینترنت پرسرعت و سیستم ویدئوکنفرانس است اما عبدالوهاب تامین این سیستم را زمان بر می داند و اعتقاد دارد برای ایجاد این توانایی نباید اجرای قانون را به تعویق انداخت.

در نهایت این طرح تحول مثبتی در نظام اداری است که صرفه جویی کلان را بدنبال خواهد داشت.

در میان همه مزایای مثبتی که این روزها از دورکاری به گوش می رسد، گفته می شود فرصت های شغلی برای نیروی کار متخصص ایرانی بیشتر می شود.

کارشناسان در این مورد عقیده دارند با توجه به اینکه سطح دستمزدها در ایران پایین است، شرکت های خارجی تمایل دارند از متخصصان ایران در انجام کارها استفاده کنند.

بنابراین کار از راه دور این امر را تسهیل می کند بدون اینکه نگران مشکلات ناشی از مهاجرت نیروی کار باشند.

پریسا جلالی